Thông tư 22/2021/TT-BGDĐT quy định về đánh giá học sinh trung học cơ sở và học sinh trung học phổ thông do Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành đã áp dụng thực hiện cho việc đánh giá, xếp loại khi dạy và học chương trình 2018 từ nhiều năm nay ở các nhà trường.
Theo hướng dẫn của Thông tư 22/2021/TT-BGDĐT, học sinh cấp trung học cơ sở và trung học phổ thông có 2 loại bài kiểm tra, đó là kiểm tra thường xuyên và kiểm tra định kỳ. Mỗi học kỳ, mỗi môn học sẽ có 2 bài kiểm tra định kỳ, đó là bài kiểm tra giữa kỳ, cuối kỳ.
Nếu thực hiện đúng theo hướng dẫn của Thông tư 22/2021/TT-BGDĐT thì việc kiểm tra định kỳ cũng nhẹ nhàng, không phức tạp, không quá áp lực bởi nghĩa của từ “kiểm tra” là đánh giá lại quá trình học tập của học sinh trong từng giai đoạn học tập mà thôi. Tuy nhiên, có những địa phương đang làm phức tạp vấn đề, yêu cầu nhà trường, giáo viên phải thực hiện quá nhiều công việc không thực sự cần thiết.
Một đề kiểm tra chia làm nhiều công đoạn phức tạp
Tại địa phương người viết bài đang công tác, sở giáo dục và đào tạo yêu cầu các tổ chuyên môn xây dựng ma trận, bảng đặc tả sau đó ban giám hiệu phê duyệt, giáo viên mới ra đề.
Thực ra, việc xây dựng ma trận, bảng đặc tả của đề kiểm tra thì đương nhiên trước khi kiểm tra tổ chuyên môn phải xây dựng rồi. Khi ra đề, giáo viên sẽ đưa vào đề bài những ngữ liệu, kiến thức cần thiết mà tổ chuyên môn đã họp, thảo luận và thống nhất.
Trước đây, các công việc này giao cho tổ chuyên môn thực hiện các công đoạn. Tổ chuyên môn xây dựng ma trận, đặc tả và phân công giáo viên ra đề cho từng khối lớp cụ thể. Giáo viên sẽ căn cứ vào ma trận, bảng đặc tả đã thống nhất để làm đề kiểm tra và đáp án/hướng dẫn chấm là hoàn thiện đề kiểm tra định kỳ.
Một đề kiểm tra định kỳ sẽ có các phần: mục tiêu; liệt kê kiến thức; ma trận; bảng đặc tả; đề bài; đáp án/hướng dẫn chấm đi liền với nhau. Khi giáo viên thực hiện xong sẽ nộp cho ban giám hiệu nhà trường thẩm định, duyệt đề và niêm phong. Đến thời điểm kiểm tra, nhà trường tổ chức in ấn.
Tuy nhiên, năm nay sở yêu cầu các tổ chuyên môn xây dựng ma trận, bảng đặc tả sau đó được ban giám hiệu phê duyệt thì mới đến công đoạn thứ hai là ra đề kiểm tra và làm đáp án/hướng dẫn chấm.
Việc sở yêu cầu ban giám hiệu phê duyệt thực ra chỉ làm phức tạp và gây áp lực cho tổ trưởng chuyên môn vì họ vừa chủ trì việc thảo luận, thống nhất ma trận trong tổ chuyên môn rồi vài ngày sau lại là người duyệt ma trận, bảng đặc tả. Công việc này rất hình thức và tốn thời gian không cần thiết.
Bởi lẽ, khi thành lập Hội đồng ra đề kiểm tra thì hiệu trưởng là trưởng ban, phó hiệu trưởng chuyên môn là phó ban, các tổ trưởng, tổ phó chuyên môn là thành viên. Tất nhiên, trưởng ban, phó ban sẽ phân công cho các thành viên duyệt ma trận, bảng đặc tả vì tổ trưởng, tổ phó chuyên môn mới nắm được đặc trưng của từng môn học.
Nhưng, thay vì trước đây là tổ trưởng, tổ phó duyệt đề kiểm tra khi đề đã hoàn thiện thì nay thêm một bước duyệt ma trận, đặc tả rồi bước thứ hai mới duyệt đề, hướng dẫn chấm. Vô tình, ban giám hiệu nhà trường, tổ trưởng chuyên môn phải tổ chức, tham dự thêm 1 cuộc họp và phải bố trí thời gian duyệt đề kiểm tra thành 2 giai đoạn khác nhau.
Nhưng, duyệt thành 2 lần hay 1 lần thì cũng chẳng có gì khác nhau về tính hiệu quả, chỉ khác là làm phức tạp thêm sự việc và lãng phí thêm thời gian cho giáo viên mà thôi.
Bài kiểm tra định kỳ được yêu cầu “mỗi bài kiểm tra có 02 giáo viên cùng tham gia chấm và thống nhất điểm”
Thông thường, chỉ khi tổ chức chấm thi, như: thi tuyển sinh 10; thi tốt nghiệp trung học phổ thông; thi học sinh giỏi thì mới thực hiện 2 giám khảo chấm chung bởi khi chấm chung sẽ tốn rất nhiều thời gian.
Nhưng ở nơi người viết công tác, năm nay với bài kiểm tra định kỳ sở yêu cầu “mỗi bài kiểm tra có 02 giáo viên cùng tham gia chấm và thống nhất điểm”. Yêu cầu này tất nhiên cũng có những ưu điểm nhất định nhưng nó chỉ phù hợp với chấm thi. Bởi, hội đồng thi bao giờ cũng được bố trí phòng ốc đầy đủ và giáo viên chuyên tâm chấm bài trong một khoảng thời gian nhất định.
Đối với kiểm tra định kỳ của các nhà trường, yêu cầu “mỗi bài kiểm tra có 02 giáo viên cùng tham gia chấm và thống nhất điểm” sẽ dẫn đến rất nhiều khó khăn cho các trường học vì giáo viên ngoài chuyện chấm bài còn phải gác kiểm tra các môn khác trong cùng một thời gian. Vì thế, các trường và giáo viên sẽ gặp những khó khăn sau:
Thứ nhất: một số môn học có số tiết ít, như: Công nghệ; Giáo dục công dân và các phân môn của các môn tích hợp ở các trường loại II, loại III thì đa phần giáo viên bộ môn dạy cả khối.
Khi yêu cầu phải có 2 giám khảo chấm chung cũng đồng nghĩa nhà trường phải phân công thêm một giáo viên đang dạy khối khác chấm cùng. Khi giáo viên không dạy khối đó, rất khó để họ am hiểu tường tận kiến thức để chấm bài chung. Nhưng, một khi hai giáo viên chấm chung thì phải có hai bảng điểm, chuyện lệch điểm giữa 2 giám khảo sẽ xảy ra và tất nhiên 2 giám khảo phải thống nhất điểm.
Thứ hai: những môn có số tiết nhiều/tuần như Toán, Văn thì bài kiểm tra có thời gian là 90 phút nên nội dung bài chấm rất nhiều.
Chẳng hạn, giáo viên Ngữ văn cấp trung học cơ sở hiện nay dạy 19 tiết/tuần và mỗi lớp Văn có 4 tiết/tuần. Vì thế, nếu không kiêm nhiệm công tác khác sẽ dạy tương đương mỗi học kỳ 4,5-5 lớp, tương đương mỗi học kỳ sẽ dạy khoảng trên dưới 200 học sinh.
Khi chấm cặp, số lượng sẽ tăng lên gấp đôi, 2 giáo viên sẽ chấm 9-10 lớp, khoảng trên vậy, mỗi giáo viên sẽ chấm khoảng 400 bài kiểm tra của học sinh. Mỗi bài văn, chỉ tính khoảng 3 trang giấy kiểm tra thì giáo viên phải đọc, chấm khoảng 1.200 trang. Chấm xong, 2 giám khảo sẽ thực hiện bước thống nhất và lên điểm.
Trong khi, thời gian kiểm tra của các trường hiện nay chỉ thực hiện trong vòng 1 tuần, mỗi giáo viên được phân công gác kiểm tra dao động 6-7 buổi. Điều này cũng đồng nghĩa một nửa thời gian trong tuần đó giáo viên gác kiểm tra, một nửa thời gian còn lại chấm bài kiểm tra.
Một ngày, giáo viên chấm hơn 100 bài kiểm tra môn Văn với mấy trăm trang là điều vô cùng khủng khiếp. Bởi lẽ, với đặc trưng môn học, giáo viên chấm kiểm tra phải chỉ, sửa lỗi ngữ pháp, chính tả và nhận xét bài kiểm tra cho học trò.
Thứ ba: gần như các trường học hiện nay không có dư phòng, số đông các trường phải học 2 ca, cũng đồng nghĩa thời gian kiểm tra các phòng học đã kín lớp để phục vụ cho việc kiểm tra của học sinh. Phòng giáo viên thì làm hội đồng kiểm tra.
Chỉ còn lại mấy phòng chức năng, đó là thư viện; phòng thực hành, thiết bị. Giáo viên ngồi ở đâu để chấm bài, thống nhất điểm giữa 2 giám khảo? Vậy nhưng, sở giáo dục yêu cầu các trường học tổ chức chấm kiểm tra tại trường?
Thực ra, việc kiểm tra định kỳ, sở nên để các trường học tự chủ, không nên có những yêu cầu cứng nhắc, phải thế này, phải thế kia. Bởi lẽ, phòng học của nhiều trường hiện nay chỉ đủ bố trí lớp học và một số phòng chức năng.
Chúng ta nghe nhiều đến việc giao quyền tự chủ về chuyên môn cho các trường học nhưng có sở giáo dục yêu cầu, hướng dẫn có phần cứng nhắc, chưa sát với tình hình thực tế. Từ đó, dẫn đến những khó khăn cho ban giám hiệu các nhà trường và tạo ra những áp lực không đáng có cho giáo viên.
Suy cho cùng, kiểm tra cuối học kỳ là đánh giá lại quá trình học tập của học sinh trong mỗi học kỳ. Sở không nên tạo ra những áp lực không đáng có cho các nhà trường, giáo viên và học sinh bởi nó không thực sự cần thiết.
(*) Văn phong, nội dung bài viết thể hiện góc nhìn, quan điểm của tác giả.
