Bộ Giáo dục và Đào tạo đã công bố dự thảo Nghị định quy định chính sách tiền lương, chế độ phụ cấp đối với nhà giáo.
Theo dự thảo: "Nhà giáo được điều động hoặc biệt phái từ cơ sở giáo dục công lập này đến cơ sở giáo dục công lập khác được hưởng các mức phụ cấp áp dụng đối với cơ sở giáo dục nhà giáo được điều động đến hoặc đến biệt phái.
Trường hợp điều động nhà giáo giữa các cơ sở giáo dục mà các mức phụ cấp áp dụng tại cơ sở giáo dục nơi đi cao hơn cơ sở giáo dục nơi đến thì nhà giáo được bảo lưu các chế độ phụ cấp được hưởng trước khi điều động hoặc biệt phái với thời gian tối đa 36 tháng theo thời gian được điều động, biệt phái, sau thời gian đó được xem xét để bố trí lại chế độ phụ cấp cho phù hợp với công việc và địa bàn công tác.
Trường hợp điều động nhà giáo từ cơ sở giáo dục công lập sang cơ quan quản lý giáo dục mà các mức phụ cấp áp dụng tại cơ sở giáo dục cao hơn cơ quan quản lý giáo dục thì nhà giáo được bảo lưu tiền lương và các chế độ phụ cấp được hưởng trước khi điều động với thời gian 12 tháng, sau thời gian đó được xem xét để xếp lại bậc lương, các chế độ phụ cấp phù hợp với vị trí việc làm đang đảm nhiệm;".
Lãnh đạo một số cơ sở giáo dục cho rằng đây là bước tiến tích cực trong chính sách tiền lương, phụ cấp với nhà giáo, giúp giáo viên yên tâm nhận nhiệm vụ mới.
Tạo “vùng đệm an toàn” về tài chính và tâm lý phấn khởi cho đội ngũ nhà giáo
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Tiến sĩ Hà Văn Hải - Hiệu trưởng Trường Trung học phổ thông Mỹ Tho (Ninh Bình) khẳng định đây là một chính sách rất nhân văn và hợp lý.
“Nếu ở nơi công tác cũ mức phụ cấp cao hơn nơi mới mà giáo viên vẫn được bảo lưu sẽ giúp giáo viên yên tâm hơn khi nhận nhiệm vụ mới. Quy định như vậy thể hiện sự quan tâm của Nhà nước đến đời sống của nhà giáo, đồng thời tạo sự ổn định trong tâm lý và động lực công tác cho thầy cô”, thầy Hải cho biết.
Từ góc nhìn thực tế, Hiệu trưởng Trường Trung học phổ thông Mỹ Tho nhận định rằng phần lớn các trường hợp điều động, biệt phái giáo viên đều hướng đến những vùng khó khăn, vùng sâu, vùng xa, nơi mà phụ cấp thực tế lại cao hơn so với mặt bằng chung. Tuy nhiên cũng có không ít trường hợp ngược lại, chế độ phụ cấp nơi được điều động, biệt phái đến thấp hơn nơi mà thầy cô đang công tác.
Chính vì thế, theo thầy Hải, quy định này sẽ mang lại lợi ích thiết thực và tạo tâm lý phấn khởi cho đội ngũ nhà giáo, góp phần khuyến khích họ sẵn sàng nhận nhiệm vụ ở những địa bàn còn thiếu giáo viên hoặc điều kiện khó khăn hơn.
“Trong thực tế, mỗi trường hợp lại có những đặc thù riêng. Nếu nơi công tác mới có điều kiện tốt hơn, giáo viên có thể gắn bó lâu dài, khi đó 36 tháng là hợp lý.
Nhưng nếu nơi mới khó khăn hơn, giáo viên thường mong muốn được luân chuyển có thời hạn. Khi ấy, việc được bảo lưu phụ cấp sẽ giúp họ ổn định tài chính, yên tâm thực hiện nhiệm vụ”, thầy Hải phân tích.
Theo Hiệu trưởng Trường Trung học phổ thông Mỹ Tho, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã rất nỗ lực trong việc xây dựng quy định này, thể hiện sự cố gắng để “mang lại quyền lợi cao nhất có thể cho đội ngũ nhà giáo”.
Đồng quan điểm, thầy Phạm Hùng Bích - Hiệu trưởng Trường Trung học phổ thông Hậu Lộc 1 (Thanh Hóa) cho rằng đây là chủ trương hợp lý và nhận được sự đồng thuận cao trong ngành, bởi nó thể hiện sự quan tâm, động viên của Đảng và Nhà nước đối với đội ngũ giáo viên khi được điều động công tác.
Từ thực tế công tác quản lý, vị hiệu trưởng cho biết việc điều động, biệt phái giáo viên thường diễn ra do nhu cầu cân đối nhân sự giữa các địa phương - nơi thừa sang nơi thiếu. Thời gian biệt phái ở mỗi nơi hiện nay khá linh hoạt, có thể là 12, 24 hoặc 36 tháng, tùy điều kiện của từng tỉnh.
Theo thầy, thời gian bảo lưu phụ cấp 36 tháng là phù hợp, vì vừa đủ để giáo viên ổn định cuộc sống, hoàn thành nhiệm vụ, mà không ảnh hưởng nhiều đến gia đình, con cái hay kế hoạch cá nhân.
Trong khi đó, thầy Nguyễn Vũ Hoàn - Hiệu trưởng Trường Tiểu học Kỳ Khang 2 (Hà Tĩnh) cho rằng chính sách có tác động tâm lý hai chiều đối với đội ngũ giáo viên.
Ở góc độ tích cực, việc được bảo lưu phụ cấp trong 3 năm đầu giúp giáo viên có “vùng đệm an toàn” về tài chính. Trong 3 năm đầu tiên, họ có thể hoàn toàn yên tâm cống hiến, tập trung làm quen với môi trường mới mà không bị áp lực "cơm áo gạo tiền" đè nặng. Quy định này thể hiện sự ghi nhận và quan tâm của Nhà nước, đồng thời giúp công tác tư tưởng và vận động nhân sự tại các nhà trường thuận lợi hơn.
Tuy nhiên, ở góc độ khác, cụm từ “tối đa 36 tháng” cũng có thể tạo ra tâm lý bất an. Bởi ngay khi nhận nhiệm vụ, giáo viên đã biết rằng sau 3 năm, thu nhập của họ có thể sẽ giảm, đặc biệt với những người biệt phái đến vùng khó khăn. Điều này có thể ảnh hưởng đến động lực cống hiến và sự ổn định tâm lý khi thời gian bảo lưu kết thúc, nếu không có cơ chế hỗ trợ tiếp theo phù hợp.
“Tôi cho rằng thời gian bảo lưu phụ cấp 36 tháng có sự hợp lý, nhưng cũng chưa thật sự toàn diện, tùy thuộc vào tính chất của việc điều động hoặc biệt phái.
Ở góc độ hợp lý, 36 tháng là khoảng thời gian đủ để giáo viên thích nghi với môi trường mới, ổn định công việc và cuộc sống, đồng thời hoàn thành một chu kỳ công tác nhất định. Khoảng thời gian này cũng giúp nhà quản lý dễ dàng đánh giá hiệu quả, năng lực và mức độ gắn bó của giáo viên tại đơn vị được tăng cường.
Dù vậy, điểm chưa hợp lý nằm ở việc dự thảo dường như “cào bằng” thời gian 36 tháng cho mọi trường hợp, chưa phân biệt theo tính chất, địa bàn hoặc thời gian công tác thực tế.
Trong khi đó, có những nhiệm vụ biệt phái mang tính chiến lược và lâu dài, như tăng cường cho các trường vùng sâu, vùng xa, hải đảo, nơi giáo viên có thể phải công tác từ 5 đến 7 năm. Với những trường hợp này, việc chỉ bảo lưu phụ cấp trong 36 tháng là chưa tương xứng, dễ khiến giáo viên thiệt thòi và ảnh hưởng đến tâm lý, động lực gắn bó lâu dài với nơi công tác mới”, thầy Hoàn bày tỏ.
Nên có cơ chế đặc thù cho giáo viên được điều động sang cơ quan quản lý giáo dục
Cũng theo dự thảo Nghị định, trường hợp điều động nhà giáo từ cơ sở giáo dục công lập sang cơ quan quản lý giáo dục mà các mức phụ cấp áp dụng tại cơ sở giáo dục cao hơn cơ quan quản lý giáo dục thì nhà giáo được bảo lưu tiền lương và các chế độ phụ cấp được hưởng trước khi điều động với thời gian 12 tháng. Sau thời gian đó được xem xét để xếp lại bậc lương, các chế độ phụ cấp phù hợp với vị trí việc làm đang đảm nhiệm.
Theo Hiệu trưởng Trường Tiểu học Kỳ Khang 2, chính sách này vẫn chưa đủ sức khuyến khích để giáo viên mạnh dạn đảm nhận nhiệm vụ quản lý hoặc tham gia công tác chuyên môn ở cấp cao hơn. Bởi lẽ, đây là một nghịch lý tồn tại lâu nay trong ngành giáo dục.
Nhiều giáo viên giỏi - những người đang có thu nhập khá cao nhờ lương, phụ cấp ưu đãi và có thể thêm phụ cấp thâm niên hoặc thu nhập tăng thêm khi được điều chuyển lên làm chuyên viên (tức là chuyển từ dạy học sang làm công việc hành chính, chuyên môn ở cơ quan quản lý giáo dục) thì mức thu nhập lại giảm đáng kể.
Lý do là vì khi làm chuyên viên, họ chỉ được hưởng lương theo ngạch chuyên viên, không còn được hưởng phụ cấp ưu đãi dành cho giáo viên, nên tổng thu nhập thấp hơn so với khi còn dạy học.
Việc bảo lưu phụ cấp trong 12 tháng chỉ mang tính “giảm sốc” tạm thời, trong khi công việc quản lý nhà nước (chuyên viên) đòi hỏi áp lực, trách nhiệm cao hơn, phức tạp hơn, mà sau 1 năm thu nhập lại thấp hơn khi còn đứng lớp thì hoàn toàn chưa xứng đáng với họ.
“Chính sự chênh lệch này vô hình trung tạo nên rào cản khiến giáo viên giỏi ngần ngại rời bục giảng để nhận công tác mới, vì “thăng chức” nhưng lại “giảm lương”. Nếu không có cơ chế đảm bảo thu nhập tương xứng, ngành giáo dục sẽ rất khó thu hút được đội ngũ có năng lực từ cơ sở tham gia vào công tác tham mưu, hoạch định chính sách.
Khi giáo viên được điều động làm chuyên viên, cần có chế độ đảm bảo tổng lương và các khoản phụ cấp hàng tháng theo lương phải bằng hoặc cao hơn so với khi còn đứng lớp, nhằm khuyến khích và giữ chân nhân lực chất lượng cao cho ngành”, thầy Hoàn cho hay.
Để đảm bảo chính sách bảo lưu chế độ phụ cấp, tiền lương khi biệt phái hoặc điều động nhà giáo vừa công bằng giữa các vùng miền, vừa tạo động lực cống hiến và ổn định nghề nghiệp cho đội ngũ, thầy Hoàn đưa ra ba kiến nghị cụ thể.
Thứ nhất, cần điều chỉnh quy định về thời gian bảo lưu phụ cấp theo hướng linh hoạt hơn. Theo đó, dự thảo nên sửa đổi theo hướng "Thời gian bảo lưu phụ cấp được áp dụng bằng với thời gian điều động, biệt phái theo quyết định của cấp có thẩm quyền, nhưng tối thiểu là 12 tháng và tối đa không quá 60 tháng".
Quy định như vậy sẽ đảm bảo công bằng, rõ ràng, phản ánh đúng thực tế nhiệm vụ, đồng thời giúp giáo viên yên tâm công tác trong suốt thời gian đảm nhận nhiệm vụ biệt phái, dù là 2 năm, 3 năm hay 5 năm.
Thứ hai, nên có cơ chế đặc thù cho giáo viên được điều động sang cơ quan quản lý giáo dục. Dự thảo có thể sửa đổi theo hướng "Nhà giáo được điều động từ cơ sở giáo dục sang cơ quan quản lý giáo dục (chưa giữ chức vụ lãnh đạo) thì được bảo lưu vĩnh viễn phụ cấp ưu đãi (hoặc mức % tương đương) đã hưởng trước khi điều động, cho đến khi họ được bổ nhiệm chức vụ lãnh đạo hoặc được hưởng chế độ phụ cấp trách nhiệm công việc cao hơn".
Cơ chế này không chỉ đảm bảo công bằng mà còn là đòn bẩy khuyến khích và thu hút nhân lực giỏi từ cơ sở tham gia công tác quản lý, hoạch định chính sách.
Thứ ba, cần có quy định rõ ràng về chế độ sau khi kết thúc thời gian biệt phái hoặc điều động. Theo đó, nếu giáo viên trở lại đơn vị cũ thì hưởng chế độ tại đơn vị cũ; còn nếu ở lại đơn vị mới (theo nguyện vọng hoặc yêu cầu), thì hưởng chế độ phụ cấp tại đơn vị mới theo quy định hiện hành, đồng thời được hưởng thêm phụ cấp ổn định công tác (một khoản % nhất định) trong 24 tháng tiếp theo để tránh sụt giảm thu nhập đột ngột.
Những điều chỉnh này, theo thầy Hoàn, sẽ góp phần tạo nên một chính sách bảo lưu chế độ vừa nhân văn, vừa thực tế, giúp giáo viên yên tâm công tác, đồng thời khuyến khích đội ngũ nhà giáo giỏi sẵn sàng đảm nhận các nhiệm vụ ở tầm cao hơn.
Cùng chia sẻ về vấn đề này, Hiệu trưởng Trường Trung học phổ thông Hậu Lộc 1 nhận định chính sách này chưa đủ sức khuyến khích giáo viên mạnh dạn nhận nhiệm vụ quản lý hoặc công tác ở cấp chuyên môn cao hơn.
Theo thầy Bích, thực tế cho thấy khi một giáo viên giỏi đang hưởng phụ cấp ưu đãi cao, được điều động sang làm công tác quản lý (chẳng hạn từ phó hiệu trưởng cơ sở giáo dục lên phó phòng văn hóa xã/phường), tổng thu nhập thường giảm đáng kể, trong khi khối lượng công việc và áp lực trách nhiệm lại lớn hơn.
Vì vậy, việc chỉ bảo lưu 12 tháng khiến nhiều người ngần ngại “thăng chức mà giảm lương”, tạo ra rào cản trong việc thu hút nhân lực giỏi tham gia công tác quản lý. Từ thực tế đó, thầy Bích đề xuất nên nâng thời gian bảo lưu tiền lương và các chế độ phụ cấp được hưởng lên khoảng 24 tháng.
Hiệu trưởng Trường Trung học phổ thông Hậu Lộc 1 (Thanh Hóa) cũng nhấn mạnh rằng để tạo công bằng giữa các vùng miền, chính sách cần linh hoạt hơn, bởi thực tế có những bất cập rất cụ thể: “Hai xã chỉ cách nhau một con đường, bên này được hưởng phụ cấp vùng khó, bên kia lại không có gì chỉ vì khác địa giới hành chính”.
Theo thầy, đây là thực tế khó tránh trong một chính sách áp dụng trên phạm vi toàn quốc, song cũng là điều mà Bộ Giáo dục và Đào tạo cần xem xét để bảo đảm sự công bằng, khích lệ tinh thần cống hiến và tính ổn định nghề nghiệp cho đội ngũ nhà giáo ở mọi vùng miền.
