Phó Thủ tướng Lê Thành Long ký Quyết định số 1012/QĐ-TTg phê duyệt Đề án "Đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực phục vụ phát triển điện hạt nhân đến năm 2035".
Mục tiêu chung là đến năm 2035, đáp ứng nhu cầu nguồn nhân lực phục vụ nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 1 và Ninh Thuận 2. Đào tạo giảng viên các chuyên ngành điện hạt nhân để bổ sung nguồn nhân lực giảng dạy cho các cơ sở đào tạo được giao nhiệm vụ đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực cho nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 1 và Ninh Thuận 2 khoảng 120 người (80 thạc sĩ, 40 tiến sĩ).
Trong đó, Trường Đại học Bách khoa - Đại học Đà Nẵng và Trường Đại học Khoa học tự nhiên - Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh là 2 trong 11 trường đại học, cao đẳng tham gia đào tạo nhân lực cho 2 nhà máy điện hạt nhân.
Tập trung mọi nguồn lực đào tạo điện hạt nhân
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Hữu Hiếu - Hiệu trưởng Trường Đại học Bách khoa - Đại học Đà Nẵng cho biết, nhà trường luôn ở trong tâm thế chủ động, tập trung thực hiện công tác đào tạo nguồn nhân lực lĩnh vực năng lượng, đặc biệt là điện hạt nhân phục vụ nhu cầu phát triển của đất nước.
“Ngay sau khi có chủ trương tái khởi động chương trình điện hạt nhân, nhà trường đã tiến hành rà soát đội ngũ nhân lực, hệ thống trang thiết bị và các chương trình đào tạo ngành gần như Kỹ thuật nhiệt, Kỹ thuật điện... nhằm bổ sung các học phần liên quan đến điện hạt nhân, tạo điều kiện để sinh viên có thêm lựa chọn theo đuổi lĩnh vực này.
Kể từ thời điểm Quyết định số 1012/QĐ-TTg được ban hành, nhà trường xác định đây không chỉ là sự ghi nhận về chất lượng đào tạo mà còn là trọng trách lớn Đảng và Nhà nước tin tưởng giao phó. Lãnh đạo nhà trường đã khẩn trương rà soát các đơn vị đào tạo liên quan, thành lập tổ Đề án và giao một phó hiệu trưởng trực tiếp phụ trách.
Tổ đề án được chỉ đạo nghiên cứu kỹ lưỡng nội dung Quyết định số 1012/QĐ-TTg, đồng thời huy động tối đa nguồn lực hiện có, rà soát chương trình đào tạo, tăng cường trao đổi với các đối tác trong và ngoài nước nhằm xây dựng phương án triển khai hiệu quả, phù hợp với điều kiện thực tiễn tại Việt Nam.
Nhà trường cũng chú trọng phát triển các chương trình đào tạo bài bản, tổ chức các khóa bồi dưỡng ngắn hạn và chuyên sâu, hướng tới mục tiêu đảm bảo nguồn nhân lực chất lượng cao phục vụ công tác giám sát, xây dựng, quản lý và vận hành nhà máy điện hạt nhân trong tương lai”, Phó Giáo sư Nguyễn Hữu Hiếu cho hay.
Được thành lập từ năm 1975 trong bối cảnh đất nước vừa thống nhất với muôn vàn khó khăn, Trường Đại học Bách khoa - Đại học Đà Nẵng đã không ngừng nỗ lực khẳng định vị thế tiên phong trong hệ thống giáo dục đại học Việt Nam và khu vực. Nhà trường liên tục đầu tư nguồn lực, nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên, cập nhật chương trình đào tạo theo Khung trình độ Quốc gia Việt Nam, nhiều chương trình đạt kiểm định quốc tế uy tín như AUN-QA (Đông Nam Á), CTI (Pháp), ASIIN (Đức). Hiện nay, nhà trường đang đào tạo 41 chương trình trình độ đại học, 18 chương trình thạc sĩ và 16 chương trình tiến sĩ.
Về đội ngũ giảng viên, hiệu trưởng Trường Đại học Bách khoa - Đại học Đà Nẵng cho biết: “Nhà trường có 4 giáo sư, 60 phó giáo sư (chiếm 15,60%) và 207 tiến sĩ, nâng tỷ lệ giảng viên có trình độ tiến sĩ trở lên lên là 76,07%. Phần lớn giảng viên của trường được đào tạo bài bản tại các quốc gia có nền khoa học - kỹ thuật phát triển như Châu Âu, Châu Mỹ, Úc, Nhật Bản, Hàn Quốc,... Với nền tảng đó, đội ngũ giảng viên hoàn toàn có khả năng tham gia đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao trong lĩnh vực điện hạt nhân - một lĩnh vực mới nhưng chiến lược tại Việt Nam.
Tuy nhiên, do đặc thù và yêu cầu cao của công tác vận hành nhà máy điện hạt nhân, việc tiếp tục đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao năng lực cho đội ngũ giảng viên là điều cần thiết và tất yếu. Hiện trường đang tích cực phối hợp với Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Khoa học và Công nghệ để xây dựng kế hoạch bồi dưỡng phù hợp cho giảng viên tham gia đào tạo trong lĩnh vực này.
Đồng thời, nhà trường cũng đẩy mạnh hợp tác với các trường đại học đối tác, viện nghiên cứu quốc tế để cử giảng viên đi đào tạo ngắn hạn, tham gia các đề tài nghiên cứu chung, tiếp cận nhanh với tiến bộ khoa học công nghệ trong ngành.
Song song với đó là chiến lược thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao từ bên ngoài, từ giảng viên thỉnh giảng, chuyên gia, nhà khoa học người Việt ở nước ngoài đến các nhà nghiên cứu quốc tế, thông qua cơ chế hợp tác linh hoạt và môi trường học thuật thuận lợi.
Với nền tảng học hiệu vững chắc và tiềm lực sẵn có, Trường Đại học Bách khoa - Đại học Đà Nẵng tự tin sẽ hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao trong khuôn khổ Đề án "Đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực phục vụ phát triển điện hạt nhân đến năm 2035”.
Ngoài ra, việc tham gia đề án không chỉ mở ra hướng phát triển mới cho công tác đào tạo mà còn tạo điều kiện thúc đẩy nghiên cứu khoa học - công nghệ, phát triển các nhóm nghiên cứu chuyên sâu, đổi mới sáng tạo, góp phần thực hiện thành công Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.
Trước đó, giai đoạn 2012-2016, Trường Đại học Bách khoa - Đại học Đà Nẵng từng được giao thực hiện Dự án đào tạo nguồn nhân lực lĩnh vực hạt nhân. Kết quả, nhà trường đã xây dựng và hoàn thiện một chương trình đào tạo trình độ đại học, được thẩm định và công nhận bởi Đại học Công nghệ và Kinh tế Budapest (Hungary) với thời lượng 4,5 năm, 150 tín chỉ. Bên cạnh đó, có 41 lượt cán bộ, giảng viên được cử tham gia các khóa đào tạo ngắn hạn tại Châu Âu; 4 cán bộ được bồi dưỡng chuyên sâu tại Hungary và Nhật Bản. Nhà trường cũng đã hoàn thiện đề án thành lập trung tâm nghiên cứu và đào tạo về điện hạt nhân.
Với kinh nghiệm tích lũy cùng sự chuẩn bị bài bản về nhân lực và học thuật, Trường Đại học Bách khoa - Đại học Đà Nẵng sẵn sàng đồng hành cùng các cơ sở đào tạo và Chính phủ triển khai thành công đề án theo Quyết định 1012/QĐ-TTg.
Cùng bàn về vấn đề này, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Thiện Thanh - Phó Trưởng khoa Khoa Vật lý-Vật lý kỹ thuật, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên - Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh cho biết, để chuẩn bị cho việc tham gia đào tạo nguồn nhân lực phục vụ đề án phát triển điện hạt nhân, nhà trường đã xây dựng kế hoạch triển khai cụ thể, toàn diện trên nhiều phương diện.
“Trường đã tiến hành rà soát, cập nhật khung chương trình cử nhân chuyên ngành Năng lượng - Điện hạt nhân thuộc ngành Kỹ thuật hạt nhân, đảm bảo phù hợp với yêu cầu thực tiễn và xu hướng phát triển của ngành.
Ngoài ra, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên - Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh sở hữu đội ngũ giảng viên và nhà khoa học có trình độ chuyên môn cao, là nền tảng quan trọng trong đào tạo và nghiên cứu lĩnh vực năng lượng hạt nhân. Phần lớn giảng viên có học vị tiến sĩ, được đào tạo bài bản tại các quốc gia phát triển. Đặc biệt, nhiều người trong số đó đã từng tham gia các khóa đào tạo chuyên sâu về năng lượng hạt nhân trong khuôn khổ hợp tác giữa hai nước Hungary - Việt Nam do Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức, cũng như các chương trình đào tạo ngắn hạn do Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) tài trợ.
Đội ngũ cán bộ nòng cốt trong lĩnh vực Vật lý hạt nhân và các ngành liên quan hiện tập trung chủ yếu tại Bộ môn Vật lý hạt nhân và phòng Thí nghiệm Kỹ thuật hạt nhân. Nhân sự tại đây gồm 27 cán bộ cơ hữu, trong đó có 1 giáo sư, 3 phó giáo sư, 9 tiến sĩ, 10 nghiên cứu sinh và 4 học viên cao học. Đây là lực lượng chủ chốt, đảm bảo năng lực giảng dạy, nghiên cứu và chuyển giao tri thức trong lĩnh vực khoa học - kỹ thuật hạt nhân.
Song song đó, công tác nâng cao năng lực nghiên cứu, giảng dạy cho đội ngũ giảng viên cơ hữu được đặc biệt chú trọng. Nhà trường ưu tiên đào tạo chuyên sâu cho giảng viên, khuyến khích nghiên cứu khoa học. Chúng tôi sẽ xây dựng chính sách thu hút nhân tài trong và ngoài nước, bao gồm mời các chuyên gia đầu ngành tham gia giảng dạy và nghiên cứu theo đề án VNU350 và đề án giáo sư thỉnh giảng”, Phó Giáo sư Trần Thiện Thanh cho hay.
Nhằm tăng cường mối liên kết giữa đào tạo và thực tiễn, nhà trường đã ký kết biên bản ghi nhớ với Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam (Vinatom), qua đó sinh viên sẽ có cơ hội thực tập tại các cơ sở nghiên cứu và trung tâm đào tạo trực thuộc Viện. Đặc biệt, trường sẽ được ưu tiên khai thác một kênh ngang trong lò phản ứng nghiên cứu mới thuộc Trung tâm Khoa học và Công nghệ hạt nhân tại Đồng Nai, đây là điều kiện quan trọng để triển khai mô hình đào tạo gắn với nghiên cứu, ứng dụng trong lĩnh vực hạt nhân.
Mục tiêu của Trường Đại học Khoa học Tự nhiên - Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh là xây dựng chương trình đào tạo nhân lực điện hạt nhân chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu phát triển của hai nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 1 và 2, Trung tâm Khoa học và Công nghệ hạt nhân tại Đồng Nai, cũng như các lĩnh vực liên quan đến ứng dụng năng lượng hạt nhân. Trong toàn bộ chương trình, nhà trường luôn xác định “an toàn” là giá trị cốt lõi, từ đó nuôi dưỡng văn hóa an toàn hạt nhân, đồng thời hướng tới chuẩn hóa chương trình đào tạo theo các tiêu chuẩn quốc tế.
Đầu tư có trọng điểm và đẩy nhanh tiến độ đầu tư cơ sở vật chất
Theo thầy Thanh, hiện Trường Đại học Khoa học Tự nhiên - Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh đã xây dựng hệ thống phòng thí nghiệm cơ bản phục vụ đào tạo ngành Vật lý hạt nhân và Kỹ thuật hạt nhân. Cụ thể, tại cơ sở 1, nhà trường bố trí phòng thí nghiệm Vật lý hạt nhân đại cương và phòng thí nghiệm Vật lý hạt nhân chuyên đề; trong khi đó, phòng thí nghiệm Kỹ thuật hạt nhân tại cơ sở 2 giữ vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ giảng dạy và nghiên cứu chuyên sâu.
Hướng đến mục tiêu nâng cao chất lượng đào tạo, trong thời gian tới, nhà trường sẽ tiến hành nâng cấp các phòng thí nghiệm hiện có, đồng thời đầu tư xây dựng thêm các phòng thí nghiệm chuyên sâu về thủy nhiệt, mô phỏng lò phản ứng, phân tích an toàn hạt nhân và an toàn bức xạ. Các hoạt động này sẽ được triển khai phù hợp với lộ trình và nguồn lực của Đề án theo Quyết định số 245/QĐ-TTg và 1012/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ.
Để công tác đào tạo nguồn nhân lực điện hạt nhân đạt hiệu quả thực chất, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên - Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh đề xuất một số giải pháp trọng tâm.
Trước hết, cần có chính sách đầu tư có trọng điểm, đẩy nhanh tiến độ xây dựng và nâng cấp cơ sở vật chất, trang thiết bị, hệ thống phòng thí nghiệm hiện đại; đồng thời tăng cường đội ngũ giảng viên, nghiên cứu viên có trình độ cao tại các cơ sở đào tạo.
Song song với đó, cần triển khai chính sách đào tạo theo đặt hàng, cấp học bổng và cam kết tuyển dụng sau tốt nghiệp, góp phần khuyến khích người học mạnh dạn lựa chọn lĩnh vực còn khá mới mẻ nhưng mang tính chiến lược quốc gia này. Việc cấp kinh phí đào tạo bậc đại học và sau đại học cho các chương trình liên quan đến điện hạt nhân cũng là giải pháp cần thiết để đảm bảo đầu vào và đầu ra cho đội ngũ nhân lực chất lượng cao.
Bên cạnh những nỗ lực trong nước, các cơ sở đào tạo cần chủ động hội nhập, tích cực tham gia các chương trình, dự án của Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA); đồng thời mở rộng hợp tác quốc tế thông qua các chương trình trao đổi sinh viên, thực tập sinh, nghiên cứu sinh với những quốc gia có nền công nghiệp điện hạt nhân phát triển.
Đây sẽ là những điều kiện then chốt để Việt Nam xây dựng được một thế hệ chuyên gia đủ năng lực giám sát, xây dựng, quản lý và vận hành an toàn, hiệu quả các công trình điện hạt nhân trong tương lai.
Còn theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Hữu Hiếu, hiện Trường Đại học Bách khoa - Đại học Đà Nẵng có khoảng 70 phòng thực hành, thí nghiệm, trong đó 16 phòng liên quan đến lĩnh vực điện. Tuy nhiên, nhà trường hiện chưa có phòng thực hành, thí nghiệm chuyên sâu phục vụ đào tạo và nghiên cứu trong lĩnh vực vận hành nhà máy điện hạt nhân.
Hiệu trưởng Trường Đại học Bách khoa - Đại học Đà Nẵng nhấn mạnh rằng, trong đào tạo và nghiên cứu điện hạt nhân, hệ thống phòng thí nghiệm thực hành đóng vai trò đặc biệt quan trọng. Đây là điều kiện mang tính quyết định, có tính tất yếu để đảm bảo sự thành công của Đề án 1012/QĐ-TTg cũng như tạo nền tảng cho sự phát triển lâu dài, bền vững của đội ngũ nhân lực trong lĩnh vực này. Tuy nhiên, việc đầu tư xây dựng một trung tâm thí nghiệm hoàn chỉnh, đáp ứng yêu cầu đào tạo chuyên sâu về điện hạt nhân là thách thức lớn đối với một trường đại học công lập như Trường Đại học Bách khoa - Đại học Đà Nẵng.
Vì vậy, nhà trường rất cần sự quan tâm hỗ trợ từ các bộ, ngành liên quan, đặc biệt là về cơ chế chính sách và nguồn lực đầu tư. Đây sẽ là yếu tố then chốt giúp nhà trường có điều kiện nâng cấp, trang bị cơ sở vật chất hiện đại, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực cho ngành công nghiệp điện hạt nhân - lĩnh vực đang dần khẳng định vai trò chiến lược trong quá trình phát triển năng lượng bền vững tại Việt Nam.
Ngoài ra, trên cơ sở thực hiện mục tiêu chung của Đề án 1012/QĐ-TTg, Trường Đại học Bách khoa - Đại học Đà Nẵng kiến nghị một số giải pháp trọng tâm.
Thứ nhất, tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị hiện đại phục vụ đào tạo và nghiên cứu chuyên sâu trong lĩnh vực năng lượng hạt nhân. Cụ thể, cần ưu tiên xây dựng các phòng thí nghiệm chuyên ngành về vật lý hạt nhân, an toàn bức xạ, mô phỏng vận hành nhà máy điện hạt nhân, đo đạc bức xạ... Đồng thời, trang bị các phần mềm chuyên dụng, hệ thống máy tính hiệu năng cao và phát triển mô hình nhà máy điện hạt nhân ảo (VR/AR) nhằm phục vụ đào tạo lý thuyết kết hợp thực hành một cách hiệu quả.
Thứ hai, sớm phê duyệt và cho phép triển khai tuyển sinh chuyên ngành đào tạo cử nhân liên quan đến năng lượng hạt nhân. Bên cạnh đó, cần thiết kế các chương trình đào tạo ngắn hạn, chương trình trao đổi sinh viên, thực tập sinh và giảng viên với các quốc gia có nền công nghiệp điện hạt nhân phát triển, từ đó từng bước hội nhập và tiệm cận với trình độ quốc tế.
Thứ ba, tiếp tục nâng cao năng lực đội ngũ giảng viên, đặc biệt là những giảng viên đã từng tham gia đào tạo trong giai đoạn 2012–2016. Nhà trường cũng đề xuất hỗ trợ tuyển chọn và đào tạo thế hệ giảng viên trẻ trong các chuyên ngành liên quan. Việc khuyến khích giảng viên tham gia các hội nghị, hội thảo quốc tế, mở rộng mạng lưới hợp tác với các trường đại học đào tạo năng lượng hạt nhân trên thế giới, tận dụng nguồn tài nguyên học liệu mở và khóa học từ xa, là yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng chuyên môn. Đặc biệt, cần mời chuyên gia đầu ngành trong lĩnh vực điện hạt nhân đến thuyết giảng, chia sẻ kinh nghiệm thực tiễn và hỗ trợ xây dựng chương trình đào tạo.
Thứ tư, kiến nghị xây dựng chính sách học bổng toàn phần hoặc bán phần cho sinh viên theo học ngành điện hạt nhân nhằm thu hút người học giỏi, có năng lực. Cùng với đó là chính sách cam kết việc làm sau tốt nghiệp, thông qua hợp tác giữa nhà trường với các cơ quan, doanh nghiệp và dự án có liên quan đến lĩnh vực hạt nhân, từ đó bảo đảm đầu ra chất lượng và bền vững cho ngành đào tạo còn nhiều tiềm năng nhưng cũng đầy thách thức này.
