Xã Ea Knuếc (tỉnh Đắk Lắk) là vùng đất trải rộng với thổ nhưỡng tự nhiên đất đỏ bazan trù phú, tạo thế mạnh canh tác các loại cây ăn trái, cây công nghiệp dài ngày. Trong đó, diện tích trồng sầu riêng chiếm đến hơn 50% tổng diện tích đất nông nghiệp toàn xã với 5.153 ha sầu riêng, ước tính tổng sản lượng niên vụ 2025 lên đến 60.000 tấn quả tươi. Sản lượng lớn nhưng nỗi lo "được mùa, mất giá" luôn khiến người dân không trọn vẹn niềm vui.
Nỗi lo đó đã có lời giải khi chính quyền địa phương tiên phong áp dụng công nghệ số vào bán hàng và áp mã truy xuất nguồn gốc cho sầu riêng.
Người tiên phong trong chủ trương trên là Bí thư Đảng ủy xã Ea Knuếc Ngô Thị Minh Trinh.
Thực hiện chủ trương triển khai Đề án “Mỗi xã, phường một KOL - đưa sản vật, cảnh sắc Đắk Lắk lên không gian số” của Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Ban Chỉ đạo tỉnh Đắk Lắk, người đứng đầu địa phương sẽ là người tiên phong để gần dân và sát dân, đồng hành cùng người dân phát triển kinh tế số.
Ban Thường vụ Tỉnh ủy Đắk Lắk đã thống nhất chọn Đảng ủy xã Ea Knuếc tổ chức phiên livestream giới thiệu và bán sản phẩm sầu riêng Đắk Lắk vào cuối tháng 8/2025 nhằm thúc đẩy chuyển đổi số toàn diện.
Phiên livestream được thực hiện trên nền tảng Tiktok do chính Bí thư Đảng ủy xã Ea Knuếc Ngô Thị Minh Trinh cùng bà con buôn làng thực hiện ngay tại vườn sầu riêng, khẳng định năng lực làm chủ công nghệ, nội dung, đồng thời quảng bá rộng rãi sản phẩm nông sản thế mạnh trên các nền tảng trực tuyến.
Xây dựng mô hình tập trung, số hóa
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Bí thư xã Ea Knuếc Ngô Thị Minh Trinh cho hay, địa phương có khoảng 20.000 người dân tộc thiểu số như Ê Đê, Tày, Nùng, chiếm 46% dân số của xã. Người dân địa phương chủ yếu làm nông nghiệp như trồng sầu riêng, mắc ca, ca cao...
"Đồng bào dân tộc thiểu số phải thay đổi thói quen, tư duy, định hướng trong canh tác và đầu ra cho sầu riêng.
Theo đó, thay vì bà con phải gánh hàng ra chợ bán thì có thể ngồi ở nhà để bán hàng thông qua thiết bị điện tử. Qua đó, bà con có thể quảng bá cảnh vật, sản vật của địa phương mình", bà Trinh nhận định.
Theo nữ Bí thư Đảng ủy xã Ea Knuếc, thói quen của người dân địa phương là làm nhỏ lẻ, mạnh ai nấy làm. Vì vậy, để đưa sản phẩm đến người tiêu dùng thông qua không gian số, đòi hỏi người dân canh tác sầu riêng phải đáp ứng các tiêu chuẩn về GACC, VietGAp, mã vùng trồng, truy xuất nguồn gốc… Bên cạnh đó, người dân cần tham gia các Tổ hợp tác, Hợp tác xã nhằm xây dựng chuỗi bền vững.
"Cần phải có tổ chức để đưa trái sầu riêng vươn ra thị trường, đến tay người tiêu dùng nhanh nhất.
Thông qua các cán bộ trong Tổ hợp tác, Hợp tác xã, đây là những người đã được tập huấn qua hội thảo, hội nghị của tỉnh, Hội Khuyến nông, Sở Công thương, Hội Nông dân, Bộ Nông nghiệp và Môi trường… Họ sẽ chia sẻ kinh nghiệm cho bà con về cách chăm sóc sầu riêng đạt các tiêu chuẩn, áp dụng công nghệ cho vườn sầu riêng", bà Trinh cho hay.
Theo bà Trinh, địa phương đã hướng dẫn người dân số hóa từng cây, từng vườn sầu riêng. Mỗi vườn cây sau khi được thẩm định đạt yêu cầu sẽ được cấp một mã QR duy nhất. Mã này chứa toàn bộ thông tin liên quan tới quá trình sản xuất, từ chủ sở hữu, giống cây, diện tích, mật độ trồng, đến lịch sử bón phân, phun thuốc, tưới nước, kết quả kiểm tra đất, nước và thời điểm thu hoạch. Các dữ liệu được cập nhật thông qua ứng dụng nhật ký điện tử. Chủ vườn chỉ cần nhập thông tin mỗi lần bón phân, tưới nước hoặc phun thuốc; hệ thống sẽ tự động tổng hợp thành một hồ sơ truy xuất nguồn gốc hoàn chỉnh. Đây là thay đổi lớn so với cách ghi chép thủ công vốn dễ thất lạc hoặc sai lệch.
Khi doanh nghiệp thu mua hoặc đoàn kiểm tra đến đánh giá, họ chỉ cần quét mã QR bằng điện thoại. Toàn bộ thông tin về vườn cây lập tức hiển thị rõ ràng, minh bạch, giúp rút ngắn quá trình kiểm tra và nâng cao niềm tin đối với sản phẩm của Ea Knuếc. Việc gắn mã QR không chỉ phục vụ mục đích truy xuất mà còn giúp nông dân thay đổi tư duy và cách làm nông nghiệp.
Bên cạnh đó, nhiều hộ dân đã lắp đặt hệ thống tưới nhỏ giọt kết hợp cảm biến độ ẩm đất. Hệ thống giúp cung cấp nước chính xác theo nhu cầu của cây ở từng giai đoạn, đồng thời tiết kiệm từ 20–40% lượng nước so với tưới truyền thống. Chỉ với vài thao tác trên điện thoại, chủ vườn có thể điều khiển tưới từ xa, giảm đáng kể chi phí nhân công.
Các trạm quan trắc môi trường được đặt tại một số vùng trồng lớn nhằm theo dõi liên tục nhiệt độ, độ ẩm không khí, lượng mưa và tốc độ gió. Từ các thông số này, nông dân có thể chủ động điều chỉnh tưới nước, che chắn hoặc phòng bệnh kịp thời, đặc biệt trong giai đoạn cây ra hoa, đậu trái vốn rất nhạy cảm với thời tiết.
Về nguồn phân bón hữu cơ, chất phun lá, cây, đều từ hữu cơ nhưng giá thành cao. Ban đầu người dân cũng ngại tốn kém nhưng địa phương đã hướng cho người dân theo hướng hữu cơ để sản phẩm đến tay người tiêu dùng có sự khác biệt về chất lượng.
Có những hộ nông dân là người trẻ tuổi còn sử dụng máy bay không người lái (drone) để phun phân và phun thuốc. Việc này giúp phân bổ đều, tiết kiệm thời gian và hạn chế tiếp xúc hóa chất, một lợi ích đáng kể đối với sức khỏe người lao động
"Mục đích của địa phương không phải là bán được bao nhiêu hàng, mà hướng dẫn người dân học cách làm kinh tế số. Qua đó, tạo sự gắn kết giữa chính quyền địa phương với người dân, đồng hành cùng bà con để họ tự tin hơn khi đưa hình ảnh sản phẩm lên không gian số", Bí thư Đảng ủy xã Ea Knuếc cho hay.
Buổi livestream cả trăm nghìn người theo dõi
Theo nữ Bí thư Đảng ủy xã Ea Knuếc, bà đã chọn chủ đề livestream là "Nữ bí thư cùng bà con buôn làng bán sầu riêng". Không gian livestream là vườn hữu cơ của đồng bào dân tộc thiểu số.
Để chuẩn bị cho buổi livestream, bà chuẩn bị các công cụ đơn giản như điện thoại, chân máy, đăng ký giỏ hàng trên sàn thương mại điện tử và đơn vị vận chuyển.
"Tôi là cán bộ nên chưa bao giờ livestream, trong buổi đầu bán hàng trực tuyến cũng có một chút bối rối. Tuy nhiên, buổi đầu tiên lại khá thành công khi có 750 nghìn người theo dõi trên TikTok, chưa kể trang mạng xã hội khác", bà Trinh nhớ lại.
Trong buổi livestream, một cân sầu riêng loại A có giá 160.000 đồng thu hút được sự quan tâm của nhiều khách hàng vì chất lượng sản phẩm và có mã QR để truy xuất thời gian trồng, phân bón....Qua đó tạo sự an tâm tin tưởng cho khách hàng về sự an toàn.
Trong thời gian tới, Ea Knuếc đặt mục tiêu tiếp tục hoàn thiện hạ tầng số cho nông nghiệp. Địa phương dự kiến phối hợp doanh nghiệp triển khai hệ thống dự báo sâu bệnh bằng trí tuệ nhân tạo (AI), camera giám sát tán cây và ứng dụng blockchain trong quản lý chuỗi cung ứng.
"Chúng tôi muốn xây dựng một thị trường nội địa mạnh mẽ, nơi người Việt sẵn sàng chi trả cho hàng ngon, và người trồng thì tự hào ghi tên mình lên từng trái sầu riêng", bà nhấn mạnh.
Một hộ dân trồng sầu riêng tại Ea Knuếc, chia sẻ: “Trước đây ghi chép bằng sổ dễ bị thiếu, nhưng từ khi dùng nhật ký điện tử, tôi theo dõi được mọi hoạt động chăm sóc. Có mã QR, thông tin về quá trình chăm sóc tại vườn được minh bạch, doanh nghiệp thu mua cũng tin tưởng hơn”.
Nhờ dữ liệu rõ ràng, người dân đánh giá được hiệu quả từng vụ, tối ưu lượng phân – thuốc và hạn chế tình trạng dư lượng vượt ngưỡng. Đây là yếu tố quan trọng giúp trái sầu riêng Ea Knuếc đạt chất lượng ổn định và có khả năng cạnh tranh cao hơn trong thị trường xuất khẩu.
