Ngày 12/05, Hiệp hội Các trường đại học, cao đẳng Việt Nam phối hợp với Trường Đại học Cần Thơ tổ chức Hội thảo khoa học quốc gia "Nguồn lực đầu tư cho giáo dục đại học trong bối cảnh tự chủ".
Chương trình được tổ chức bằng hình thức trực tiếp tại Trường Đại học Cần Thơ, kết hợp với hình thức trực tuyến.
 |
| Toàn cảnh hội thảo |
Tham dự Hội thảo, về phía Bộ Giáo dục và Đào tạo có sự tham dự của Phó Giáo sư, Tiến sĩ Hoàng Minh Sơn - Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo, đồng thời là Phó Chủ tịch Hiệp hội Các trường đại học, cao đẳng Việt Nam;
Về phía Ban kinh tế Trung ương, có ông Đỗ Ngọc An - Phó trưởng Ban Kinh tế Trung ương;
Về phía Hiệp hội Các trường đại học, cao đẳng Việt Nam có Giáo sư, Tiến sĩ Võ Tòng Xuân – Hội đồng cố vấn Hiệp hội; Tiến sĩ Khoa học Phạm Đỗ Nhật Tiến - Hội đồng cố vấn Hiệp hội; Tiến sĩ Vũ Ngọc Hoàng – Chủ tịch Hiệp hội, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, nguyên Phó Trưởng ban thường trực Ban Tuyên giáo Trung ương; Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Xuân Nhĩ – Phó Chủ tịch Thường trực Hiệp hội; và các Phó Chủ tịch: Giáo sư, Tiến sĩ Trình Quang Phú; Tiến sĩ Lê Viết Khuyến; Tiến sĩ Nguyễn Đình Hảo; Tiến sĩ Lê Trường Tùng; Giáo sư, Tiến sĩ Hà Thanh Toàn; cùng các thầy cô là lãnh đạo các ban thuộc Hiệp hội.
 |
Đại biểu tham dự Hội thảo khoa học. |
Chương trình còn có sự tham dự của các đại biểu, các nhà khoa học đến từ các đại học, trường đại học, học viện, viện nghiên cứu, trường cao đẳng, trường trung cấp trong cả nước.
Phát biểu khai mạc và đề dẫn Hội thảo, Tiến sĩ Nguyễn Đình Hảo - Phó Chủ tịch Hiệp hội Các trường đại học, cao đẳng Việt Nam cho biết,
Một trong những quan điểm chỉ đạo quan trọng trong Nghị quyết 29-NQ/TW ngày 04/11/2013 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI là phải đổi mới căn bản, toàn diện hệ thống giáo dục để đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế nhằm phát triển đất nước.
 |
Lãnh đạo Hiệp hội Các trường đại học, cao đẳng Việt Nam tham dự Hội thảo khoa học. |
Trong tình hình hiện nay vấn đề tự chủ của cơ sở giáo dục đại học và nguồn lực đầu tư vẫn tiếp tục được khẳng định là một trong những định hướng tương lai và được tiếp cận đầy đủ hơn trong mối quan hệ giữa nhà nước và nhà trường. Tự chủ đại học là một quá trình phát triển cần có điều kiện, thời gian để chuyển đổi từ nhận thức, ý thức đến văn hoá, chất lượng trong hệ thống giáo dục đại học và toàn xã hội.
Để việc tự chủ đại học đạt được kết quả mong đợi, cần có sự kết hợp nhiều nguồn lực khác nhau như: cơ chế, chính sách, đầu tư, tài chính, nguồn nhân lực, ý tưởng. Nguồn lực đầu tư là yếu tố quan trọng để phát triển giáo dục. Để phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao thì đầu tư nguồn lực cho giáo dục đại học sẽ rất quan trọng đặc biệt trong bối cảnh tự chủ.
Xuất phát từ tình hình thực tế trên, theo Chương trình hoạt động năm 2023, Hiệp hội Các trường đại học, cao đẳng Việt Nam phối hợp với Trường Đại học Cần Thơ tổ chức hội thảo khoa học quốc gia "Nguồn lực đầu tư cho giáo dục đại học trong bối cảnh tự chủ".
Hội thảo đã nhận được hơn 100 tham luận khoa học của các cán bộ quản lý, nhà nghiên cứu, chuyên gia giáo dục, giảng viên ở các viện nghiên cứu, trường đại học, cao đẳng trong cả nước.
Trong những năm qua, vấn đề tự chủ trong giáo dục đại học của Việt Nam đã đạt được những bước tiến mới thể hiện qua các chủ trương, chính sách của Nhà nước được quy định trong các văn bản pháp luật.
Song trên thực tế, quyền tự chủ của các trường đại học vẫn chưa được thực hiện đầy đủ và cũng chưa tạo ra những chuyển biến đáng kể như kỳ vọng.
 |
Tiến sĩ Nguyễn Đình Hảo - Phó Chủ tịch Hiệp hội Các trường đại học, cao đẳng Việt Nam, Trưởng ban tổ chức hội thảo phát biểu khai mạc và đề dẫn Hội thảo. |
Tự chủ là yêu cầu cần thiết đối với các cơ sở giáo dục đại học, song để thực hiện được tự chủ, các trường đại học cần có các điều kiện khác trước cho phù hợp với bối cảnh mới. Đó là mô hình về quyền tự chủ cần một cái nhìn mang tính hệ thống và quy chuẩn của các cơ sở giáo dục đại học ở nước ta chưa có. Điều này dẫn đến việc hiểu về quyền tự chủ và nguồn lực đầu tư cho giáo dục đại học ở nước ta có thể chưa toàn diện do những vướng mắc về cơ chế và sự hạn chế trong năng lực quản trị của các trường.
Khái niệm nguồn lực có thể hiểu khá rộng, bao gồm nguồn lực chính sách, nguồn lực tài chính, nguồn lực con người, nguồn lực công nghệ, nguồn lực ý tưởng. Để phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao thì đầu tư nguồn lực cho giáo dục đại học sẽ rất quan trọng đặc biệt trong bối cảnh tự chủ và để việc tự chủ đại học đạt được kết quả mong đợi, cần có sự kết hợp nhiều nguồn lực khác nhau như: cơ chế, chính sách, đầu tư, tài chính, nguồn nhân lực, ý tưởng.
Hội thảo sẽ tập trung vào 7 vấn đề chính.
Thứ nhất, nguồn lực chính sách, cơ chế cần hoàn thiện, tạo hành lang pháp lý thuận lợi vào việc đầu tư nguồn lực cho giáo dục đại học trong bối cảnh tự chủ.
Tự chủ đại học đã được Đảng, Nhà nước quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo, thể chế hóa thành quy định, hướng dẫn khá đầy đủ.
Hệ thống văn bản của Đảng và Nhà nước đã tạo hành lang pháp lý cho các trường đại học thực hiện quyền tự chủ, bảo đảm hoạt động theo cơ chế thị trường dưới sự quản lý của Nhà nước và nhận thức về tự chủ đại học ngày càng rõ ràng, có nhiều chuyển biến tích cực.
Nhưng trong thực tế dưới góc độ thực thi về quyền tự chủ thì chủ yếu mới chỉ dừng lại trên các văn bản hành chính, việc triển khai thực hiện trong thực tế tại các trường trong toàn quốc còn rất hạn chế.
Hiện nay, khung pháp lý về tự chủ không phải chỉ nằm gọn trong Luật Giáo dục đại học, hoạt động giáo dục đại học còn chịu sự điều chỉnh trực tiếp trong các bộ luật liên quan khác như Luật Cán bộ công chức và viên chức, Luật Đầu tư công, Luật Đấu thầu, Luật Ngân sách, Luật Khoa học - Công nghệ, Luật Quản lý tài sản công... dẫn đến chồng chéo, vướng mắc cho các cơ sở giáo dục đại học thực hiện tự chủ.
Thứ hai, nguồn lực tài chính cho giáo dục đại học trong bối cảnh tự chủ cần chú ý nhận thức được những vấn đề sau:
Đầu tư cho giáo dục đại học là đầu tư phát triển, ở đây vai trò của Nhà nước đầu tư về nguồn lực cho giáo dục đại học cần được thể hiện rõ trong mọi hoạt động.
Quá trình đổi mới toàn diện giáo dục đại học Việt Nam, tài chính trong các cơ sở giáo dục đại học là một trong những vấn đề quan trọng đòi hỏi phải có những giải pháp quản lý mang tính đột phá.
Tuy nhiên, trong quá trình triển khai thực hiện tự chủ tại các cơ sở giáo dục đại học cũng đã bộc lộ những hạn chế nhất định, làm ảnh hưởng đến quyền và khả năng tự chủ của các trường, đặc biệt là về lĩnh vực tài chính, như: về mức độ giao quyền tự chủ trên các lĩnh vực; về cơ chế khuyến khích các trường tự chủ; về hoạt động liên doanh liên kết; việc sử dụng tài sản, cơ sở vật chất cho thuê; về mở rộng cung ứng dịch vụ công; tự chủ về tài chính còn bao gồm quyết định số lượng và loại tài trợ công; quyết định học phí (đối với sinh viên trong và ngoài nước ở bậc đào tạo từ đại học trở lên); khả năng quản lý và giữ quỹ thặng dư, vay mượn tiền, sở hữu nhà đất.
Tự chủ tài chính đối với các đơn vị sự nghiệp công lập, cũng cần phải chú ý đến quyền định đoạt đối với các khoản thu và chi tài chính. Đây là bất cập cần phải có những giải pháp và tháo gỡ kịp thời.
Quyền tự chủ đại học và Nghị định 60/2021/NĐ-CP quy định cơ chế tự chủ tài chính của đơn vị sự nghiệp công lập (ngày 21/06/2021). Việc phân loại đơn vị sự nghiệp tự chủ tài chính theo 4 mức. Cách phân loại này giúp các loại đơn vị tự chủ được nới rộng quyền định đoạt về thu và chi theo mức độ tự chủ từ thấp đến cao.
Tuy nhiên Nghị định 16/2015/NĐ-CP và 60/2021/NĐ-CP vẫn hạn chế quyền tự chủ tài chính của các trường đại học công lập. Các trường chưa được tự quyết định mức thu học phí mà vẫn dựa theo quy định của bộ với khung học phí tương đối thấp.
Với các khoản thu này chưa đủ bù đắp các khoản chi phí đào tạo của nhà trường và do đó, cơ chế xin - cho vẫn còn duy trì tồn tại. Các trường vẫn chịu sự quản lý và giám sát chặt chẽ của Kho bạc Nhà nước.
Các trường công vẫn chưa được quyền tự chủ hoàn toàn trong việc sử dụng cơ sở vật chất đặc biệt là quyền sử dụng đất vẫn phải theo quy định của các cơ quan chủ quản. Các trường vẫn bị hạn chế trong việc liên kết và cho thuê đất nhằm phục vụ cho quá trình đào tạo, liên kết, hợp tác giáo dục trong và ngoài nước do đó nhà trường bị hạn chế một phần đáng kể về các khoản thu.
Phát triển đại học ngoài công lập trong thị trường dịch vụ giáo dục đại học cũng có thể xem là một cách tăng cường nguồn lực cho giáo dục đại học.
Giáo dục – đào tạo là một trong 5 lĩnh vực được đầu tư theo hình thức PPP (Public Private Partnership). Triển khai mô hình PPP trong giáo dục đại học thực chất là đầu tư hình thức đối tác công tư trong giáo dục đại học.
PPP trong giáo dục đại học có nhiều điểm mạnh, lợi ích song cũng tiềm ẩn những thách thức và nguy cơ. PPP trong giáo dục đại học có tính phức tạp về kỹ thuật và nhạy cảm về kinh tế - chính trị nên cần những văn bản hướng dẫn bao gồm cả khung pháp lý lẫn công cụ cần thiết trong toàn bộ tiến trình xây dựng và triển khai dự án PPP.
Tuy khung pháp lý dự án PPP đã được xây dựng nhưng PPP trong lĩnh vực giáo dục vẫn chưa được nghiên cứu ban hành thành tài liệu và chưa có mô hình PPP mẫu, đơn giản, đảm bảo về pháp lý, hiệu quả kinh tế xã hội để có thể triển khai, mở rộng trong các cơ sở giáo dục đại học. Vậy để thúc đẩy phát triển PPP nhằm nâng cao chất lượng giáo dục nói chung, giáo dục đại học nói riêng trước mắt cần phải làm gì?
Thứ ba, về nguồn lực con người cho giáo dục đại học trong bối cảnh tự chủ. Đại hội XIII của Đảng đặc biệt coi trọng vị trí, tầm quan trọng của đội ngũ nhà giáo đối với sự nghiệp phát triển giáo dục và đào tạo, và đã nhấn mạnh một số vấn đề như: “Chú trọng đào tạo, đào tạo lại đội ngũ giáo viên đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục, đào tạo”. Đội ngũ giảng viên là một trong những yếu tố quan trọng đối với vấn đề tự chủ đại học.
Các trường đại học, cao đẳng cần xây dựng chính sách thiết thực, phù hợp khi tuyển dụng nhân sự; để thực hiện tốt vấn đề này các trường đại học, cao đẳng cần lưu ý một số vấn đề sau:
Xây dựng quy định chuẩn trong tuyển dụng nhân sự giảng viên, nhân viên và quy định cần bám sát tình hình thực tế của nhà trường;
Phân tích, đánh giá thực trạng nguồn nhân lực trước khi tuyển dụng, việc này giúp cho nhà trường nắm được chính xác tình hình nhân sự của Trường như chất lượng, số lượng, nhân lực;
Tuyển dụng nhân sự cần khách quan, công bằng;
Đẩy mạnh tự chủ giáo dục theo lộ trình tạo động lực cho đội ngũ nhà giáo nâng cao năng lực quản lý, trình độ chuyên môn.
Để tiến tới thực hiện tự chủ trong giáo dục đại học thì vấn đề xây dựng, phát triển, đào tạo và phát triển đội ngũ giảng viên là yếu tố then chốt.
Thứ tư, nguồn lực ý tưởng cho giáo dục đại học trong bối cảnh tự chủ.
Tầm quan trọng của tri thức ngày càng gia tăng rõ rệt đối với sự giàu mạnh của các quốc gia, và việc tiếp cận tri thức cũng như khả năng phổ biến tri thức đã trở thành nguồn lực chính của lợi thế cạnh tranh.
Việc tiến hành số hoá dữ liệu, phát triển các ứng dụng để quản lý các dữ liệu số hoá đang là vấn đề đang được quan tâm.
Do đó, cần nhu cầu trong thực hiện tích hợp, kết nối các hệ thống nhằm mục tiêu giúp các bộ phận trong nhà trường có thể thực hiện các nghiệp vụ được phân tích liền mạch.
Ngoài việc thực hiện theo cách truyền thống, phải chăng còn có thể áp dụng giải pháp RPA như Hệ thống thông tin liên quan tới hoạt động Quản lý đào tạo, Quản lý người học, Thanh tra và Kiểm định chất lượng, Nghiên cứu khoa học, Thư viện, Tài chính kế toán… Song song với đó là ý tưởng đưa Nano-learning ứng dụng vào các cơ sở giáo dục đại học.
Với sự phát triển công nghệ hiện tại, người dùng có thể áp dụng phương pháp Nano-learning để cung cấp bài học một cách nhanh chóng để truy cập thông tin khi cần thiết ở bất cứ đâu. Nano-learning giảm nội dung cần thiết và làm cho nội dung ngắn gọn, súc tích, đảm bảo tiếp thu kiến thức và kỹ năng nhanh chóng và hiệu quả… phải chăng đây là nguồn lực ý tưởng trong bối cảnh hiện nay?
 |
Phiên thảo luận thứ nhất của Hội thảo khoa học. |
Thứ năm, nguồn lực công nghệ cho giáo dục đại học trong bối cảnh tự chủ.
Thực tế, lịch sử đã chứng minh, người nào làm chủ công nghệ, tri thức thì người đó sẽ là người chiến thắng.
Trong đó giáo dục, công nghệ thông tin hỗ trợ đắc lực trong công tác quản lý và giảng dạy trong nhà trường, góp phần nâng cao chất lượng và hiệu quả các hoạt động giáo dục và đào tạo trong giai đoạn hiện nay. Việc đề ra một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả ứng dụng công nghệ thông trong giảng dạy và ứng dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy giúp dễ dàng thu thập, lưu trữ và tổng hợp kiến thức đa dạng phong phú, cập nhập thường xuyên.
Công nghệ mang lại sự tiện lợi trong không gian và thời gian hết sức linh hoạt. Bên cạnh đó, công nghệ giúp hỗ trợ giáo viên trong việc soạn giảng và giảng dạy.
Để nâng cao chất lượng đào tạo cần tận dụng các ứng dụng công nghệ nhưng việc sử dụng cần chú ý đến những giá trị cốt lõi của đạo đức học thuật, vấn đề liêm chính học thuật mà người làm giáo dục cần lưu ý.
Thứ sáu, tăng cường hợp tác quốc tế trong giáo dục đại học.
Trong bối cảnh toàn cầu hoá, hiện đại hoá ngày nay, nhu cầu hợp tác quốc tế về mọi lĩnh vực trong đó có hoạt động giáo dục nói chung và giáo dục đại học nói riêng là một điều tất yếu để mang những kiến thức tiến bộ, tinh hoa và hiện đại của thế giới vào Việt Nam, giúp người học không bị lạc hậu.
Trong những năm qua, hợp tác quốc tế trong các cơ sở giáo dục đại học đã góp phần đáng kể trong việc cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao cho công cuộc xây dựng đất nước, thực hiện chuyển giao công nghệ đào tạo.
Bên cạnh đó, hợp tác quốc tế trong giáo dục đại học cũng bộc lộ những hạn chế nhất định. Cần đổi mới tư duy hội nhập quốc tế ; tiếp tục hoàn thiện hệ thống chính sách, quy định về hợp tác quốc tế; đa dạng hóa các lĩnh vực hợp tác quốc tế; phát huy tính chủ động, tự chủ của các cơ sở giáo dục đại học trong đa dạng hoá và đẩy mạnh các hoạt động liên kết với các tổ chức, các trường đại học uy tín trên thế giới trong giáo dục và đào tạo.
Bộ Giáo dục và Ðào tạo cần có nghiên cứu đánh giá đầy đủ, toàn diện về hợp tác quốc tế trong giáo dục đại học nhằm rút ra những bài học kinh nghiệm để nâng cao hơn nữa chất lượng giáo dục đại học trong nước và hiệu quả của công tác này. Cho nên việc đi sâu nghiên cứu thực trạng và đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hợp tác quốc tế để tạo thêm nguồn lực đầu tư trong giáo dục đại học ở nước ta hiện nay là rất cần thiết.
Thứ bảy, các vấn đề khác liên quan đến nguồn lực đầu tư cho giáo dục đại học trong bối cảnh hiện tại có thể kể đến như: Việc các trường đại học cần đổi mới và đáp ứng nhu cầu của kinh tế số cũng đặt ra những thách thức về trách nhiệm, đảm bảo chất lượng và quản lý nguồn lực.
Việc các trường đại học còn phải đối mặt với sự cạnh tranh từ các trung tâm đào tạo nghề, các chương trình học trực tuyến, hay các trường đại học nước ngoài có chất lượng đào tạo và giá thành cạnh tranh. Vì vậy, để đối phó với sự cạnh tranh này, các trường đại học cần phải tạo ra các chương trình học tập mới, nâng cao chất lượng đào tạo, cải thiện hạ tầng vật chất và tăng cường quảng bá thương hiệu để thu hút và giữ chân sinh viên.
Việc tăng cường đổi mới giáo dục để phù hợp với thị trường lao động là một thách thức lớn đối với các trường đại học ở Việt Nam, tuy nhiên đây cũng là cơ hội để các trường định hướng giáo dục của mình theo hướng phù hợp với thực tiễn và đáp ứng yêu cầu của thị trường lao động.
Trong hơn 10 năm trở lại đây, hệ thống giáo dục đại học của Việt Nam đã có những thay đổi cơ bản, đó là sự đa dạng hóa sở hữu các trường đại học, các loại hình đào tạo. Phương thức quản trị trường đại học thời gian qua đã có những thay đổi căn bản để đáp ứng đòi hỏi ngày càng cao của xã hội và xu thế của thời đại.
Hội thảo này cũng là cơ hội để các trường đại học và cao đẳng trong cả nước cùng nhau nghiên cứu, trao đổi, chia sẻ nhận thức và kinh nghiệm về các nguồn lực đầu tư cho giáo dục đại học trong bối cảnh tự chủ nhằm nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, một trong những vấn đề quan trọng của giáo dục đại học nước nhà.
 |
Phát biểu tại Hội thảo khoa học, Giáo sư, Tiến sĩ Hà Thanh Toàn chia sẻ, hiện nay, hệ thống giáo dục nói chung và giáo dục đại học nói riêng của Việt Nam đang đứng trước nhiều cơ hội và thách thức.
Tuy nhiên, khó khăn lớn nhất đối với giáo dục đại học Việt Nam là sự đầu tư từ Nhà nước và xã hội đều hạn chế, vì vậy, vấn đề tự chủ là yêu cầu và xu thế tất yếu của các trường đại học trong xu thế hội nhập và toàn cầu hóa hiện nay, với mục tiêu cơ bản là tìm kiếm, đa dạng hóa và gia tăng nguồn lực đầu tư nhằm nâng cao chất lượng đào tạo, nghiên cứu khoa học, chuyển giao công nghệ cũng như các hoạt động khác.
Trong đó, nguồn lực con người, nguồn lực ý tưởng, nguồn lực công nghệ, nguồn lực tài chính, tài sản là những vấn đề cần được quan tâm.
Các cơ sở giáo dục đại học, cao đẳng phải đảm bảo đầu tư đúng và đủ các nguồn lực, do đó, chúng ta cần nhận biết được những khó khăn, điểm nghẽn nguồn lực đầu tư cho chuyên môn, học thuật, tổ chức bộ máy, nhân sự, cơ sở vật chất, trang thiết bị, hợp tác quốc tế,...cũng như chính sách thuế, thủ tục,...gây cản trở cho quá trình thực hiện tự chủ đại học.
Song song đó, cần tìm hiểu đối sánh giữa các trường đại học trong khu vực và trên thế giới để đầu tư và khai thác có hiệu quả các nguồn lực nhằm giúp cho các cơ sở giáo dục đại học có biện pháp và hướng đi đúng cho sự phát triển bền vững.
Giáo sư Hà Thanh Toàn kỳ vọng, thông qua Hội thảo sẽ có những sáng kiến, mô hình được chia sẻ để các cơ sở giáo dục đại học nghiên cứu, tham khảo.
