Cứ đến ngày mùng 8 tháng Giêng âm lịch hàng năm, người dân làng Thị Cấm - phường Xuân Phương, quận Nam Từ Liêm, Hà Nội, lại cùng nhau có mặt tại đình làng để tham gia Hội kéo lửa, thổi cơm thi truyền thống.
Trong tiếng trống rộn ràng, bốn đội tương ứng với bốn giáp của làng tham gia thổi cơm thi dưới sự cổ vũ nhiệt tình của người dân và du khách.
Video: Hội thổi cơm thi của làng Thị Cấm
Tương truyền, đời Vua Hùng thứ 18, quân nhà Thục sang xâm lược nước ta, tướng quân Phan Tây Nhạc được giao thống lĩnh quân binh đi đánh giặc.
Khi dẫn quân qua làng quê Hương Canh (làng Thị Cấm ngày nay), ông đã tổ chức nấu cơm thi để tuyển chọn người giỏi công việc hậu cần đi theo phục vụ quân đội.
Chiến thắng giặc ngoại xâm, tướng quân Phan Tây Nhạc ở lại vùng đất này, dạy nhân dân cấy lúa, dệt vải và sửa sang nghi lễ phong tục.
Sau khi qua đời, ông được nhân dân tôn thờ là Thành Hoàng làng. Để tưởng nhớ công ơn, người dân làng Thị Cấm mở Hội thổi cơm thi vào ngày mùng 8 tháng giêng âm lịch hằng năm.
Đúng 11 giờ, phần thi kéo lửa được diễn ra ngay trước cửa chính của đình, chỉ sau vài chục giây đồng hồ, ma sát đốt nóng thanh tre tạo ra lửa và bén vào bó rơm, các thành viên ra sức thổi vào bó rơm để lửa bén to hơn. Mồi lửa đầu tiên bén rơm cũng là lúc không khí trong sân đình trở nên náo nhiệt hơn bao giờ hết.
Mỗi đội được phát 1kg thóc để tham gia hội thi, các nam thanh niên cho thóc vào cối giã, thao tác phải thật nhanh và vô cùng khéo léo để hạt gạo không bị vỡ. Sau đó, gạo sẽ được sàng trấu để loại bỏ sạn và được vo sạch.
Các thành viên đun sôi nồi nước trước khi cho gạo vào. Một nồi cơm ngon, chín dẻo và thơm phụ thuộc nhiều vào tay nghề đun nấu, việc điều chỉnh ngọn lửa sao cho hợp lý.
Không khí cuộc thi diễn ra rất khẩn trương, các đội chỉ có khoảng 30 phút từ lúc kéo lửa đến khi cơm chín.
Không gian đình làng Thị Cấm vang dội tiếng trống, tạo không khí rộn ràng, nghi ngút khói lửa. Những nồi cơm sau khi sôi thường phải ủ bằng tro rơm nóng khoảng 20 phút cho chín đều. Khi nồi vừa cạn nước, các đội giấu vào trong đống than rơm chờ chín.
Sau một tuần hương, các thành viên của ban giám khảo sẽ đi tìm nồi cơm trong rất nhiều đống tro rơm. Nếu các đội khéo giấu thì thời gian ủ nồi được kéo dài và cơm sẽ chín đều, nếu giấu vụng, bị giám khảo tìm thấy ngay đầu tiên thì cơm dễ bị sống.
Sau khi tìm đủ bốn nồi cơm, Ban giám khảo sẽ xới bốn bát để dâng lên Thành Hoàng làng. Cơm sau đó được mang ra gian ngoài của đình làng để chấm điểm công khai trước người dân và thành viên của các các đội tham dự.
Các thành viên Ban giám khảo nhìn bằng mắt và dùng tay bấm thử vài hạt cơm để chấm điểm. Nồi cơm nào trắng, dẻo, thơm ngon nhất sẽ giành chiến thắng.
Ngay sau khi công bố đội chiến thắng, thành viên các đội và người dân nhanh tay bốc một nắm cơm để lấy lộc đầu năm, người dân ở đây tin rằng người lớn ăn hạt cơm thì cả năm sẽ may mắn, trẻ em sẽ hay ăn, chóng lớn, học hành tiến tới.
