Theo đánh giá của Bộ Giáo dục và Đào tạo, 10 năm qua, Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách về phát triển giáo dục và đào tạo, trong đó có giáo dục mầm non. Qua việc triển khai thực hiện các văn bản chỉ đạo của Đảng, Quốc hội, Chính phủ ở các cấp, các địa phương trên phạm vi toàn quốc, giáo dục mầm non từ cấp học còn nhiều khó khăn về cơ sở vật chất, đội ngũ, mạng lưới trường lớp chưa được quan tâm quy hoạch, đến nay, đã có bước phát triển khá toàn diện, tạo nền tảng cơ bản để phát triển trong giai đoạn tiếp theo.
Chương trình giáo dục mầm non được điều chỉnh từng bước để phù hợp hơn với thực tiễn; việc thực hiện thành công mục tiêu phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ em mẫu giáo 5 tuổi đã tạo cơ chế, động lực thúc đẩy giáo dục mầm non phát triển, từng bước đáp ứng nhu cầu nuôi dưỡng, chăm sóc, giáo dục trẻ em. Hầu hết trẻ mẫu giáo 5 tuổi được tới cơ sở giáo dục mầm non, được nuôi dưỡng, chăm sóc và giáo dục theo Chương trình giáo dục mầm non, chuẩn bị các điều kiện cho trẻ em sẵn sàng vào lớp một.
Quy hoạch, phát triển mạng lưới trường, lớp được quan tâm thực hiện, góp phần nâng cao tỷ lệ trẻ em đến trường và nâng cao chất lượng chăm sóc, giáo dục trẻ mầm non. Hiện nay toàn quốc, có gần 15.500 trường mầm non ở các loại hình và gần 16.000 cơ sở độc lập (nhóm trẻ, lớp mẫu giáo, lớp mầm non độc lập). Tỷ lệ trường mầm non ngoài công lập chiếm 21,1%; toàn quốc có 56,9% trường mầm non đạt chuẩn quốc gia.
Các điều kiện về đội ngũ, cơ sở vật chất để thực hiện Chương trình giáo dục mầm non được quy chuẩn và quan tâm đầu tư. Tỷ lệ giáo viên có trình độ đào tạo đạt chuẩn trở lên chiếm 87,3%....Trung bình toàn quốc đã bố trí bảo đảm tỷ lệ 01 phòng học/lớp, trong đó phòng học kiên cố đạt tỷ lệ 80%.
Chính phủ ban hành chính sách phát triển giáo dục mầm non. Các chính sách hỗ trợ tổ chức nấu ăn, hỗ trợ ăn trưa cho trẻ em mẫu giáo vùng khó khăn, hỗ trợ giáo viên dạy lớp ghép và tăng cường tiếng Việt, hỗ trợ con em công nhân... đã góp phần nâng cao chất lượng giáo dục mầm non.
Bên cạnh các thành tựu, Bộ giáo dục và Đào tạo cho biết, giáo dục mầm non hiện còn các hạn chế, tồn tại, cụ thể:
Chương trình giáo dục mầm non chưa đáp ứng yêu cầu đổi mới
Chương trình giáo dục mầm non được Ban hành năm 2009 kèm theo Thông tư số 17/2009/TT-BGDĐT. Đến nay, Chương trình giáo dục mầm non đã được thực hiện ở 100% cơ sở giáo dục mầm non trong toàn quốc, góp phần nâng cao chất lượng nuôi dưỡng, chăm sóc giáo dục trẻ em mầm non.
Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy vẫn còn những khó khăn bất cập trong triển khai thực hiện Chương trình; chất lượng nuôi dưỡng, chăm sóc và giáo dục trẻ chưa đồng đều, đặc biệt ở đối tượng trẻ em khuyết tật, trẻ em thuộc nhóm có hoàn cảnh đặc biệt và trẻ em sống ở vùng khó khăn, trẻ em người đồng bào dân tộc thiểu số có một số lĩnh vực chỉ số phát triển của trẻ còn khá thấp. Chương trình chưa đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo theo Nghị quyết số 29-NQ/TW, yêu cầu về chương trình giáo dục mầm non tại Luật Giáo dục, chưa liên thông với Chương trình giáo dục phổ thông 2018.
Mạng lưới trường, lớp chưa đáp ứng nhu cầu đi học của trẻ
Năng lực đáp ứng nhu cầu huy động trẻ của mạng lưới cơ sở giáo dục mầm non còn hạn chế. Tỷ lệ huy động: trẻ nhà trẻ mới đạt 32,1% trẻ em mẫu giáo 3-5 tuổi mới đạt 93,1% (hiện có khoảng gần 300.000 trẻ em mẫu giáo 3-4 tuổi chưa được đến trường, chủ yếu ở vùng khó khăn, vùng núi cao, vùng sông nước Đồng bằng sông Cửu Long).
Hệ thống trường mầm non công lập hiện nay chưa đủ điều kiện để nhận thêm trẻ; hệ thống trường ngoài công lập khó phát triển ở nhiều nơi, đặc biệt ở những nơi có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn; Tại các khu vực có khu công nghiệp, khu chế xuất, khu đô thị đông dân cư, phần lớn trẻ em con công nhân, con người lao động đang được nuôi dưỡng, chăm sóc giáo dục trong các cơ sở giáo dục mầm non độc lập với điều kiện về chất lượng còn nhiều hạn chế, đặc biệt phải gửi ở những nhóm trẻ độc lập quy mô tối đa 7 trẻ (Nơi mà đội ngũ người nuôi dưỡng, chăm sóc, giáo dục trẻ phần lớn chưa đảm bảo trình độ, năng lực chuyên môn nên tiềm ẩn nguy cơ gây mất an toàn cho trẻ khá lớn).
Cơ sở vật chất, thiết bị chưa đáp ứng để thực hiện Chương trình giáo dục mầm non
Hiện nay tính riêng bậc học mầm non, toàn quốc còn khoảng trên 5.000 phòng học nhờ, học tạm không đảm bảo an toàn; số phòng học kiên cố mới đạt khoảng 82%; thiết bị dạy học, đồ dùng đồ chơi chưa đáp ứng yêu cầu thực hiện Chương trình giáo dục mầm non, đặc biệt là ở những vùng khó khăn, miền núi.
Tình trạng thiếu nhà vệ sinh hoặc nhà vệ sinh không đạt chuẩn, thiếu thiết bị, đồ dùng, đồ chơi theo quy định ở các cơ sở giáo dục mầm non ở vùng sâu, vùng xa, vùng khó khăn khá phổ biến. Tỷ lệ nhóm/lớp mầm non đáp ứng đủ thiết bị dạy học ở vùng khó khăn chỉ đạt 48%, các hạng mục hỗ trợ như phòng giáo dục thể chất, nghệ thuật, phòng đa chức năng, thư viện còn nhiều nơi không có.
Đội ngũ giáo viên thiếu nhiều, chất lượng chưa bảo đảm
Nguồn lực đầu tư cho giáo dục mầm non còn hạn chế. Tình trạng thiếu giáo viên mầm non kéo dài trong nhiều năm chưa được giải quyết (hiện nay toàn quốc còn thiếu khoảng 50.000 giáo viên mầm non).
Trong bối cảnh thiếu giáo viên mầm non nhưng các địa phương vẫn thực hiện tinh giản biên chế viên chức là giáo dục mầm non; có tình trạng giáo viên mầm non bỏ việc và nghề giáo dục mầm non càng ngày càng ít hấp dẫn do thu nhập của giáo viên mầm non đang thấp nhất trong các bậc học, trong khi giáo viên mầm non chịu áp lực công việc cao nhất, thời gian làm việc trong ngày tại cơ sở giáo dục mầm non dài nhất (9-12 giờ mỗi ngày);
Kinh phí để đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực chuyên môn đáp ứng yêu cầu thực hiện Chương trình giáo dục mầm non rất hạn chế (chưa có bất kỳ đề án, dự án nào có đủ kinh phí để xây dựng kế hoạch tổng thể phát triển năng lực chuyên môn cho đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên mầm non).
Mục tiêu “công bằng” trong phát triển giáo dục mầm non chưa bảo đảm
Khoảng cách trong đảm bảo các điều kiện giáo dục giữa các vùng miền còn khá lớn. Vẫn còn 40,9% trẻ em vùng khó khăn chưa được tiếp cận với giáo dục mầm non. Chính sách đầu tư của Nhà nước cho giáo dục mầm non công lập và ngoài công lập vẫn còn có điểm bất bình đẳng. Giáo viên mầm non làm việc trong điều kiện áp lực lớn nhất trong đội ngũ nhà giáo song lại có thu nhập ở mức thấp nhất.
Hạn chế trong thực hiện mục tiêu giáo dục “hòa nhập”
Việc đáp ứng nhu cầu và khả năng khác nhau của trẻ em trong giáo dục mầm non chưa được bảo đảm tại nhiều địa phương theo quy định của Luật Giáo dục và Luật Trẻ em. Mục tiêu giáo dục hoà nhập ở giáo dục mầm non chưa được hiện thực hoá trong mỗi lớp học, trong các hoạt động nuôi dưỡng, chăm sóc, giáo dục trẻ em.
Dân số độ tuổi và dự báo quy mô trường lớp
Về dân số, tỷ lệ huy động trẻ em mẫu giáo từ 3 đến 5 tuổi:
- Hiện nay, tỷ lệ huy động trẻ em mẫu giáo từ 3 đến 5 tuổi toàn quốc đạt 93,1%; riêng trẻ mẫu giáo 5 tuổi huy động đạt tỷ lệ 99,8% (còn khoảng 300.000 trẻ mẫu giáo chưa được ra lớp tương ứng 6,9% trẻ mẫu giáo. Hiện có: 32/63 tỉnh đã huy động đạt từ 95% trở lên.
- Theo dự báo dân số độ tuổi của Tổng Cục thống kê, đến năm 2030 chỉ có 7/63 tỉnh tăng dân số trẻ em mẫu giáo từ 3 đến 5 tuổi (trên 176.000 trẻ); các tỉnh còn lại đều có xu hướng giảm.
Dự báo quy mô trường, lớp đến năm 2030:
Căn cứ vào số liệu dự báo dân số độ tuổi của Tổng Cục thống kê, đồng thời theo dự báo kế hoạch phát triển giáo dục mầm non của các tỉnh, thành phố đã ban hành, đến năm 2030: Số lớp mẫu giáo có xu hướng giảm chung do dân số giảm; Tuy nhiên, theo dự báo có một số tỉnh tăng dân số nên sẽ tăng lớp mẫu giáo cục bộ ở một số địa phương, dự báo tăng 1.831 lớp.
Dự báo nhu cầu bố trí đội ngũ
- Biên chế dự báo thiếu đến năm 2030: 55.416 biên chế.
- Bộ Chính trị đã giao theo Quyết định số 72: 13.015 biên chế; còn 26.522 chỉ tiêu sẽ được Bộ Chính trị tiếp tục giao trong giai đoạn từ 2024-2026.
- Số liệu biên chế chưa sử dụng của các tỉnh, thành phố (đến thời điểm tháng 8/2023) còn khoảng: 28.413 chỉ tiêu chưa tuyển.
Như vậy, tổng biên chế sẽ còn đến năm 2026 là: 54.935 chỉ tiêu (Trong đó: 28.413 chỉ tiêu chưa dùng và 26.522 chỉ tiêu Bộ Chính trị chưa giao theo Quyết định số 72).
