Việt Nam là một trong những quốc gia chịu thách thức và ảnh hưởng lớn bởi biến đổi khí hậu, đặc biệt là trong những năm gần đây khi tình trạng thiên tai khốc liệt, bất thường ngày càng trở nên "dày đặc". Tuy nhiên, theo đại diện trường đại học, chúng ta lại đang thiếu hụt nguồn nhân lực chất lượng cao về biến đổi khí hậu và phát triển bền vững.
Ngành học mới nhưng có cơ hội việc làm rộng mở ở cả trong nước và quốc tế
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Tiến sĩ Cấn Thu Văn - Trưởng khoa Khí tượng thủy văn và Biến đổi khí hậu (Trường Đại học Tài nguyên và Môi trường Thành phố Hồ Chí Minh) bày tỏ, biến đổi khí hậu đã được xác định là một trong những thách thức lớn nhất đối với nhân loại trong thế kỷ 21 và nó đang ảnh hưởng trực tiếp đến hệ sinh thái, tài nguyên môi trường, cuộc sống của con người. Trong đó, Việt Nam được xác định là 1 trong 5 quốc gia bị ảnh hưởng nặng nề nhất do biến đổi khí hậu toàn cầu gây ra.
Do vậy, hiện các cấp Bộ, ngành đang tích cực triển khai các hoạt động thích ứng và giảm nhẹ biến đổi khí hậu, chiến lược tăng trưởng xanh, phát triển bền vững trong bối cảnh biến đổi khí hậu. Đáng nói, nguồn nhân lực trong lĩnh vực biến đổi khí hậu và phát triển bền vững hiện nay ở nước ta hiện đang thiếu và chưa được đào tạo bài bản theo đúng chuyên ngành.
Xuất phát từ nhu cầu thực tế đó, thầy Văn chia sẻ, chương trình đào tạo cử nhân ngành Biến đổi khí hậu và Phát triển bền vững ra đời nhằm đáp ứng nhu cầu đào tạo nguồn nhân lực để nghiên cứu, giảng dạy, triển khai các chiến lược, kế hoạch hành động ứng phó biến đổi khí hậu trong và ngoài nước.
Cụ thể, ngành học Biến đổi khí hậu và Phát triển bền vững của Trường Đại học Tài nguyên và Môi trường Thành phố Hồ Chí Minh sẽ trang bị cho người học những kiến thức, kĩ năng chuyên sâu trong lĩnh vực thích ứng và giảm nhẹ biến đổi khí hậu; quản lý rủi ro do thiên tai và biến đổi khí hậu trong các ngành, lĩnh vực kinh tế, xã hội và cộng đồng dân cư; xây dựng chiến lược, kế hoạch và thực hiện các hoạt động ứng phó biến đổi khí hậu, phát triển kinh tế xanh ở các cấp. Do đó, đây là ngành học quan trọng và được dự báo là một trong những ngành học hot nhất trong những thập kỉ tới.
Theo thầy Văn, mặc dù Biến đổi khí hậu và Phát triển bền vững là một ngành học mới, ra đời muộn nhưng đã đáp ứng được nhu cầu của xã hội, giải quyết được những vấn đề cấp thiết của cuộc sống hiện nay. Khác với nhiều ngành học truyền thống, sau khi tốt nghiệp ngành học này, sinh viên không chỉ có cơ hội việc làm ở Việt Nam mà cả tại nhiều quốc gia khác.
Với những thuận lợi trên, sinh viên tốt nghiệp ngành Biến đối khí hậu và Phát triển bền vững của Trường Đại học Tài nguyên và Môi trường Thành phố Hồ Chí Minh có thể làm việc tại các cơ quan nhà nước như ở các Bộ, Sở, Phòng: Khoa học Công nghệ; Tài nguyên và Môi trường, Nông nghiệp và Phát triển nông thôn từ cấp trung ương đến các tỉnh, thành phố, huyện và các viện nghiên cứu; các trạm khí tượng, trung tâm khí tượng, các nhà máy xí nghiệp sản xuất, các công ty tư vấn có liên quan đến quản lý rủi ro thiên tai, ứng phó biến đổi khí hậu, tăng trưởng xanh, phát triển bền vững.
Bên cạnh đó, sinh viên sau khi tốt nghiệp ngành học này cũng có thể tham gia giảng dạy các ngành có liên quan về biến đổi khí hậu, phát triển bền vững cho các trường đại học, cao đẳng hoặc phục vụ trong các ngành kinh tế, xã hội và quốc phòng.
Đặc biệt, các em còn có nhiều cơ hội để làm việc trong môi trường năng động của các tổ chức quốc tế, các tổ chức phi chính phủ với nhiều vị trí việc làm như chuyên gia biến đổi khí hậu, điều phối viên, tuyên truyền viên, kĩ thuật viên trong các dự án quốc tế về ứng phó biến đổi khí hậu và phát triển bền vững.
Ngoài ra, đây cũng là ngành được nhiều tổ chức quốc tế, các trường đại học và các viện nghiên cứu trên thế giới quan tâm và dành nhiều sự đầu tư thông qua các chương trình hợp tác, hỗ trợ học bổng cho nghiên cứu và đào tạo. Vì vậy, lựa chọn ngành học này là một quyết định đúng đắn trong bối cảnh hiện nay.
Về công tác tuyển sinh, theo thầy Văn, những năm qua, trường và khoa đã nỗ lực đẩy mạnh việc tuyển sinh ngành Biến đổi khí hậu và Phát triển bền vững bằng nhiều phương tiện, hình thức khác nhau nhưng kết quả tuyển sinh chưa được như mong muốn.
Tuy nhiên, thời gian gần đây, thông qua việc sử dụng mạng xã hội và các phương tiện truyền thông, các bài viết, video và hình ảnh tuyên truyền về biến đổi khí hậu đã được giới trẻ lan tỏa một cách tích cực.
Từ nhận thức về tác động của biến đổi khí hậu được gia tăng, dẫn tới số lượng thí sinh lựa chọn đăng ký ngành Biến đổi khí hậu và Phát triển bền vững để trở thành nguồn lực tiềm năng góp phần tạo ra các giải pháp tích cực cho các vấn đề trái đất đang gặp phải đang có xu hướng gia tăng hơn so với trước kia.
Chương trình đào tạo lồng ghép kiến thức với rèn luyện phát triển kỹ năng
Về công tác đào tạo, thầy Văn cho hay, tham gia học tập ngành Biến đổi khí hậu và Phát triển bền vững tức là các em đang học cách làm thế nào để phát hiện, phân tích, đánh giá, dự báo được các vấn đề liên quan công việc biến đổi khí hậu và phát triển bền vững. Do vậy, trong quá trình học, sinh viên của ngành sẽ được được đào tạo tích hợp các các kiến thức mang tính liên ngành về môi trường, kinh tế và xã hội, hướng đến phát triển bền vững và biến đổi khí hậu.
Bên cạnh đó, chương trình đào tạo ngành Biến đổi khí hậu và Phát triển bền vững đã được khoa và nhà trường thiết kế lồng ghép đào tạo kiến thức chuyên môn sâu về biến đổi khí hậu và phát triển bền vững, gắn với rèn luyện phát triển kỹ năng nghề nghiệp cho sinh viên.
Dựa trên cơ sở tham khảo ý kiến của các doanh nghiệp, các nhà tuyển dụng và bối cảnh thực tế của xã hội, chương trình đào tạo của ngành học này được cập nhật 2 năm 1 lần về chương trình, nội dung, phương pháp nhằm đáp ứng nhu cầu thay đổi của xã hội và mong đợi của người học.
Bên cạnh đó, thông qua những trải nghiệm từ các đợt thực tập, thực tế trong quá trình học tại Nhà trường, kết hợp với các buổi thực hành, xử lý, giải quyết các tình huống thực tế được thiết kế trong từng môn học, sinh viên sẽ được trang bị những kỹ năng cần thiết để đảm nhận các công việc trong tương lai.
Ngoài ra, sinh viên của ngành còn được tiếp cận, giao lưu với các giáo sư, các sinh viên của một số trường quốc tế, viện nghiên cứu đã, đang và sẽ hợp tác với khoa; đồng thời, các em cũng có cơ hội giành được nhiều suất học bổng để học nâng cao trình độ trong lĩnh vực Biến đổi khí hậu và Phát triển bền vững.
Với phương châm “học đi đôi với hành”, sinh viên ngành Biến đổi khí hậu và Phát triển bền vững của Trường Đại học Tài nguyên và Môi trường Thành phố Hồ Chí Minh được học tập môi trường năng động với cơ sở vật chất, phòng thí nghiệm phục vụ nghiên cứu và được đi tham quan các công trình thực tế, hoạt động ngoại khóa phát triển kỹ năng mềm; sinh viên năm cuối có cơ hội tham gia các dự án và các nghiên cứu khoa học với giảng viên.
Ngoài ra, chương trình của ngành còn giúp cho người học ứng dụng các kiến thức vào thực tiễn trong quản lý bền vững, xây dựng và thực hiện chính sách, tăng cường sự tham gia của các bên liên quan và nâng cao khả năng ra quyết định cho tổ chức mà bản thân làm việc.
Không những vậy, do là một ngành học liên ngành, đội ngũ giảng viên của ngành cũng được tuyển dụng từ nhiều chuyên ngành khác nhau, bao gồm Môi trường, Sinh thái, Khí tượng, Thủy văn, Quản lý rủi ro, Biến đổi khí hậu, Phát triển bền vững, Kinh tế học, …; được đào tạo bài bản từ các trường đại học uy tín trong nước và quốc tế.
Đặc biệt, các giảng viên còn đến từ nhiều vùng miền khác nhau trên cả nước, với nhiều chuyên ngành khác nhau nên có sự đa dạng về văn hoá, về cách tiếp cận vấn đề, về phong cách giảng dạy…, chính điều này đã tạo nên sự khác biệt trong môi trường học tập và nghiên cứu cho sinh viên ngành Biến đổi khí hậu và Phát triển bền vững.
Việt Nam còn thiếu hụt nghiêm trọng nguồn nhân lực chất lượng cao về Biến đổi khí hậu và Phát triển bền vững
Trong khi đó, theo ý kiến từ một cán bộ tại Phân viện Khí tượng Thủy văn và Biến đổi khí hậu (đơn vị tuyển dụng nguồn nhân lực biến đổi khí hậu – phát triển bền vững, nguồn nhân lực là lực lượng quan trọng của mỗi quốc gia, đóng vai trò quyết định trong việc xây dựng chính sách, hoạch định chiến lược phát triển kinh tế - xã hội.
Và để phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, ưu tiên hàng đầu là công tác giáo dục và đào tạo, đặc biệt là đào tạo bậc đại học và sau đại học. Bởi, nguồn nhân lực chất lượng cao sẽ có khả năng thích ứng nhanh với những thay đổi của công nghệ, biết vận dụng sáng tạo những tri thức, kỹ năng đã được đào tạo vào quá trình lao động sản xuất, đóng góp cho sự phát triển kinh tế - xã hội một cách hiệu quả nhất.
Chính vì thế, trong các chủ trương, chính sách phát triển vùng Đồng bằng Sông Cửu Long, Đảng và Nhà nước đã xác định một trong những vấn đề mang tính chất quyết định là nguồn nhân lực. Cụ thể, Nghị quyết 120/NQ-CP ngày 17/11/2017 của Chính phủ về phát triển bền vững đồng bằng sông Cửu Long thích ứng với biến đổi khí hậu đã yêu cầu đồng bằng sông Cửu Long cần “đẩy mạnh công tác đào tạo nghề, phát triển nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao nhằm thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu lao động, cơ cấu dân cư; đẩy mạnh nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ”.
Để tích cực ứng phó biến đổi khí hậu, thời tiết cực đoan, dự báo và cảnh báo các loại hình thiên tai phục vụ cho phát triển kinh tế xã hội bền vững, trong những năm qua, vị này cho hay, Việt Nam đã triển khai và thực hiện nhiều chương trình, dự án, đề án các cấp từ quốc gia đến địa phương. Tuy nhiên, hiệu quả của các hoạt động ứng phó với biến đổi khí hậu còn nhiều hạn chế, chủ yếu do thiếu hụt nghiêm trọng nguồn nhân lực chất lượng cao về Biến đổi khí hậu và Phát triển bền vững.
Trong khi đó, theo yêu cầu của Chương trình mục tiêu quốc gia ứng phó với biến đổi khí hậu, mỗi tỉnh cần ít nhất 10 cán bộ về lĩnh vực này, chưa kể đến việc khoảng 700 huyện và 9.000 xã trên cả nước đều cần có cán bộ có kiến thức về biến đổi khí hậu và phát triển bền vững.
Chia sẻ từ chị Trần Thị Ngọc - cựu sinh viên ngành Biến đổi khí hậu và Phát triển bền vững của Trường Đại học Tài nguyên và Môi trường Thành phố Hồ Chí Minh cho biết, với những thuận lợi mà khoa cũng như nhà trường mang lại từ môi trường học tập năng động; những phương pháp giảng dạy phù hợp giúp các môn học trở nên thú vị hơn; sự hướng dẫn, hỗ trợ nhiệt tình từ các thầy cô, đặc biệt là tạo cơ hội cho sinh viên thực tập và làm việc tại các cơ quan nhà nước, đã giúp chị đạt được mục tiêu của mình và phát triển nó mạnh mẽ hơn nữa trong tương lai.
Còn theo em Lương Mỹ Hằng – hiện đang là sinh viên lớp 09ĐHBĐKH ngành Biến đổi khí hậu và Phát triển bền vững của Trường Đại học Tài nguyên và Môi trường Thành phố Hồ Chí Minh, ngoài việc học tập kiến thức chuyên môn trên lớp, mong muốn và mục tiêu của em là được tham gia các hoạt động thực tế cũng như nghiên cứu khoa học
Chính vì vậy, các thầy cô giảng viên của khoa Khí tượng thủy văn và Biến đổi khí hậu luôn cố gắng tạo điều kiện tốt nhất có thể cho em được tham gia các hoạt động và hội thảo chuyên ngành, tham gia các đề tài dự án nghiên cứu chuyên sâu về Biến đổi khí hậu và Phát triển bền vững. Nhờ đó, Hằng đã có cơ hội được tiếp cận với thực tế để tích lũy, nâng cao kiến thức và kỹ năng cho khóa luận tốt nghiệp cũng như định hướng nghề nghiệp tương lai cho bản thân.
