Vừa qua, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết 71-NQ/TW về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo. Một trong những nhiệm vụ, giải pháp đáng chú ý được nêu trong Nghị quyết 71-NQ/TW là: Tăng cường vai trò lãnh đạo toàn diện, trực tiếp của tổ chức đảng, nhất là vai trò người đứng đầu cấp uỷ trong các cơ sở giáo dục.
Theo đó, các cơ sở giáo dục công lập sẽ không tổ chức Hội đồng trường (dự kiến từ 1/1/2026), ngoại trừ các trường công lập có thỏa thuận quốc tế. Đồng thời, thực hiện chủ trương bí thư cấp uỷ kiêm người đứng đầu cơ sở giáo dục.
Điều này đồng nghĩa với việc, thời gian tới thiết chế quản trị đại học sẽ thay đổi cơ bản so với hiện nay.
Bên cạnh đó, Khoản 2, Điều 10 Dự thảo Nghị quyết của Quốc hội nêu: “Kết thúc hoạt động của hội đồng trường và Chủ tịch Hội đồng trường tại các cơ sở giáo dục công lập từ ngày 01/01/2026”.
Khoản 1, Điều 20 Luật Giáo dục đại học 2018 (Luật số 34/2018/QH14) đã quy định rõ ràng và chặt chẽ về mối quan hệ giữa hội đồng trường và hiệu trưởng: “Hiệu trưởng cơ sở giáo dục đại học công lập do Hội đồng trường, Hội đồng đại học quyết định và được cơ quan quản lý có thẩm quyền công nhận. Nhiệm kỳ hoặc thời hạn bổ nhiệm của Hiệu trưởng cơ sở giáo dục đại học do hội đồng trường, hội đồng đại học quyết định trong phạm vi nhiệm kỳ của hội đồng trường, hội đồng đại học”.
Một số chuyên gia cho rằng, việc kiện toàn nhân sự Bí thư cấp ủy kiêm hiệu trưởng/giám đốc cần được thực hiện đồng bộ ở tất cả các cơ sở giáo dục đại học công lập. Ngoài ra, khi hội đồng trường/ hội đồng đại học dừng hoạt động thì nhiệm kỳ của hiệu trưởng/giám đốc hiện hành cũng không còn cơ sở để tiếp tục.
Kết thúc Hội đồng trường, nhiệm kỳ của hiệu trưởng/giám đốc hiện hành không còn cơ sở để tiếp tục
Liên quan đến vấn đề trên, trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, ông Nguyễn Bá Thuyền - nguyên Ủy viên Ủy ban Pháp luật của Quốc hội (khóa XIII) bày tỏ, nhất thể hóa bí thư cấp ủy kiêm người đứng đầu cơ sở giáo dục hoàn toàn phù hợp với bối cảnh tăng cường vai trò lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng. Hơn thế việc chấm dứt hoạt động của hội đồng trường trong các cơ sở giáo dục đại học công lập là một bước điều chỉnh cần thiết.
Bên cạnh đó, nguyên Ủy viên Ủy ban Pháp luật của Quốc hội cũng đồng tình với ý kiến, khi hội đồng trường/ hội đồng đại học dừng hoạt động thì nhiệm kỳ của hiệu trưởng/giám đốc hiện hành cũng không còn cơ sở để tiếp tục.
Bên cạnh đó, theo ông Thuyền, việc thực hiện nhất thể hóa bí thư cấp ủy kiêm hiệu trưởng/ giám đốc cơ sở giáo dục đại học sẽ mang lại nhiều lợi ích thiết thực. Trước hết, cơ chế này giúp đảm bảo sự thống nhất về định hướng chính trị - tư tưởng, mọi chủ trương và quyết sách lớn của cơ sở giáo dục sẽ được đặt dưới sự chỉ đạo trực tiếp của cấp ủy Đảng.
Bên cạnh đó, mô hình này còn giúp tránh chồng chéo trong tổ chức, lãnh đạo và điều hành. Đồng thời đơn giản hóa cơ cấu tổ chức, giảm đầu mối quản lý, từ đó nâng cao hiệu quả hoạt động của cơ sở giáo dục.
Hơn thế, nhất thể hóa bí thư cấp ủy kiêm người đứng đầu cũng góp phần xác lập vai trò và thẩm quyền đồng thời ở cả hai mặt: Đảng và chính quyền, tạo cơ sở pháp lý và thực tiễn để các cơ sở giáo dục vận hành một cách thống nhất, minh bạch và hiệu quả hơn.
Trao đổi thêm về vấn đề này, ông Thuyền nhấn mạnh: “Việc thực hiện Nghị quyết 71, nhất thể hóa mô hình bí thư cấp ủy kiêm hiệu trưởng/giám đốc là bước đi nhằm tăng cường vai trò lãnh đạo toàn diện của Đảng trong mọi hoạt động của cơ sở giáo dục đại học. Bí thư cấp ủy là người đứng đầu toàn diện, và tất cả các thủ trưởng cơ quan đều phải thực hiện theo định hướng này, đảm bảo sự đồng bộ, hiệu quả trong quản lý và chỉ đạo".
Ông Thuyền cho rằng, với cơ chế nhất thể hóa, vai trò của cấp ủy Đảng trong các cơ sở giáo dục sẽ được củng cố mạnh mẽ, vừa nâng cao hiệu quả quản lý, vừa bảo đảm định hướng chiến lược lâu dài cho giáo dục đại học và toàn ngành giáo dục.
Cũng theo nguyên Ủy viên Ủy ban Pháp luật của Quốc hội, nếu bí thư cấp ủy đủ năng lực chuyên môn, đủ phẩm chất, đạo đức, uy tín, trách nhiệm và đáp ứng cả về mặt sức khỏe, tuổi tác, thì có thể xem xét bổ nhiệm làm hiệu trưởng/giám đốc cơ sở giáo dục đại học nhằm hướng tới giảm bớt những khâu thủ tục, hình thức.
Nhất thể hóa bí thư Đảng ủy kiêm người đứng đầu mang đến nhiều lợi ích thiết thực
Cùng trao đổi, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Bùi Thị An - Đại biểu Quốc hội khóa XIII bày tỏ, việc bí thư cấp ủy kiêm vai trò người đứng đầu cơ sở giáo dục là bước đi quan trọng nhằm nâng cao trách nhiệm và xác lập rõ ràng vai trò, thẩm quyền đồng thời ở cả hai mặt: Đảng và chính quyền.
Theo cô An, việc nhất quán thực hiện chủ trương này tại các cơ sở giáo dục đại học, như được nêu tại Nghị quyết 71, sẽ đem lại nhiều lợi ích thiết thực.
Trước hết, việc nhất thể hóa bí thư cấp ủy kiêm người đứng đầu cơ sở giáo dục giúp đưa ra các chỉ đạo sát hơn với nhiệm vụ chính trị và chuyên môn. Đồng thời, truyền đạt chủ trương nhanh chóng, rõ ràng và trực tiếp tới người thực hiện, bởi người đứng đầu vừa là người nắm vững định hướng, vừa là người tổ chức triển khai. Nhờ vậy, hiệu quả công việc được nâng cao đáng kể, tránh tình trạng chồng chéo, thiếu đồng bộ trong quản trị cơ sở.
Phó Giáo sư, Tiến sĩ Bùi Thị An cũng nhấn mạnh, chọn lựa người đứng đầu cơ sở giáo dục đại học là yếu tố quyết định sự phát triển của đơn vị. Người đảm nhiệm phải có tư cách, phẩm chất, tầm nhìn chiến lược, khả năng tập hợp đội ngũ và trình độ chuyên môn tương xứng. Việc này không chỉ giúp thực hiện chủ trương hiệu quả mà còn bảo đảm tính minh bạch và dân chủ trong quá trình lãnh đạo.
Cô An nhấn mạnh: “Chủ trương bí thư đảng ủy kiêm người đứng đầu cơ sở giáo dục sẽ phát huy tối đa năng lực lãnh đạo, đồng thời giúp việc truyền đạt chủ trương được thống nhất và chính xác”.
Như vậy, việc bí thư cấp ủy kiêm hiệu trưởng/giám đốc cơ sở giáo dục đại học không chỉ là giải pháp tinh gọn bộ máy, mà còn là cách thức củng cố vai trò lãnh đạo toàn diện, nâng cao hiệu quả quản trị. Lúc này, Đảng ủy nhà trường sẽ đảm nhiệm vai trò lãnh đạo toàn diện, trực tiếp, trong đó người đứng đầu là bí thư đảng ủy kiêm hiệu trưởng sẽ chịu trách nhiệm cao nhất về mọi mặt hoạt động của đơn vị.
Đại biểu Quốc hội Trịnh Thị Tú Anh - Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Lâm Đồng bày tỏ sự đồng tình với quan điểm rằng kiện toàn nhân sự bí thư cấp ủy kiêm hiệu trưởng/giám đốc cần được thực hiện đồng bộ tại tất cả các cơ sở giáo dục đại học công lập. Việc này nhằm tránh tình trạng nơi làm trước, nơi làm sau, đặc biệt thời điểm hội đồng trường chấm dứt hoạt động theo tinh thần Nghị quyết 71.
“Nghị quyết này nhấn mạnh tăng cường vai trò lãnh đạo toàn diện của tổ chức Đảng, thực hiện bí thư cấp ủy kiêm người đứng đầu cơ sở giáo dục, và không tổ chức hội đồng trường ở các cơ sở công lập (trừ trường hợp có thỏa thuận quốc tế). Việc đồng bộ hóa sẽ đảm bảo tính nhất quán, tránh khoảng trống quyền lực và hỗn loạn tổ chức. Đối với trường hợp giám đốc hoặc hiệu trưởng có thời hạn công nhận kết thúc sau ngày 01/01/2026, tôi cho rằng cần kết thúc nhiệm kỳ đồng thời với việc chấm dứt hoạt động của Hội đồng trường, để cơ quan quản lý trực tiếp kịp thời kiện toàn nhân sự mới”, Đại biểu Tú Anh nhấn mạnh.
Cũng theo Đại biểu Tú Anh, cơ quan quản lý trực tiếp cần hoàn thành kiện toàn nhân sự bí thư đảng ủy kiêm người đứng đầu sớm nhằm ổn định các cơ sở giáo dục đại học và sớm đưa Nghị quyết 71 vào cuộc sống.
Đại biểu Tú Anh lý giải: “Việc kiện toàn sớm sẽ ngăn chặn tình trạng hội đồng trường đã kết thúc hoạt động mà bộ máy lãnh đạo chưa hoàn thiện, dẫn đến gián đoạn hoạt động giảng dạy, nghiên cứu và quản trị”.
Tại Hội nghị tại Hội nghị học tập, triển khai Nghị quyết số 71-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo do Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn khẳng định việc thực hiện chủ trương bí thư đảng ủy kiêm người đứng đầu cơ sở giáo dục đại học, cơ sở giáo dục nghề nghiệp công lập sẽ được triển khai từ nay đến đầu năm 2026.
“Bộ đang xây dựng phương án cụ thể và sẽ triển khai ngay từ đầu tháng 12, chứ không đợi đến đầu năm sau. Mục tiêu là khi luật mới có hiệu lực, bộ máy mới sẽ vận hành ngay, nhịp nhàng, không có khoảng trống,” Bộ trưởng nhấn mạnh.
Theo Bộ trưởng, khi Luật Giáo dục đại học và Luật Giáo dục nghề nghiệp (mới) có hiệu lực, hoạt động của hội đồng trường sẽ chấm dứt. Khi đó, Chủ tịch Hội đồng trường và Phó Chủ tịch Hội đồng trường (nếu có) cũng kết thúc vai trò của mình. Hiệu trưởng hoặc Giám đốc, những người được bầu theo nhiệm kỳ của Hội đồng trường, về nguyên tắc cũng hoàn thành nhiệm vụ.(1)
Cũng cho ý kiến vào Dự thảo Luật Giáo dục đại học (sửa đổi), Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng, Đoàn Đại biểu Quốc hội Thành phố Cần Thơ cho biết, Khoản 3 Điều 46 dự thảo luật hiện quy định, Hiệu trưởng tiếp tục thực hiện vai trò cho đến khi nghỉ hưu hoặc hết nhiệm kỳ. Còn trường hợp trong quyết định công nhận không có ghi thời hạn thì coi như đến hết nhiệm kỳ của Hội đồng trường đã bầu.
“Quy định này là có vấn đề. Nó sẽ không thực hiện được đúng tinh thần chỉ đạo của Nghị quyết 71 là thực hiện Bí thư cấp ủy kiêm người đứng đầu cơ sở giáo dục. Nếu luật quy định như thế này, có nghĩa là phải thực hiện theo luật. Ví dụ, nếu ông Hiệu trưởng mới được bầu, mới được phê chuẩn 1 năm, thì ông ấy còn giữ chức 4 năm nữa (nhiệm kỳ trường là 5 năm). Ông ấy sẽ giữ chức 4 năm nữa mới thay được. Trong khi, tinh thần Nghị quyết 71 là Bí thư cấp ủy kiêm người đứng đầu. Nếu luật nói như vậy, thì Bí thư cấp ủy vẫn chỉ là Bí thư cấp ủy, không thể đứng được vai trò Hiệu trưởng bởi vì luật đã quy định như thế”, Chủ nhiệm Hoàng Thanh Tùng lý giải.
Do đó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng đề nghị Ban soạn thảo xem xét lại nội dung này. (2)
Cho ý kiến đối với Dự thảo Luật Giáo dục đại học (sửa đổi), đại biểu Nguyễn Lân Hiếu góp ý điều khoản chuyển tiếp không nên "hướng dẫn vòng vèo". Ông đề nghị sửa theo hướng "giao cơ quan quản lý trực tiếp thực hiện bổ nhiệm Bí thư cấp ủy là Giám đốc/ Hiệu trưởng theo đúng Nghị quyết số 71 của Bộ Chính trị và hoàn thành trước ngày 1/1/2026 để ổn định tổ chức và hoạt động của cơ sở giáo dục đại học".(3)
Tài liệu tham khảo:
(1) https://giaoduc.net.vn/bo-truong-nguyen-kim-son-thang-122025-trien-khai-sap-xep-bi-thu-kiem-nguoi-dung-dau-co-so-giao-duc-post255420.gd
(2)/ https://quochoi.vn/tintuc/Pages/tin-hoat-dong-cua-quoc-hoi.aspx?ItemID=96256
(3) https://dantri.com.vn/thoi-su/de-xuat-mien-hoc-phi-chi-ngan-sach-tra-luong-cho-bac-si-noi-tru-20251022164701787.htm
