“Rà soát, sắp xếp, tổ chức lại hệ thống cơ sở giáo dục nghề nghiệp” là một trong những nhiệm vụ quan trọng được đặt ra tại Quyết định số 247/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ban hành Kế hoạch triển khai theo Chỉ thị số 21-CT/TW ngày 4/5/2023 của Ban Bí thư Trung ương Đảng về đổi mới, phát triển và nâng cao chất lượng giáo dục nghề nghiệp đến năm 2023, tầm nhìn đến năm 2045.
Theo đó, nhiệm vụ này yêu cầu sắp xếp, tổ chức lại hệ thống cơ sở giáo dục nghề nghiệp công lập đảm bảo tinh gọn, hiệu quả, bảo đảm về quy mô, cơ cấu và hợp lý về ngành, nghề, trình độ đào tạo, chuẩn hóa, hiện đại hóa, có phân tầng chất lượng, đáp ứng nhu cầu nhân lực của thị trường lao động, phù hợp với quy hoạch mạng lưới cơ sở giáo dục nghề nghiệp.
Sắp xếp, tổ chức lại hệ thống cơ sở giáo dục nghề nghiệp là việc làm cần thiết
Chia sẻ với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Thạc sỹ Lê Thiên Vinh – Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Kỹ thuật Quảng Trị bày tỏ, bức tranh quy mô cơ sở giáo dục nghề nghiệp của nước ta hiện nay đa dạng về loại hình, cơ cấu tương đối hợp lý về ngành nghề, trình độ, vùng miền…; phân tầng chất lượng, với số lượng hơn 1.800 cơ sở giáo dục nghề nghiệp.
Còn tại tỉnh Quảng Trị, hiện có 03 trường cao đẳng, 2 trường trung cấp (trong đó có 01 trường chuyên đào tạo lái xe) và 03 trung tâm đào tạo lái xe. Đây là bức tranh chưa thực sự hoàn chỉnh về quy mô ngành nghề tương ứng và chất lượng.
Trước thực trạng có quá nhiều cơ sở giáo dục nghề nghiệp cùng đào tạo ngành nghề tương tự nhau trên cùng một địa bàn, thầy Vinh cho rằng, việc này tạo ra sự cạnh tranh trong tuyển sinh và đào tạo, giúp người học có nhiều sự lựa chọn cơ sở để theo học. Tuy nhiên, việc này lại tạo ra những mắt lưới ngành nghề trùng nhau trong mạng lưới cơ sở giáo dục nghề nghiệp.
Từ đó, dẫn đến việc bị chồng chéo về đầu tư. Cụ thể, nguồn lực đầu tư cho nhà giáo, cơ sở vật chất, trang thiết bị đào tạo bị dàn trải, thiếu trọng tâm, trọng điểm, tạo sự lãng phí và kém hiệu quả trong đầu tư.
Từ những khó khăn trên, thầy Vinh cho rằng, việc tổ chức, sắp xếp lại hệ thống cơ sở giáo dục nghề nghiệp sẽ mang lại nhiều thuận lợi.
Trước hết, đối với xã hội, giúp tinh gọn bộ máy quản lý; hiệu quả trong đầu tư; hiệu quả trong sử dụng nguồn lực trong đó nâng cao vai trò xã hội hóa. Các doanh nghiệp thuận lợi trong việc kết nối để tìm kiếm nguồn lao động do các trường cung cấp.
Bên cạnh đó, đối với người học, giúp các em dễ tìm kiếm cơ sở giáo dục nghề nghiệp và theo học thuận lợi ở cơ sở đào tạo chất lượng nhất tại địa phương.
Đối với nhà trường, việc sắp xếp lại hệ thống cơ sở giáo dục nghề nghiệp giúp vấn đề đầu tư được trọng tâm, phát triển quy mô đào tạo lớn với đầy đủ ngành nghề, trình độ phù hợp với nhu cầu nhân lực của địa phương. Không những vậy, còn giúp các nhà trường thuận lợi hơn trong công tác truyền thông, tư vấn tuyển sinh.
Đối với ngành Giáo dục và đào tạo, giúp tạo thuận lợi hơn trong công tác quản lý, từ đó, dễ dàng xây dựng cơ chế chính sách đối với cơ sở giáo dục nghề nghiệp và người học.
Để công tác sắp xếp, tổ chức lại hệ thống cơ sở giáo dục nghề nghiệp được thực sự hiệu quả, thầy Vinh cho rằng, cần quy hoạch lại mạng lưới theo hướng tinh gọn, phù hợp về ngành nghề, về trình độ; chuẩn hóa theo các cấp độ (thế giới, khu vực, toàn quốc, vùng, địa phương…) và phân tầng chất lượng (trường trọng điểm, chất lượng cao…)
Đặc biệt, trong một tỉnh/thành nên tập trung đầu tư một trường cơ sở giáo dục nghề nghiệp trọng điểm đào tạo đa ngành, đa lĩnh vực từ công nghiệp, nông nghiệp, kinh tế, du lịch, dịch vụ, đào tạo lái xe… (ngoại trừ các ngành đặc thù như khối ngành sư phạm, sức khoẻ…) với nhiều trình độ khác nhau, từ ngắn hạn dưới 1 tháng, sơ cấp, trung cấp đến cao đẳng.
Còn theo Thạc sỹ Cao Văn Thích – Hiệu trưởng Trường Trung cấp nghề Dân tộc nội trú An Giang, việc tổ chức, sắp xếp lại hệ thống cơ sở giáo dục nghề nghiệp là việc làm cần thiết để đảm bảo tính liên thông giữa giáo dục phổ thông và giáo dục nghề nghiệp, đáp ứng nhu cầu của thị trường lao động.
Đồng thời, việc quy hoạch cũng giúp công tác quản lý cơ sở giáo dục nghề nghiệp được dễ dàng hơn. Hơn nữa, thế mạnh của mỗi nhà trường được tích hợp lại từ đó tạo thuận lợi để phát triển, nâng cao chất lượng đào tạo.
Tuy nhiên, trước khi thực hiện quy hoạch phải tính toán lại về sự tác động, nhu cầu nguồn lực của xã hội, địa phương và nhu cầu của người học. Phải làm sao để việc quy hoạch không bị mang tính cơ học, mà phải thực sự mang tính hợp lý và hiệu quả thực chất. Những nhà quản lý cơ sở giáo dục phải tính toán xu hướng phát triển trong các giai đoạn 5, 10 năm nữa để đảm bảo sự phát triển ổn định của nhà trường cũng như đáp ứng được nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.
Đặc biệt, mỗi địa phương chỉ nên đầu tư cho các cơ sở giáo dục nghề nghiệp công lập đối với những ngành nghề trọng tâm, trọng điểm, những ngành mà cơ sở ngoài công lập không tham gia đào tạo được. Từ đó, mới tránh lãng phí nguồn ngân sách đầu tư.
Vẫn còn tình trạng mất cân đối giữa các ngành nghề đào tạo
Cùng bàn về vấn đề trên, Thạc sỹ Trần Phương – Hiệu trưởng Trường Trung cấp Việt Giao cho hay, mạng lưới cơ sở giáo dục nghề nghiệp ở Việt Nam hiện đang khá rộng lớn, bao gồm các trường cao đẳng, trung cấp và trung tâm giáo dục nghề nghiệp.
Tại Thành phố Hồ Chí Minh - một trung tâm kinh tế lớn của cả nước, số lượng các cơ sở giáo dục nghề nghiệp cũng tập trung đông đảo, đa dạng các ngành nghề đào tạo. Tuy nhiên, quy mô này chưa thực sự đi đôi với chất lượng.
Trên thực tế, vẫn còn tình trạng mất cân đối giữa các ngành nghề đào tạo, chưa đáp ứng kịp thời nhu cầu của thị trường lao động. Một số cơ sở giáo dục nghề nghiệp còn thiếu trang thiết bị hiện đại, đội ngũ giáo viên thiếu kinh nghiệm thực tế, dẫn đến chất lượng đào tạo chưa cao. Không những vậy, sự liên kết giữa các cơ sở giáo dục nghề nghiệp với doanh nghiệp còn hạn chế, khiến cho người học sau khi tốt nghiệp gặp khó khăn trong việc tìm kiếm việc làm phù hợp.
Chính vì vậy, Chính phủ đang có những nỗ lực để đổi mới và nâng cao chất lượng giáo dục nghề nghiệp, trong đó có việc sắp xếp, tổ chức lại hệ thống cơ sở giáo dục nghề nghiệp công lập để đảm bảo tính tinh gọn, hiệu quả.
Đặc biệt, việc ban hành Quyết định số 247/QĐ-TTg đã thể hiện quyết tâm của Chính phủ trong việc đổi mới, phát triển và nâng cao chất lượng giáo dục nghề nghiệp. Tăng cường sự liên kết giữa các cơ sở giáo dục nghề nghiệp với doanh nghiệp, tạo điều kiện cho sinh viên được thực tập và làm việc thực tế.
Đồng thời, đầu tư nâng cấp trang thiết bị, cơ sở vật chất và nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên. Đẩy mạnh công tác tư vấn hướng nghiệp, giúp học sinh lựa chọn ngành nghề phù hợp với năng lực và sở thích. Tóm lại, mạng lưới cơ sở giáo dục nghề nghiệp ở Việt Nam có quy mô lớn nhưng cần được cải thiện về chất lượng để đáp ứng tốt hơn nhu cầu của thị trường lao động.
Theo thầy Phương, việc sắp xếp, tổ chức lại hệ thống cơ sở giáo dục nghề nghiệp mang lại nhiều cơ hội và thuận lợi cho giáo dục nói chung và giáo dục nghề nghiệp nói riêng.
Cụ thể, đối với xã hội, việc sắp xếp giúp tập trung nguồn lực đầu tư vào những ngành nghề trọng điểm, đáp ứng nhu cầu của thị trường lao động. Đào tạo ra đội ngũ lao động có tay nghề cao, góp phần nâng cao năng suất lao động và sức cạnh tranh của nền kinh tế.
Đặc biệt, giúp giảm thiểu tình trạng thất nghiệp. Giáo dục nghề nghiệp được định hướng đào tạo theo nhu cầu của doanh nghiệp, giúp người học dễ dàng tìm được việc làm sau khi tốt nghiệp. Từ đó, góp phần giải quyết vấn đề mất cân đối cung - cầu lao động. Bởi, giáo dục nghề nghiệp đóng vai trò quan trọng trong việc chuyển dịch cơ cấu lao động, đáp ứng yêu cầu của quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa.
Bên cạnh đó, việc cơ cấu lại hệ thống giáo dục nghề nghiệp cũng gia tăng cơ hội việc làm rộng mở cho người học. Khi đó, bằng cấp, chứng chỉ giáo dục nghề nghiệp được các doanh nghiệp đánh giá cao, người học có nhiều cơ hội lựa chọn việc làm phù hợp với năng lực và sở thích, nâng cao thu nhập và chất lượng cuộc sống. Lao động có tay nghề cao thường có mức thu nhập tốt hơn.
Sắp xếp lại hệ thống cơ sở giáo dục nghề nghiệp còn giúp các nhà trường nâng cao hiệu quả hoạt động, tinh gọn bộ máy, giảm thiểu sự chồng chéo, lãng phí. Từ đó, tập trung nguồn lực đầu tư vào những ngành nghề mũi nhọn.
Đồng thời, giúp các trường thuận lợi nâng cao chất lượng đào tạo cũng như uy tín và thương hiệu với doanh nghiệp và xã hội. Nhờ vậy, sẽ tăng cường hợp tác với doanh nghiệp trong việc liên kết chặt chẽ với doanh nghiệp trong việc xây dựng chương trình đào tạo, thực tập, tuyển dụng, tạo điều kiện cho học sinh, sinh viên tiếp cận với môi trường làm việc thực tế.
Ngoài ra, việc sắp xếp này giúp chuẩn hóa hệ thống giáo dục nghề nghiệp, đảm bảo chất lượng đào tạo đồng đều; phát triển các chương trình đào tạo theo hướng linh hoạt, đáp ứng nhu cầu của người học. Đồng thời, tăng cường sự liên kết giữa giáo dục nghề nghiệp với giáo dục phổ thông và giáo dục đại học: Tạo ra hệ thống giáo dục liên thông, giúp người học có nhiều cơ hội học tập và phát triển.
Có thể nói, việc sắp xếp, tổ chức lại hệ thống cơ sở giáo dục nghề nghiệp là một bước tiến quan trọng trong việc nâng cao chất lượng nguồn nhân lực Việt Nam.
Để công tác sắp xếp, tinh gọn bộ máy ở cơ sở giáo dục nghề nghiệp đạt hiệu quả, quán triệt tư tưởng, quan điểm của Chính phủ, thầy Phương đề xuất cần đẩy mạnh tuyên truyền về vai trò, vị trí, tầm quan trọng của giáo dục nghề nghiệp trong phát triển kinh tế - xã hội. Xây dựng hệ sinh thái truyền thông về giáo dục nghề nghiệp, tạo sự lan tỏa tích cực trong xã hội.
Và cần phát triển các mô hình đào tạo gắn kết với doanh nghiệp, như đào tạo theo địa chỉ, đào tạo kép. Xây dựng quy hoạch mạng lưới cơ sở giáo dục nghề nghiệp theo hướng mở, linh hoạt, đáp ứng nhu cầu nhân lực của thị trường lao động. Tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp tham gia vào quá trình đào tạo nghề, được đứng lớp giảng dạy.
