“Nếu dạy Lịch sử theo cách bắt học sinh nhớ dằng dặc những số liệu, ngày tháng, sự kiện, hỏi cụ thể trận đánh đó địch chết bao nhiêu, bắn rơi bao nhiêu máy bay mà buộc các em phải trả lời chính xác thì ai cũng sợ và bản thân tôi cũng sợ” đó là chia sẻ của Giáo sư Phạm Hồng Tung - Viện trưởng Viện Việt Nam học và Khoa học Phát triển (Đại học Quốc gia Hà Nội) khi chia sẻ với Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam.
Vừa qua, tại diễn đàn Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn thừa nhận đến nay vẫn có thực tế là điểm thi môn Lịch sử luôn thấp so với các môn học khác và tình trạng học sinh cũng "không ham thích" và học có tính chất đối phó, điểm thi thấp.
Nhìn nhận từ thực tế điểm thi môn Lịch sử thấp, Giáo sư Phạm Hồng Tung cho rằng đây là mối nguy hại bởi trong kỉ nguyên hội nhập có 2 môn học góp phần chuẩn bị hành trang hội nhập tốt nhất cho thế hệ trẻ đó là Ngoại ngữ và Lịch sử.
Nếu môn Ngoại ngữ tạo ra chìa khóa, bệ đỡ để học trò gia nhập thế giới toàn cầu hóa thì các em chưa giỏi, còn môn Lịch sử giúp dù hội nhập đến đâu cũng không quên nguồn gốc, bản sắc dân tộc Việt Nam thì kết quả điểm thi như vậy là rất đáng buồn.
Do đó việc Đại biểu Quốc hội quan ngại, toàn dân quan ngại về kết quả này là hoàn toàn chính đáng.
 |
Giáo sư Phạm Hồng Tung (ảnh: NVCC) |
Tuy nhiên, nghiên cứu phần trả lời của Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn trước Quốc hội, cá nhân Giáo sư Phạm Hồng Tung chưa thật hài lòng bởi vấn đề này được nêu ra tại nghị trường Quốc hội trong nhiệm kỳ của 4 đời Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo gần đây (từ thời Bộ trưởng Nguyễn Thiện Nhân đến nay), điều đáng ngạc nhiên là tất cả đều cho rằng lỗi là do phương pháp dạy học và thi kiểm tra đánh giá môn Lịch sử chưa đúng, thiên về hỏi diễn biến, ghi nhớ máy móc sự kiện ngày tháng…
Do đó đến Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cách trả lời như vậy chưa hẳn đã chỉ ra được gốc rễ của vấn đề. Bởi vì thực tế, trong quá trình nỗ lực đổi mới dạy và học môn Lịch sử thì cách dạy, cách thi đã có chuyển biến, giáo viên Lịch sử ở nhiều nơi đã và đang cố gắng đổi mới cách giảng dạy, cách đánh giá, không còn chỉ dạy diễn biến, chỉ hỏi ngày tháng sự kiện, không còn áp đặt kiến thức như trước.
Dùng thi cử để kéo chất lượng môn Lịch sử là giải pháp cấp thời
Theo Giáo sư Phạm Hồng Tung, vấn nạn nằm ở chỗ, đổi mới cách dạy, cách thi ở mức độ tương đối cơ bản rồi mà kết quả thi vẫn chưa cải thiện.
“Xin hãy đọc các mã đề thi môn Lịch sử trong tổ hợp Khoa học xã hội ở kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông năm 2021 có những câu hỏi dễ đến mức không tưởng, thậm chí có tới trên dưới 30/40 câu người ra đề cố gắng “biếu” điểm cho thí sinh mà thí sinh vẫn không đạt được.
Chỉ cần đọc qua sách giáo khoa, nghe thầy cô giảng bài chắc chắn sẽ làm được nhưng có những học sinh nghĩ Ấn Độ ở châu Phi… sự thật là vậy, tôi cho rằng điểm thi còn chưa phản ánh hết, có thể còn đáng buồn hơn như vậy”, thầy Tung nhận định.
Nguyên nhân thì có nhiều, nhưng điều quan trọng là do xã hội có đánh giá cao chất lượng giáo dục Lịch sử hay không, xã hội có tạo cơ hội cho nó hay không, nếu bây giờ tuyển sinh đại học coi Lịch sử là môn xét tuyển chính thì ắt hẳn kết quả sẽ khác đi.
Biết bao ngành nghề, đặc biệt là các ngành nghề liên quan đến công nghiệp văn hóa, du lịch, điện ảnh, mỹ thuật, âm nhạc, quảng cáo, kinh tế, quy hoạch đô thị, cho đến quốc phòng, an ninh, hành chính, quản lý xã hội... đều sử dụng rất nhiều tri thức lịch sử nhưng tuyển sinh đầu vào không có môn Lịch sử là môn bắt buộc, cho nên học sinh chỉ thi đối phó, làm sao không bị liệt để xét tốt nghiệp. Nếu thay đổi điều này thì có thể câu chuyện sẽ khác. Đây có thể coi như một giải pháp cấp thời.
Muốn cải thiện chất lượng thì phải bỏ hội chứng môn chính, môn phụ và gia tăng tổ hợp tuyển sinh, có như vậy Lịch sử mới có cơ hội quan tâm và chắc chắn sẽ có kết quả khả quan. Tức là dùng thi cử để kéo chất lượng lên.
Tuy nhiên về lâu về dài thì đó không phải biện pháp để cải thiện chất lượng giáo dục Lịch sử mà chúng ta phải tạo ra cơ hội việc làm thực sự mang lại niềm vui, có thu nhập cao từ nền tảng của giáo dục Lịch sử. Nhưng cho đến nay thì thực tế không riêng gì ở Việt Nam mà trên thế giới vẫn còn nhiều điều nan giải.
“Tôi quan sát trên thế giới, ở nhiều nước phát triển cũng vậy. Một sinh viên tốt nghiệp đại học ngành Lịch sử - Văn hóa của Đức ra trường, mức lương trước thuế là khoảng 1.700 euro/ tháng, trong khi một sinh viên tốt nghiệp ngành công nghệ thông tin, công nghệ y tế thì lương trước thuế tối thiểu lên tới 5.500-7.500 euro/tháng. Ở Mỹ hay Canada cũng như vậy. Cho nên ngay ở các nước phát triển, phần đông học sinh cũng chỉ học Lịch sử để đối phó, bởi cơ hội việc làm ít mà thu nhập lại rất thấp”, Giáo sư Tung thông tin.
Cuối cùng, Giáo sư Phạm Hồng Tung cho rằng, muốn cải thiện chất lượng dạy và học môn Lịch sử thì đó là bài toán của cả xã hội chứ không phải của riêng ngành giáo dục, chừng nào còn thi ra câu hỏi dễ để biếu điểm cho học sinh thì tác hại sẽ tiêu diệt học thật.
Nếu tạo ra cơ hội phát triển từ giáo dục Lịch sử, cơ hội việc làm tốt thì khó mấy các con cũng sẽ cố gắng, chắn chắn Sử không khó hơn các môn học khác.
Và có một cái nằm trong lỗi của giáo dục Lịch sử từ trước đến nay đó là áp đặt tri thức vào học sinh, coi môn học này là món ăn có sẵn, không có lựa chọn khác. Nhưng trong chương trình giáo dục phổ thông năm 2018 thì đã có những cố gắng giúp học sinh thấy môn Lịch sử thực sự là môn khoa học, giàu tính khám phá, sáng tạo chứ không phải môn học thuộc lòng, áp đặt kiến thức.
Đặc biệt tri thức Lịch sử không chỉ đem lại bài học kinh nghiệm cho cuộc sống mà làm sao mang lại cơ hội việc làm rộng lớn cho các em.
