Vừa qua, tổ chức xếp hạng QS có trụ sở tại Anh quốc đã công bố kết quả xếp hạng các cơ sở giáo dục đại học trên thế giới cho năm 2024.
Việt Nam có 5 cơ sở giáo dục đại học nằm trong bảng xếp hạng này là: Trường Đại học Duy Tân; Trường Đại học Tôn Đức Thắng; Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh; Đại học Quốc gia Hà Nội; Đại học Bách khoa Hà Nội.
Điểm từ trích dẫn khoa học của các cơ sở giáo dục đại học Việt Nam nhìn chung không giảm
 |
| Tiến sĩ Lê Văn Út - Trưởng nhóm nghiên cứu Đo lường khoa học và Chính sách quản trị nghiên cứu, Trường Đại học Văn Lang. Ảnh: NVCC |
Như vậy, trong lần xếp hạng này, QS có một số điều chỉnh đối với các tiêu chí đánh giá, trong đó, giảm 10% số điểm đối với tiêu chí khảo sát uy tín học thuật, tương ứng tăng 5% đối với tiêu chí khảo sát uy tín nhà tuyển dụng, giảm 10% tiêu chí tỷ lệ giảng viên-sinh viên, và đồng thời bổ sung thêm 03 tiêu chí mới (tỷ trọng 5%/tiêu chí) gồm mạng lưới nghiên cứu quốc tế, việc làm của sinh viên sau khi tốt nghiệp và tính bền vững.
 |
QS có một số điều chỉnh về tỷ trọng của các tiêu chí. Dữ liệu: Theo QS World University Rankings 2024 |
Xếp số 1 thế giới là Học viện công nghệ Massachusetts (MIT), tương ứng tiếp theo là các đại học lừng danh thế giới như Đại học Cambridge, Đại học Oxford, Đại học Harvard, Đại học Stanford.
Việt Nam vinh dự có 05 đại học được vào bảng xếp hạng của QS trong đợt này gồm: Trường Đại học Duy Tân ở vị trí 514; Trường Đại học Tôn Đức Thắng ở vị trí: 721-730; Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh và Đại học Quốc gia Hà Nội cùng vị trí: 951-1000, Đại học Bách khoa Hà Nội vị trí: 1201-1400.
Trong các tiêu chí xếp hạng QS 2024, nghiên cứu khoa học chiếm tỷ trọng 25% một cách trực tiếp. Ngoài ra, tỷ trọng này còn gián tiếp được tính thông qua tiêu chí về uy tín học thuật chiếm 30%, được thực hiện thông qua khảo sát chuyên gia.
Trong tỷ trọng 25% như đã nêu, có 20% được tính cho trích dẫn khoa học theo Scopus (Cơ sở dữ liệu các tạp chí Scopus, Hà Lan) và 5% dành cho việc phát triển mạng lưới nghiên cứu quốc tế của các đại học.
Như vậy, QS 2024 không dùng tiêu chí số bài báo khoa học mà các đại học có được để tính điểm khi xếp hạng các đại học. Tuy nhiên, để có trích dẫn khoa học thì đương nhiên các đại học phải có bài báo khoa học trước.
Như đã biết, cơ sở dữ liệu Web of Science (WoS) là một cơ sở dữ liệu khoa học rất uy tín của Mỹ, và hầu hết các tạp chí WoS cũng là tạp chí Scopus.
Dữ liệu khoa học dưới đây được trích xuất từ WoS trong ngày 01/07/2023, chỉ xét thể loại bài báo nghiên cứu/tổng quan và chỉ giới hạn đối với các tạp chí WoS thuộc nhóm chuẩn gồm SCIE, SSCI và AHCI.
Khi đó, đối với 05 đại học của Việt Nam được QS 2024 xếp hạng, có thể thấy số bài báo khoa học của các đại học này có những biến động nhất định trong 05 năm gần đầy từ năm 2018 – 2022.
Trong 3 năm đầu 2018, 2019, 2020 của chu kỳ, số lượng công bố WoS của các đại học tăng rất đáng kể; nhưng từ 2020 -2022 thì số lượng công bố có giảm hoặc chỉ tăng nhẹ.
 |
Số lượng công bố WoS của các cơ sở giáo dục đại học Việt Nam qua 5 năm. Dữ liệu từ WoS (Mỹ) ngày 01/07/2023 |
Về trích dẫn khoa học theo WoS, cả 5 đại học của Việt Nam trong QS 2024 đều tăng trong 05 năm qua 2028 – 2022.
 |
Trích dẫn khoa học theo WoS của các cơ sở giáo dục đại học Việt Nam qua 5 năm. Dữ liệu từ WoS (Mỹ) ngày 01/07/2023 |
Đây là kết quả rất quan trọng trong đánh giá của QS. Tuy nhiên, khi tính điểm từ trích dẫn khoa học cho các đại học thì QS có chuẩn hóa căn cứ trên một số khía cạnh khác liên quan đến “độ lớn” của đại học.
Nhìn chung thì điểm trích dẫn của 05 đại học của Việt Nam trong QS 2024 không giảm, duy nhất chỉ có Đại học Bách khoa Hà Nội giảm một điểm so với năm 2023.
 |
Điểm trích dẫn của 05 cơ sở giáo dục đại học của Việt Nam không giảm hoặc có trường giảm nhẹ. Dữ liệu từ QS 2024, thang điểm 100 |
Trong QS 2024, có 07 đại học/học viện đạt số điểm tuyệt đối về trích dẫn khoa học (100 điểm), trong đó có 04 đơn vị của Mỹ gồm Đại học Harvard, Đại học Princeton, Học viện công nghệ California, Học viện công nghệ Massachusetts, 02 đơn vị của Hàn Quốc gồm Học viện khoa học và công nghệ Gwangju, Học viện công nghệ Daegu Gyeongbuk, và 01 đơn vị của Ấn Độ là Học viện khoa học Ấn Độ. Từ đó, có thể thấy trích dẫn khoa học của các đại học lớn ở Việt Nam trong QS 2024 là còn khá khiêm tốn.
Chú trọng các chiến lược tăng trích dẫn khoa học
Vấn đề mà các cơ sở giáo dục đại học cần quan tâm là làm thế nào để có thể cải thiện trích dẫn khoa học.
Có thể nói trích dẫn khoa học không thể tự nhiên mà có, cần phải có chính sách phát triển phù hợp và cũng cần phải có lộ trình. Nếu nghiên cứu khía cạnh đo lường khoa học của các đại học có trích dẫn khoa học hàng đầu thế giới thì có thể thấy những chiến lược chung để tăng trích dẫn khoa học.
Muốn vậy cần thực hiện 11 chiến lược sau:
Thứ nhất, đầu tư vào những hướng nghiên cứu chất lượng cao, mang tính thời sự: Để được trích dẫn khoa học nhiều hơn, các cơ sở giáo dục đại học cần đầu tư vào các hướng nghiên cứu chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu của thực tiễn, các chủ đề nóng mà thế giới quan tâm.
Thứ hai, cần thu hút đội ngũ các nhà khoa học có đẳng cấp: Thành tựu về trích dẫn khoa học có thể được xem là một trong những tiêu chí thu hút nhân tài. Phải có chiến lược để mỗi nhà khoa học hàng đầu có thể tự tạo ra một mạng lưới nghiên cứu trên phạm vi toàn cầu.
Thứ ba, có các chương trình đào tạo và nghiên cứu hấp dẫn: Có thể tạo ra các chương trình đào tạo và nghiên cứu hấp dẫn để thu hút các nhà nghiên cứu giỏi và sinh viên tài năng, đặc biệt là các chương trình sau đại học. Điều này có thể giúp tăng khả năng trích dẫn các kết quả nghiên cứu, tạo ra một môi trường nghiên cứu và đào tạo tốt hơn.
Thứ tư, xuất bản các bài báo khoa học trên những tập san khoa học uy tín: Có thể khuyến khích các nhà nghiên cứu đăng bài báo khoa học trên những tạp chí uy tín và được đánh giá cao như Nature, Science, Lancet …. Điều này sẽ giúp các bài báo của họ được trích dẫn nhiều hơn.
Thứ năm, cần xây dựng mối quan hệ với các nhà khoa học và các tổ chức nghiên cứu khác, nhằm tạo ra mối quan hệ tốt với các nhà khoa học và các tổ chức nghiên cứu khác để cùng thực hiện các hướng nghiên cứu chất lượng cao. Điều này chắc chắn sẽ tăng cơ hội cho các kết quả nghiên cứu được trích dẫn.
Thứ sáu, có chiến lược quảng bá các kết quả nghiên cứu đến các nhà nghiên cứu trên toàn cầu. Sử dụng các phương tiện truyền thông để giới thiệu các kết quả nghiên cứu đến công chúng. Điều này có thể giúp tăng khả năng trích dẫn các kết quả nghiên cứu của họ và tăng sự nhận biết thương hiệu của trường đại học.
Thứ bảy, phát triển các hội thảo khoa học uy tín: Tổ chức các hội thảo khoa học để giới thiệu các kết quả nghiên cứu đến các chuyên gia và nhà nghiên cứu khác. Điều này có thể giúp tăng khả năng trích dẫn các kết quả nghiên cứu và tạo ra cơ hội để hợp tác với các chuyên gia và nhà nghiên cứu khác.
Thứ tám, sử dụng các công nghệ mới để quản lý và chia sẻ nghiên cứu: Sử dụng các công nghệ mới như kho dữ liệu mở và mạng xã hội khoa học để quản lý và chia sẻ các kết quả nghiên cứu. Điều này có thể giúp tăng khả năng trích dẫn các kết quả nghiên cứu và thu hút sự quan tâm của các nhà nghiên cứu khác.
Thứ chín, đăng ký và sử dụng các cơ sở dữ liệu khoa học: Đăng ký và sử dụng các cơ sở dữ liệu khoa học như Google Scholar, Web of Science, Scopus, và các cơ sở dữ liệu khác để quản lý và theo dõi các kết quả nghiên cứu. Điều này có thể giúp tăng khả năng trích dẫn các kết quả nghiên cứu và tìm kiếm các kết quả nghiên cứu khác có liên quan.
Mười là phát triển các chương trình hợp tác nghiên cứu quốc tế, để tăng cường quan hệ với các đối tác nghiên cứu ở nước ngoài. Điều này có thể giúp tăng khả năng trích dẫn các kết quả nghiên cứu và đưa ra các quan điểm đa dạng trong nghiên cứu khoa học.
Cuối cùng là đầu tư nghiên cứu chính sách quản trị nghiên cứu và xếp hạng nghiên cứu. Tăng cường quản lý và xếp hạng các kết quả nghiên cứu để đảm bảo các kết quả nghiên cứu được thực hiện đúng thông lệ và đủ tiêu chuẩn. Điều này có thể giúp các kết quả nghiên cứu được công nhận và trích dẫn nhiều hơn. Ngoài ra, cần có chính sách thu nhập khác biệt cho những nhà khoa học có trích dẫn cao.
Đối với những cơ sở giáo dục đại học thực sự muốn nâng cao chất lượng và đẳng cấp thì thúc đẩy trích dẫn khoa học là một trong những chiến lược quan trọng.
Tuy nhiên, 3 khía cạnh gồm trích dẫn khoa học, đẳng cấp từ các sản phẩm khoa học được trích dẫn và hiệu quả mang lại từ các kết quả nghiên cứu có nhiều trích dẫn nên có sự tương đồng. Điều này sẽ mang lại chất lượng và đẳng cấp thực sự cho các nhà làm nghiên cứu và các cơ sở giáo dục đại học.
