Theo các văn bản của Hiệp hội năng lượng Việt Nam (VEA) và Hiệp hội công nghiệp kỹ thuật điện VN, hiện nay rất nhiều dự án điện vẫn phụ thuộc chủ yếu vào công nghệ, thiết bị, vật liệu của Trung Quốc. Bản thân các doanh nghiệp trong nước chưa có đủ trình độ sản xuất những hạng mục lớn (nồi hơi, tuốc bin…), chỉ sản xuất những hạng mục nhỏ, phụ trợ và chủ yếu là lắp ráp.
Đơn cử như các đơn vị thuộc Tổng Công ty lắp máy Lilama, chuyên tổng thầu các công trình xây lắp và thầu phụ khi tham gia các dự án điện cũng chỉ dừng lại ở những hạng mục rất hạn chế (đơn giản như băng tải truyền than cũng do nhà thầu nước ngoài đảm nhiệm).
Tình trạng này dẫn đến phải nhập siêu, các doanh nghiệp trong nước không được trau dồi kinh nghiệm.
 |
| Ngành điện cần khoảng 5-7 tỷ USD vốn đầu tư mỗi năm |
Gần đây có nhiều vấn đề nảy sinh đối với các dự án điện mà nhà đầu tư chọn nhà thầu EPC Trung Quốc đã bị chậm tiến độ, nhiều sự cố xảy ra trong quá trình vận hành do sử dụng thiết bị và công nghệ Trung Quốc, không thu xếp được nguồn tài chính thực hiện dự án.
Mặt khác, những dự án sử dụng nhà thầu EPC Trung Quốc không tránh khỏi thực trạng hàng nghìn công nhân Trung Quốc sẽ tới làm việc tại công trường gây ảnh hưởng và mất đi cơ hội việc làm, nâng cao tay nghề của công nhân Việt Nam.
Các văn bản này cũng chỉ rõ, gần 20 dự án do các nhà thầu Trung Quốc đảm nhận như: Hải Phòng 1, 2; Cẩm Phả 1, 2; Quảng Ninh 1, 2… đều bị chậm, có những dự án đến nay chưa triển khai hoặc chậm tiến độ vài năm. Lý do chậm là do năng lực nhà thầu yếu, kinh nghiệm kém và không thu xếp được tài chính.
Nhà thầu hứa cung cấp đủ vốn cho dự án, nhưng thực chất là thiếu công nghệ, thiết bị không đồng bộ, chưa nói thiết bị của Trung Quốc không bằng thiết bị của các nước phát triển. Do đó dẫn đến việc triển khai các dự án vừa chậm trong xây dựng và chậm trong quá trình hoàn chỉnh để đưa dự án vào vận hành.
Ngoài ra, các dự án nhà thầu Trung Quốc trúng thầu, họ đều đưa toàn bộ người nước họ sang làm, không thuê kỹ sư, công nhân của Việt Nam nên không tận dụng được lao động nội lực, tạo công ăn việc làm cho hàng nghìn công nhân, kỹ sư Việt Nam nhiều năm qua bị thất nghiệp.
Các kiến nghị của Hiệp hội năng lượng Việt Nam (VEA) và Hiệp hội công nghiệp kỹ thuật điện Việt Nam khẳng định, trong giai đoạn 2006-2010, hệ thống nguồn điện của nước ta được tăng thêm nhưng tỷ lệ thực hiện thực tế so với quyết định được phê duyệt của Thủ tướng là rất thấp, năm cao nhất là 87,8%, còn lại đều dưới 70%, thậm chí năm 2007 tỷ lệ thực hiện chỉ đạt 61,9%.
 |
| Nhà máy nhiệt điện Cẩm Phả 1 là một trong những dự án cho nhà thầu Trung Quốc đảm nhiệm. Ảnh Internet. |
Các cơ quan trên kiến nghị dự án điện cần sử dụng nhân lực trong nước và các nguồn lao động địa phương, đào tạo họ trở thành những công nhân lành nghề, kiên quyết không để các nhà thầu EPC mang công nhân nước họ tới làm việc tại Việt Nam.
Sử dụng tối đa các nhà thầu phụ trong nước cho các hạng mục cơ khí, xây dựng cũng như sử dụng tối đa sản phẩm do các nhà cung cấp trong nước cấp. Chuyển giao công nghệ, thiết bị máy móc đòi hỏi công nghệ cao cho các đơn vị thi công trong nước nhằm nâng cao trình độ để vận hành và sử dụng vào các dự án tương lai. Đây là điều tất yếu giúp ngành điện Việt Nam tự phát triển bằng nội lực.
Muốn làm được điều đó, Nhà nước cần đơn giản hóa một số thủ tục đầu tư, nhằm tăng tính tự chủ cho các chủ đầu tư. Quan trọng hơn, cần bổ sung, điều chỉnh, sửa đổi một số điều trong Luật Đấu thầu theo hướng cho phép chủ đầu tư lựa chọn thiết bị có chất lượng cao, nhà thầu EPC có kinh nghiệm từ các nước công nghiệp phát triển như châu Âu, G7, Hàn Quốc, Nhật Bản.
