Bộ Giáo dục và Đào tạo đã công bố dự thảo Sửa đổi, bổ sung một số điều của Quy chế thi tốt nghiệp trung học phổ thông, ban hành kèm theo Thông tư số 24/2024/TT-BGDĐT ngày 24 tháng 12 năm 2024 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo. Trong đó, nội dung điều chỉnh thay đổi điểm phúc khảo được quan tâm.
Theo đó: “Bài thi có điểm phúc khảo lệch so với điểm chấm đợt đầu (đã công bố) từ 0,25 điểm trở lên thì được điều chỉnh điểm. Tất cả các trường hợp điều chỉnh điểm đều phải tổ chức đối thoại trực tiếp giữa các Giám khảo đợt đầu và Giám khảo chấm phúc khảo (có ghi biên bản). Nếu thấy có biểu hiện tiêu cực phải báo cáo lãnh đạo Ban Phúc khảo để xử lý theo quy định.”
Số liệu thực tế từ kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông năm 2025 tại tỉnh Khánh Hòa cho thấy, có đến 148/346 (chiếm khoảng 43%) bài thi môn Ngữ văn tăng điểm từ 0,25 đến 0,75 sau khi phúc khảo [1]. Tỷ lệ này cho thấy một sự biến động đáng kể, có thể xoay chuyển kết quả xét tốt nghiệp và đại học của học sinh. Con số 0,25 tuy nhỏ nhưng quyết định đỗ hoặc trượt trong các kỳ thi khốc liệt.
Minh bạch hóa quy trình xử lý chênh lệch điểm
Kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông có tính cạnh tranh bởi kết quả không chỉ dùng để xét tốt nghiệp mà còn để xét tuyển đại học. Theo quy định, “mọi thí sinh đều có quyền được phúc khảo bài thi”. Tuy nhiên, số lượng bài thi Ngữ văn đăng ký phúc khảo nhiều bởi nhiều nguyên nhân. Đầu tiên, thí sinh có thể kỳ vọng điểm cao hơn so với thực tế nên nghi ngại quá trình nhập điểm hoặc chấm sót ý. Cũng có thể với điểm số lần đầu, thí sinh sắp chạm đến mục tiêu quan trọng như đỗ đại học ngành yêu thích hoặc xét học bổng một chương trình nào đó nên các em phúc khảo với hy vọng may mắn. Dù là lý do gì, việc phúc khảo cũng được thực hiện theo một quy trình chặt chẽ như chấm đợt đầu.
Theo quy định hiện hành, điểm phúc khảo lệch 0,25 so với điểm đợt đầu thì được điều chỉnh điểm, lệch từ 0,5 điểm trở lên thì mới tổ chức đối thoại giữa 2 nhóm giám khảo. Điểm mới của dự thảo là chênh lệch điểm từ 0,25 thì phải tổ chức đối thoại, tức là chỉ cần có thay đổi điểm số thì phải đối thoại. Việc này đảm bảo tính khách quan và minh bạch, bởi điểm số sau phúc khảo dựa trên sự đồng thuận của 2 hội đồng chấm. Nội dung này thể hiện tư duy khác biệt so với quy chế hiện hành.
Việc tổ chức cho 2 nhóm giám khảo được đối thoại trực tiếp và được ghi thành biên bản là một bước tiến trong minh bạch quy trình. Hiểu cơ bản, đây là cơ hội để giám khảo tranh biện chuyên môn, bảo vệ quan điểm của mình dựa trên đáp án. Không nên xem đối thoại là cuộc “đấu tố”, “bắt lỗi” mà hãy cùng nhau xem xét, đánh giá đúng năng lực học sinh. Đó là kinh nghiệm cho những đợt chấm sau, đồng thời xóa bỏ tư duy “dĩ hòa vi quý” hay nghi ngại tình cảm với học sinh tỉnh nhà.
Đặc biệt, khi tổ chức đối thoại, nếu phát hiện hành vi gian lận như cố tình chấm sai hay có can thiệp vào bài thi thì giám khảo phải báo cáo ngay cho Lãnh đạo Ban phúc khảo. Đây được xem là động thái cứng rắn nhằm bảo vệ đạo đức nghề nghiệp và thượng tôn pháp luật.
Tôn trọng sự chính xác trong đánh giá kết quả học tập của thí sinh
Dự thảo nội dung này cũng đang nhận được nhiều ý kiến trái chiều. Dù có ý kiến cho rằng không nên thay đổi quy định như trong Thông tư số 24, tức là chênh điểm từ 0,5 mới tổ chức đối thoại, bởi đối với môn Ngữ văn, sự khác biệt trong cảm thụ văn học là chuyện bình thường. Nếu chỉ chênh 0,25 điểm mà bắt buộc đối thoại và lập biên bản sẽ gây áp lực cho giám khảo, khiến họ thỏa hiệp để giữ nguyên điểm ban đầu dù bài thi xứng đáng tăng điểm.
Từ góc nhìn của một giáo viên từng làm giám khảo và tổ trưởng chấm thi, người viết cho rằng quy định này trong dự thảo là có cơ sở, nhằm bảo vệ quyền lợi cho tất cả thí sinh và bảo vệ đạo đức nghề nghiệp nhà giáo.
Thứ nhất là tôn trọng sự chính xác trong đánh giá kết quả học tập của thí sinh. Mỗi điểm số đều phản ánh sự nỗ lực của học sinh và đáng được ghi nhận. Con số 0,25 điểm đủ nhỏ để sửa những sai sót trong quá trình chấm như cộng điểm thiếu hay chấm sót ý nhưng cũng đủ lớn để ngăn chặn việc thay đổi điểm một cách tràn lan theo cảm tính cá nhân.
Thứ hai là tránh sự tùy tiện trong kỳ thi có quy mô quốc gia. Tuy môn Ngữ văn khó tránh khỏi yếu tố định tính nhưng việc đối thoại trực tiếp giữa 2 nhóm giám khảo buộc họ phải giải trình trên cơ sở đáp án và hướng dẫn chấm. Điều này có ý nghĩa trong việc thay đổi tâm lý giám khảo, hạn chế tối đa việc chấm “nới tay” hay “ép điểm” học sinh.
Thứ ba là tăng tính minh bạch và tạo niềm tin cho xã hội. Dự thảo quy định việc ghi biên bản là cần thiết giúp Ban lãnh đạo nắm bắt được những “ách tắc” trong quá trình chấm. Sự giám sát chặt chẽ này sẽ tránh được mục đích cá nhân khi thay đổi điểm số, tạo sự an tâm cho phụ huynh và học sinh.
Thứ tư là thúc đẩy trách nhiệm của giám khảo. Dù việc chấm thi là vô cùng căng thẳng và áp lực, nhưng áp lực là cần thiết để tạo ra trách nhiệm. Từ đó, giám khảo tỉ mỉ và chính xác ngay từ đợt chấm đầu tiên. Để không phải đối thoại, giám khảo đầu phải chấm kỹ hơn, giám khảo sau phải thật sự công tâm.
Tóm lại, nội dung điều chỉnh thay đổi điểm phúc khảo trong dự thảo là một bước tiến lớn trong nền giáo dục hiện đại. Con số 0,25 điểm tuy nhỏ nhưng đặt trong bối cảnh của một kỳ thi lớn, khi kết quả không chỉ dùng để xét tốt nghiệp mà còn xét tuyển đại học thì mọi sự biến động về điểm số cũng có thể thay đổi tương lai một học sinh. Nếu một học sinh tăng điểm do “thương cảm” thì đồng nghĩa với việc lấy đi cơ hội của một học sinh khác. Công bằng không chỉ đơn thuần là trả lại điểm thực cho thí sinh phúc khảo mà còn bảo vệ vị trí cho thí sinh không phúc khảo. Vì vậy, việc thực hiện nghiêm túc quy trình điều chỉnh điểm phúc khảo như dự thảo sẽ tạo được niềm tin rất lớn của xã hội vào sự liêm chính của kỳ thi mang tầm cỡ quốc gia.
Tài liệu tham khảo:
[1]https://vnexpress.net/150-thi-sinh-tang-diem-thi-van-tot-nghiep-thpt-sau-phuc-khao-4926422.html
