Bộ Giáo dục và Đào tạo đã chính thức ban hành Chuẩn chương trình đào tạo về vi mạch bán dẫn trình độ đại học, thạc sĩ theo quyết định số 1314/QĐ-BGDĐT. Theo đó, chuẩn đầu vào xác định rõ những yêu cầu tối thiểu về trình độ, năng lực và kinh nghiệm phù hợp với đào tạo trình độ đại học và thạc sĩ về vi mạch bán dẫn.
Cụ thể, tổ hợp môn xét tuyển theo Quy chế tuyển sinh đại học của Bộ Giáo dục và Đào tạo; các môn xét tuyển phải có môn Toán. Đồng thời, có ít nhất một môn thuộc Khoa học tự nhiên phù hợp chương trình đào tạo về vi mạch bán dẫn.
Song song với đó, tổng điểm của các môn trong tổ hợp xét tuyển đạt tối thiểu 80% thang điểm xét (tối thiểu 24/30 điểm đối với tổ hợp gồm 3 môn). Điểm bài thi môn Toán đạt tối thiểu 80% thang điểm xét (tối thiểu 8/10 điểm).
Tư duy toán học tốt mới có thể theo học ngành vi mạch bán dẫn
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thanh Hải - Trưởng khoa Khoa Điện - Điện tử, Trường Đại học Giao thông vận tải cho rằng: “So với các dự thảo trước đó, Chuẩn chương trình đào tạo về vi mạch bán dẫn trình độ đại học, thạc sĩ được Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành đã bổ sung thêm yêu cầu bắt buộc có môn Toán trong tổ hợp xét tuyển đầu vào.
Đối với một ngành đặc thù như vi mạch bán dẫn, đòi hỏi nền tảng khoa học tự nhiên vững chắc, nên việc đưa ra yêu cầu bắt buộc về môn Toán trong tổ hợp xét tuyển là cần thiết.
Toán học không chỉ là môn học bắt buộc trong kỳ thi tốt nghiệp tốt nghiệp phổ thông mà còn là nền tảng quan trọng cho tư duy logic, tư duy hệ thống, những năng lực thiết yếu trong thiết kế, mô phỏng và phân tích vi mạch. Do đó, quy định điểm của môn Toán tối thiểu là 8 điểm trên thang điểm 10 dù có phần cao, nhưng là bước đi cần thiết để nâng chuẩn chất lượng đầu vào.
Bên cạnh đó, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã cân nhắc kỹ trước khi đưa ra những yêu cầu, quy định này cho thấy rõ tầm quan trọng của việc nâng cao chất lượng đào tạo về vi mạch bán dẫn ngay từ khâu tuyển sinh”.
Đồng quan điểm, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Lê Quan - Hiệu trưởng Trường Đại học Khoa học tự nhiên, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh đánh giá: “Bộ Giáo dục và Đào tạo đưa ra yêu cầu bắt buộc có môn Toán trong tổ hợp xét tuyển và yêu cầu điểm cao cho môn học này là hoàn toàn hợp lý, bởi Toán học là nền tảng cốt lõi đối với lĩnh vực kỹ thuật cao như vi mạch bán dẫn.
Việc nâng cao chuẩn đầu vào về môn Toán là rất cần thiết để đạt được mục tiêu đào tạo ra lực lượng kỹ sư vi mạch chất lượng cao trong tương lai”.
Tuy nhiên, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Lê Quan cũng thẳng thắn nhìn nhận rằng, hiện nay Việt Nam đang ở giai đoạn đầu xây dựng hệ sinh thái đào tạo vi mạch bán dẫn, việc áp dụng yêu cầu đầu vào cao đối với những ngành liên quan đến vi mạch bán dẫn có thể khiến các cơ sở giáo dục đại học gặp khó khăn khi tuyển sinh trong năm đầu tiên, đặc biệt là việc thu hút đúng nhóm đối tượng học sinh có năng lực phù hợp.
Hơn nữa, trong bối cảnh các trường đại học đang nỗ lực mở rộng tiếp cận và thu hút học sinh vào lĩnh vực còn khá mới mẻ như vi mạch bán dẫn, những yêu cầu cụ thể về chuẩn đầu vào phần nào tạo ra một thách thức nhất định. Tuy nhiên, để đào tạo được những kỹ sư chất lượng cao cho ngành công nghiệp mũi nhọn này thì việc sàng lọc kỹ đầu vào là điều không thể bỏ qua.
Cùng bàn về vấn đề này, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Hữu Công - Phó Giám đốc Đại học Thái Nguyên bày tỏ: “Vi mạch bán dẫn là ngành mang tính mũi nhọn quốc gia trong bối cảnh chuyển đổi số và phát triển công nghệ lõi. Mặc dù nhu cầu nguồn nhân lực rất lớn và mang tính cấp bách, nhưng việc tuyển sinh và đào tạo không thể triển khai một cách ồ ạt hay chạy theo số lượng.
Điều quan trọng là phải chọn đúng những cơ sở đào tạo có đủ năng lực, đội ngũ giảng viên tương xứng với yêu cầu của vị trí việc làm trong ngành công nghiệp bán dẫn. Nếu không đảm bảo được điều đó, người học sau khi tốt nghiệp có thể không đáp ứng được yêu cầu thực tiễn, dẫn đến lãng phí nguồn lực cả về phía nhà trường, xã hội và bản thân người học.
Thực tế cho thấy, nhiều trường đại học top đầu hoặc đã có nền tảng đào tạo mạnh về khối kỹ thuật hoàn toàn có thể đáp ứng những yêu cầu mới do Bộ Giáo dục và Đào tạo đặt ra trong chuẩn chương trình đào tạo ngành vi mạch bán dẫn. Đây là lĩnh vực đặc thù, đòi hỏi chất lượng đầu vào cao, đặc biệt là về năng lực tư duy toán học. Vì vậy, nếu đơn vị nào không đủ điều kiện về đội ngũ, cơ sở vật chất hay đảm bảo chất lượng tuyển sinh thì nên cân nhắc, tránh việc hạ chuẩn để tuyển sinh bằng mọi giá”.
Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Hữu Công cũng cho rằng, vi mạch bán dẫn đòi hỏi tư duy logic, năng lực phân tích và nền tảng toán học vững chắc. Thiếu tư duy về môn Toán, người học sẽ gặp trở ngại lớn trong quá trình tiếp cận kiến thức, học tập và nghiên cứu về vi mạch bán dẫn.
Do đó, cơ sở giáo dục đại học đào tạo những ngành học phục vụ nhân lực ngành công nghiệp bán dẫn cần nghiêm túc thực hiện công tác sàng lọc đầu vào để đảm bảo chất lượng đào tạo, từ đó phát triển ngành một cách bền vững.
“Ngành này tuy còn mới mẻ tại Việt Nam, thiếu nhân lực là thật, nhưng chính vì vậy lại càng cần đi từng bước một cách chắc chắn, chuẩn bị kỹ lưỡng và kiên định giữ vững tiêu chuẩn chất lượng ngay từ đầu”, Phó Giám đốc Đại học Thái Nguyên nhấn mạnh.
Mặt khác, cơ sở giáo dục đào tạo về vi mạch bán dẫn đang không ngừng triển khai các giải pháp nhằm đáp ứng yêu cầu mới, từ điều chỉnh phương án tuyển sinh đến cải tiến nội dung chương trình giảng dạy, góp phần phát triển bền vững ngành công nghiệp vi mạch bán dẫn của Việt Nam.
Trong khi đó, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Lê Quan cho biết, để có thể đáp ứng được những yêu cầu theo chuẩn chương trình đào tạo về vi mạch bán dẫn, nhà trường đã và đang triển khai nhiều giải pháp, linh hoạt điều chỉnh phương án tuyển sinh. Đồng thời, đẩy mạnh truyền thông nhằm thu hút thí sinh tiềm năng, đảm bảo chất lượng đầu vào, ổn định công tác tuyển sinh.
Về chương trình đào tạo liên quan đến vi mạch bán dẫn của nhà trường đã được Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh chính thức phê duyệt vào năm 2024. Sau quá trình rà soát, cập nhật, chương trình đào tạo đã được điều chỉnh để đáp ứng đầy đủ các yêu cầu theo chuẩn chương trình đào tạo ngành vi mạch bán dẫn.
Về phía Trường Đại học Giao thông vận tải, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thanh Hải thông tin, nhà trường đã chủ động rà soát, điều chỉnh lại toàn bộ chương trình đào tạo các ngành liên quan đến vi mạch bán dẫn.
Định hướng điều chỉnh chương trình đào tạo của nhà trường tập trung vào nâng cao chất lượng đầu ra, tăng cường hàm lượng thực hành và tích hợp các xu hướng đào tạo tiên tiến. Các nội dung giảng dạy được thiết kế lại để đảm bảo tính cập nhật, bám sát thực tiễn, đồng thời mở rộng không gian học tập cho sinh viên thông qua việc kết nối với doanh nghiệp, chuyên gia và hệ sinh thái đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực vi mạch.
“Đây không phải là một quá trình cải tiến ngắn hạn, mà là một chiến lược phát triển lâu dài, linh hoạt và được thực hiện thường xuyên, liên tục. Lĩnh vực vi mạch bán dẫn vốn có tốc độ thay đổi nhanh, do đó chương trình đào tạo cũng phải được thiết kế với tinh thần mở, cho phép điều chỉnh kịp thời theo những biến chuyển công nghệ và xu thế thị trường.
Nhà trường cũng đặt mục tiêu từng bước xây dựng hệ sinh thái đào tạo, nghiên cứu, ứng dụng trong lĩnh vực vi mạch, qua đó góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao phục vụ cho chiến lược phát triển ngành công nghiệp bán dẫn quốc gia”, Trưởng khoa Điện - Điện tử, Trường Đại học Giao thông vận tải chia sẻ.
Cần thêm chính sách hỗ trợ cơ sở giáo dục đào tạo và phát triển đội ngũ giảng dạy về vi mạch bán dẫn
Chuẩn chương trình đào tạo về vi mạch bán dẫn trình độ đại học, thạc sĩ cũng đặt ra yêu cầu đối với đội ngũ giảng viên và nhân viên hỗ trợ chương trình đào tạo về vi mạch bán dẫn.
Theo đó, đội ngũ giảng dạy và nhân lực hỗ trợ hệ cử nhân và kỹ sư (bậc 6) được quy định: phải có ít nhất 1 tiến sĩ ngành phù hợp có chuyên môn về vi mạch bán dẫn là giảng viên cơ hữu có kinh nghiệm quản lý đào tạo hoặc giảng dạy đại học tối thiểu 3 năm trở lên, có năng lực trong xây dựng, thiết kế và thực hiện chương trình để chủ trì xây dựng, tổ chức thực hiện chương trình đào tạo.
Đồng thời, có ít nhất 5 tiến sĩ có chuyên môn phù hợp là giảng viên cơ hữu để chủ trì giảng dạy chương trình, trong đó mỗi thành phần của chương trình phải có giảng viên với chuyên môn phù hợp chủ trì giảng dạy.
Theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Hữu Công, việc đánh giá tiến sĩ ngành phù hợp sẽ do hội đồng khoa học của nhà trường đảm nhiệm. Thông thường, ngành đào tạo tiến sĩ đó cần nằm trong cùng nhóm mã ngành cấp 3 với ngành về vi mạch bán dẫn, tức là cùng nhóm chuyên môn hoặc lĩnh vực kỹ thuật có liên quan chặt chẽ.
Sau đó, hội đồng sẽ xem xét bảng điểm và nội dung, kết quả các môn học, luận án hay công trình nghiên cứu của tiến sĩ đó trong quá trình đào tạo để đánh giá mức độ phù hợp thực sự với chuyên ngành.
Trong khi đó, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thanh Hải cho rằng, đây là quy định hoàn toàn phù hợp với Thông tư 16/2024/TT-BGDĐT sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư 02/2022/TT-BGDĐT quy định điều kiện, trình tự, thủ tục mở ngành đào tạo, đình chỉ hoạt động của ngành đào tạo trình độ đại học, thạc sĩ, tiến sĩ.
Cùng với đó, đặt tiêu chuẩn về đội ngũ giảng dạy về vi mạch bán dẫn không chỉ đảm bảo chất lượng đào tạo, mà còn giúp khẳng định vị thế học thuật của các trường trong lĩnh vực còn mới mẻ nhưng đầy tiềm năng này.
“Hiện tại, Khoa Điện – Điện tử của Trường Đại học Giao thông vận tải đã có đủ đội ngũ giảng viên đáp ứng yêu cầu. Khoa có nhiều giảng viên đã từng đi học và nghiên cứu ở nước ngoài về các ngành đào tạo phục vụ nhân lực ngành công nghiệp bán dẫn.
Bên cạnh đội ngũ giảng viên cơ hữu, nhà trường cũng có kế hoạch mời chuyên gia nước ngoài và chuyên gia từ doanh nghiệp đến thỉnh giảng. Nhà trường đã thiết lập mối liên kết với một số trường đại học quốc tế có thế mạnh về vi mạch, và trong thời gian tới sẽ tích cực đẩy mạnh hợp tác này”, thầy Hải thông tin.
Thầy Hải cho biết thêm, một trong những thách thức lớn nhất hiện nay đối với các trường đại học công lập chính là bài toán kinh phí cho đội ngũ giảng viên và nhân lực chuyên môn trong lĩnh vực vi mạch bán dẫn. Mức học phí hiện hành của ngành này còn khá thấp, trong khi chi phí để mời các chuyên gia, giảng viên quốc tế tham gia giảng dạy hoặc cố vấn chuyên môn là rất cao. Đây là rào cản không nhỏ trong việc nâng cao chất lượng đào tạo theo hướng hội nhập quốc tế.
Do đó, theo thầy Hải, nhằm đảm bảo chương trình đào tạo có thể triển khai hiệu quả, rất cần có thêm nguồn lực đầu tư từ bên ngoài. Đặc biệt, sự đồng hành và hỗ trợ từ phía doanh nghiệp trong quá trình đào tạo là yếu tố then chốt.
Nếu chỉ trông chờ vào ngân sách nhà nước hoặc nguồn lực hạn chế của cơ sở giáo dục sẽ rất khó đáp ứng được các yêu cầu về chất lượng và tính thực tiễn của chương trình. Vì vậy, nhà trường đang nỗ lực tìm kiếm, huy động các nguồn kinh phí xã hội hóa nhằm hỗ trợ chương trình học và người học.
Còn theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Lê Quan: “Trong giai đoạn đầu triển khai, với quy mô tuyển sinh chưa quá lớn, nhà trường vẫn có thể đáp ứng được yêu cầu về đội ngũ tiến sĩ tham gia chủ trì, giảng dạy. Tuy nhiên, khi quy mô đào tạo mở rộng trong những năm tới để đáp ứng nhu cầu nhân lực ngày càng lớn của ngành công nghiệp bán dẫn, việc tuyển dụng bổ sung đội ngũ giảng viên đạt chuẩn chắc chắn sẽ là một thách thức không nhỏ.
Hiện nay, số lượng tiến sĩ đúng chuyên ngành vi mạch bán dẫn tại Việt Nam còn rất hạn chế. Đây là bài toán chung đặt ra cho toàn hệ thống giáo dục đại học, đòi hỏi phải có chiến lược dài hạn và đồng bộ về phát triển nguồn nhân lực giảng dạy chất lượng cao trong lĩnh vực này”.
Do đó, thầy Quan kiến nghị, để chuẩn chương trình đào tạo vi mạch bán dẫn thực sự đi vào thực tiễn và phát huy hiệu quả bền vững, cần thêm những chính sách hỗ trợ cụ thể từ Nhà nước, doanh nghiệp và các tổ chức xã hội.
Trong đó, cần sớm hoàn thiện cơ chế đặt hàng đào tạo, cấp học bổng và hỗ trợ tài chính cho người học. Mục tiêu không chỉ là tuyển đủ chỉ tiêu đầu vào, mà quan trọng hơn là phải tuyển đúng đối tượng là những thí sinh có năng lực tư duy tốt, có nền tảng học thuật vững chắc và thực sự đam mê lĩnh vực này.
Song song với đó, nên có thêm chính sách đặc thù để thu hút chuyên gia giỏi trong và ngoài nước, đồng thời tạo điều kiện cho các trường đại học xây dựng lộ trình đào tạo và phát triển đội ngũ giảng viên nội bộ một cách bài bản, lâu dài, từng bước nâng cao năng lực đáp ứng yêu cầu chất lượng đào tạo ngành mũi nhọn của quốc gia.
