Bộ Giáo dục và Đào tạo đang lấy ý kiến góp ý cho Dự thảo Chuẩn chương trình đào tạo trình độ đại học, thạc sĩ về vi mạch bán dẫn. Trong đó, có yêu cầu khối lượng thực hành thí nghiệm, trải nghiệm thực tế tối thiểu bằng 25% (đối với cử nhân) - 30% (đối với kỹ sư bậc 6 và bậc 7) trên tổng số tín chỉ khối giáo dục chuyên nghiệp.
Tăng thực hành và trải nghiệm thực tế là yêu cầu bắt buộc để có nhân lực chất lượng cao
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Lê Mỹ Hà, Phó trưởng khoa, Phụ trách Khoa Điện - Điện tử, Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh nêu quan điểm: “Vi mạch bán dẫn là một “siêu ngành” đòi hỏi quy trình thiết kế chặt chẽ và những yêu cầu khắt khe trong quy trình sản xuất, đóng gói, kiểm thử dựa vào sự hỗ trợ của các công cụ trên máy tính và các thiết bị máy móc hiện đại.
Chính vì vậy, việc tăng chất lượng giảng dạy lý thuyết và tăng khối lượng thực hành thí nghiệm, trải nghiệm thực tế là hoàn toàn cần thiết, phù hợp với xu hướng phát triển hiện nay.
Điều này tạo điều kiện cho sinh viên sau khi ra trường có thể tiếp cận nhanh hơn với các công cụ, thiết bị, máy móc hỗ trợ cho ngành vi mạch bán dẫn. Đồng thời giúp giảm đáng kể chi phí và thời gian cần thiết cho doanh nghiệp trong việc đào tạo sinh viên mới ra trường”.
Thầy Hà cũng thông tin thêm, hiện nay khối lượng thực hành, thí nghiệm trong chương trình đào tạo về vi mạch bán dẫn của Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh tương đương 30% trên tổng số tín chỉ ngành và chuyên ngành (trừ các môn đại cương).
“Hoạt động thực hành, trải nghiệm, thí nghiệm của sinh viên khoa Điện - Điện tử tại nhà trường bao gồm những nội dung cụ thể sau:
Sinh viên thực hành, thí nghiệm thông qua các môn học như: thực tập điện tử; thực tập kỹ thuật số; thực tập kiến trúc và tổ chức máy tính; thực tập hệ thống nhúng; thực tập thiết kế vi mạch tích hợp số; thực tập thiết kế vi mạch số với HDL; thực tập thiết kế mạch tích hợp tương tự.
Bên cạnh đó, sinh viên còn có cơ hội trải nghiệm thực tế thông qua chuyên đề doanh nghiệp, nơi có nhiều công ty vi mạch bán dẫn trực tiếp chia sẻ kiến thức chuyên môn. Đồng thời, sinh viên cũng được tham quan thực tế tại nhiều doanh nghiệp trong ngành, giúp người học hiểu rõ hơn về quy trình hoạt động và ứng dụng kiến thức vào thực tiễn.
Ngoài ra, sinh viên bắt buộc phải hoàn tất học phần thực tập tốt nghiệp tại doanh nghiệp để làm quen với môi trường và công việc”, thầy Hà thông tin.
Cùng trao đổi về vấn đề này, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Vũ Quỳnh, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Lạc Hồng bày tỏ, việc tăng cường khối lượng thực hành thí nghiệm, trải nghiệm thực tế trong chương trình đào tạo là yếu tố then chốt giúp sinh viên hiểu sâu hơn về quy trình thiết kế, chế tạo và kiểm thử vi mạch, những kỹ năng cốt lõi mà nhiều doanh nghiệp trong ngành yêu cầu.
Theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Vũ Quỳnh đánh giá: “Trong bối cảnh ngành vi mạch bán dẫn đang phát triển mạnh tại Việt Nam và thế giới, sinh viên có nền tảng thực hành vững chắc sẽ dễ dàng đáp ứng yêu cầu tuyển dụng của các công ty trong và ngoài nước, góp phần xây dựng lực lượng lao động chất lượng cao cho ngành công nghiệp mũi nhọn này.
Bên cạnh đó, thông qua dự án thực tế hoặc chương trình thực tập tại doanh nghiệp, sinh viên không chỉ tích lũy kinh nghiệm thực chiến, mà còn rèn luyện những kỹ năng quan trọng như giao tiếp, làm việc nhóm, tư duy phản biện và giải quyết vấn đề, điều kiện tiên quyết để thành công trong môi trường làm việc hiện đại.
Hơn nữa, những trải nghiệm thực tế còn giúp sinh viên kết nối với chuyên gia trong ngành, mở rộng mạng lưới quan hệ nghề nghiệp, từ đó tạo ra nhiều cơ hội việc làm hấp dẫn ngay khi ra trường”.
Song song với đó, thầy Quỳnh cho rằng, mặc dù việc đảm bảo khối lượng thực hành, trải nghiệm thực tế tối thiểu 25% có thể đặt ra không ít thách thức về cơ sở vật chất, trang thiết bị và đội ngũ giảng viên, những yếu tố mà nhiều cơ sở đào tạo tại Việt Nam còn hạn chế.
Tuy nhiên, để xây dựng một lực lượng kỹ sư vi mạch chất lượng cao, việc đẩy mạnh thực hành là điều bắt buộc chứ không chỉ là lựa chọn. Sinh viên cần được tham gia trực tiếp vào các dự án thực tế, chương trình thực tập tại doanh nghiệp, trung tâm nghiên cứu và phát triển (R&D) để tiếp cận công nghệ tiên tiến, nâng cao kỹ năng sáng tạo và khả năng giải quyết vấn đề.
Hiện nay, tại Trường Đại học Lạc Hồng, tỷ lệ thực hành, thực tập thực tế về vi mạch bán dẫn đang là 42/153 tín chỉ, bao gồm nhiều nội dung quan trọng từ khâu thiết kế đến sản xuất như: thiết kế vi mạch số, thiết kế mạch tích hợp, thẩm định thiết kế vi mạch, thiết kế chip SoC, công nghệ đo kiểm vi mạch.
Ngoài ra, sinh viên được tiếp cận với phần mềm thiết kế vi mạch bản quyền Synopsys cùng bộ KIT HAPS 100, giúp mô phỏng và kiểm thử thiết kế vi mạch ngay từ trong phòng thí nghiệm.
Trong thời gian tới, nhà trường sẽ điều chỉnh thêm để đảm bảo tỷ lệ này đạt tối thiểu 25-30%, phù hợp với định hướng của dự thảo chuẩn chương trình đào tạo về vi mạch bán dẫn.
Trong khi đó, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thanh Chương, Chủ tịch Hội đồng trường, Trường Đại học Giao thông vận tải chia sẻ, nhà trường đang xây dựng chương trình đào tạo riêng cho ngành vi mạch bán dẫn, bao gồm cả nghiên cứu và chế tạo.
Trong đó, tỷ trọng các môn học thực hành chiếm khoảng 20-25% tổng số tín chỉ. Hoạt động thực hành về vi mạch bán dẫn tại nhà trường được chia thành 3 nội dung chính.
Thứ nhất, thí nghiệm mô phỏng trên máy tính. Sinh viên thực hiện bài tập mô phỏng, phân tích và đánh giá những điều kiện kỹ thuật liên quan đến vi mạch bán dẫn thông qua phần mềm chuyên dụng. Đây là bước đầu tiên giúp sinh viên làm quen với quy trình thiết kế và kiểm tra.
Thứ hai, thực hành thiết kế thực tế. Với hoạt động này, sinh viên sẽ sử dụng vật liệu và trang thiết bị tại trường để tự tay thiết kế các sản phẩm cụ thể, từ đó áp dụng lý thuyết vào thực tiễn.
Thứ ba, thực tập tại doanh nghiệp. Sinh viên được gửi đến các doanh nghiệp hoặc đơn vị đối tác để trải nghiệm môi trường làm việc thực tế. Những sinh viên có nền tảng tốt và được doanh nghiệp đánh giá cao sẽ có cơ hội tham gia vào một số dự án riêng biệt, vừa học vừa làm.
Nhóm nội dung trên không chỉ giúp sinh viên nắm vững kiến thức mà còn tăng cường kỹ năng thực hành và kết nối với thị trường lao động.
Đầu tư phòng thí nghiệm, trang thiết bị phục vụ đào tạo nhân lực ngành công nghiệp bán dẫn
Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh và Trường Đại học Giao thông vận tải là 2 trong 18 cơ sở giáo dục đại học được Chính phủ đầu tư phòng thí nghiệm bán dẫn cấp cơ sở phục vụ đào tạo nhân lực ngành công nghiệp bán dẫn, nằm trong Chương trình “Phát triển nguồn nhân lực ngành công nghiệp bán dẫn đến năm 2030, định hướng đến năm 2050”.
Chia sẻ về nội dung này, Chủ tịch Hội đồng trường, Trường Đại học Giao thông vận tải bày tỏ, bên cạnh sở hữu đội ngũ nhân sự giàu kinh nghiệm và năng lực giảng dạy, nhà trường hiện đang gặp một số hạn chế về trang thiết bị hỗ trợ đào tạo về vi mạch bán dẫn.
“Với sự hỗ trợ đầu tư từ Chính phủ, nhà trường sẽ có thêm điều kiện để hoàn thiện chương trình đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho ngành công nghiệp chiến lược này. Qua đó, sinh viên được tiếp cận gần hơn với thực tế ngành công nghiệp bán dẫn, tăng cường cơ hội học tập và nghiên cứu trong môi trường hiện đại, nâng cao khả năng cạnh tranh trên thị trường lao động.
Nhà trường đã xây dựng một kế hoạch tổng thể và đang trình lên Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng như Chính phủ để được phê duyệt. Kế hoạch này tập trung vào việc đầu tư trang thiết bị hiện đại, xây dựng các phòng thí nghiệm đạt chuẩn và mở rộng hợp tác với các doanh nghiệp để đảm bảo tính ứng dụng cao trong đào tạo”, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thanh Chương cho hay.
Về phía Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Lê Mỹ Hà chia sẻ: “Nhà trường được Chính phủ tin tưởng và lựa chọn để hỗ trợ đầu tư phòng thí nghiệm bán dẫn là một niềm vinh dự và trách nhiệm to lớn trong nhiệm vụ chung của quốc gia. Nhà trường đã hoàn tất đề án trình Bộ Giáo dục và Đào tạo, đồng thời đang từng bước chuẩn bị kỹ lưỡng để triển khai theo hướng dẫn của Bộ chủ quản”.
Thầy Hà thông tin thêm, bên cạnh phòng thực tập điện tử, thực tập hệ thống nhúng, thực tập thiết kế vi mạch tích hợp số, thực tập thiết kế vi mạch số với HDL, thực tập thiết kế mạch tích hợp VLSI, Khoa Điện - Điện tử của nhà trường luôn chủ động tìm các nguồn tài trợ xây dựng, nâng cấp phòng thí nghiệm, thực hành.
Ví dụ như khoa có phòng thực hành HW/SW Codesign do doanh nghiệp tài trợ để phục vụ cho hoạt động giảng dạy, nghiên cứu liên quan đến thiết kế vi mạch bán dẫn. Khoa Điện - Điện tử cũng đang triển khai việc kết nối đến NIC (Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia) để khai thác sử dụng phần mềm thiết kế vi mạch của Cadence, nhận tài trợ phần mềm Siemens EDA dùng trong thiết kế,…
Đề xuất một số nội dung trong dự thảo chuẩn chương trình đào tạo về vi mạch bán dẫn
Để nâng cao chất lượng đào tạo về vi mạch bán dẫn trong thời gian tới cũng như góp ý cho Dự thảo Chuẩn chương trình đào tạo đại học, thạc sĩ về vi mạch bán dẫn, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Lê Mỹ Hà kiến nghị một số nội dung:
Thứ nhất, cơ sở giáo dục đại học cần chủ động hiệu chỉnh hoặc cập nhật chuẩn đầu ra kiến thức, kỹ năng của nhóm ngành đào tạo phục vụ nhân lực ngành công nghiệp bán dẫn (gồm 75 ngành theo dự thảo của Bộ Giáo Dục và Đào tạo vào tháng 2 năm 2025).
Thứ hai, các mô-đun, học phần tự chọn trong các chương trình đào tạo hiện có và chương trình đào tạo được xây dựng thí điểm cần thể hiện rõ mục tiêu của các nhóm môn học phục vụ thiết kế, sản xuất, đóng gói kiểm thử vi mạch bán dẫn. Điều này, giúp việc kiểm soát chuẩn đầu ra sẽ rõ ràng hơn.
Thứ ba, cần có thêm nội dung môn học liên thông giữa trình độ đại học và thạc sĩ liên quan lĩnh vực vi mạch bán dẫn trong danh mục các ngành đào tạo phục vụ nhân lực ngành công nghiệp bán dẫn, góp phần tạo động lực để người học tham gia học nâng cao trình độ để phục vụ cho hoạt động nghiên cứu, thiết kế, sản xuất ở mức cao hơn trong tương lai gần.
Thứ tư, sự hợp tác giữa các trường đào tạo về vi mạch bán dẫn đóng vai trò quan trọng trong việc chuẩn hóa chuẩn đầu ra cho nguồn nhân lực công nghệ cao trong lĩnh vực này. Bên cạnh đó, sự hợp tác còn giúp chia sẻ nguồn lực, bao gồm nhân sự và cơ sở vật chất như phòng thí nghiệm, góp phần tạo nên một môi trường học tập và làm việc hấp dẫn cho cả giảng viên và sinh viên.
Trong khi đó, theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Vũ Quỳnh, để chuẩn chương trình đào tạo về vi mạch bán dẫn thực sự khả thi và đáp ứng tốt nhu cầu nhân lực trong thực tế, cần điều chỉnh một số nội dung quan trọng.
“Dự thảo yêu cầu tối thiểu cần 5 tiến sĩ chuyên ngành để giảng dạy, nhưng điều này khó có thể đáp ứng trong điều kiện thực tế hiện nay. Vì vậy, cần linh hoạt hơn bằng cách hợp tác với chuyên gia trong ngành, mời giảng viên từ doanh nghiệp lớn trong và ngoài nước.
Mặc dù dự thảo đã bổ sung phần thực tập tại doanh nghiệp, nhưng chưa có quy định cụ thể về thời gian thực tập tối thiểu và cơ chế hợp tác với doanh nghiệp. Cần bắt buộc thời gian thực tập tối thiểu một học kỳ, đồng thời xây dựng tiêu chí đánh giá năng lực rõ ràng. Ngoài ra, yêu cầu sinh viên thực hiện đồ án cuối khóa gắn với nhu cầu doanh nghiệp hoặc tiêu chuẩn quốc tế để tăng tính ứng dụng.
Quy định về chuẩn đầu ra đã được chi tiết hơn nhưng vẫn chưa đề cập đầy đủ đến các công nghệ mới như AI trong thiết kế vi mạch, vi mạch ứng dụng cho IoT, vi mạch năng lượng thấp, những xu hướng quan trọng của ngành công nghiệp bán dẫn hiện nay. Vì vậy, nên tích hợp các học phần chuyên sâu về những lĩnh vực này và xây dựng các kỳ thi đánh giá năng lực sát với thực tế ngành thay vì chỉ dựa vào điểm lý thuyết.
Cuối cùng, dự thảo có đề cập đến hệ thống phòng thí nghiệm nhưng chưa nêu rõ những thiết bị cần thiết để đảm bảo đào tạo thực hành đạt chuẩn, cần bổ sung thêm về nội dung này”, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Lạc Hồng đề xuất.
