Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đã mang đến nhiều công nghệ tiên tiến như robot công nghiệp, Internet vạn vật (IoT), AI và Big Data, buộc các doanh nghiệp phải nhanh chóng tích hợp để duy trì lợi thế cạnh tranh.
Tuy nhiên, việc ứng dụng các công nghệ này đòi hỏi nguồn nhân lực có trình độ cao, thành thạo cả lý thuyết lẫn thực hành, đặc biệt là với ngành Kỹ thuật điều khiển và Tự động hóa.
Cơ hội phát triển nghề nghiệp rộng mở cùng mức lương hấp dẫn nếu có tay nghề cao
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Tiến sĩ Triệu Tuyên Hoàng - Giám đốc Công ty Cổ phần Công nghệ AIBox (AIBox Innovation JSC) nhấn mạnh tiềm năng phát triển của ngành Kỹ thuật điều khiển và Tự động hóa trong bối cảnh chuyển đổi số và cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đang diễn ra mạnh mẽ.
“Hiện nay, ngành Kỹ thuật điều khiển và Tự động hóa có nhu cầu ngày càng cao trong các lĩnh vực như sản xuất thông minh, hạ tầng đô thị, năng lượng, an ninh quốc phòng và giáo dục. Đặc biệt là sự kết hợp với công nghệ AI sẽ thúc đẩy tự động hóa phát triển mạnh mẽ, thâm nhập vào tất cả các lĩnh vực từ đời sống xã hội đến kỹ thuật công nghệ.
Các doanh nghiệp hiện nay đang rất cần những kỹ sư không chỉ giỏi chuyên môn mà còn có tư duy hệ thống, có khả năng tích hợp đa lĩnh vực đặc biệt là với trí tuệ nhân tạo.
Tại AIBox Innovation JSC, các kỹ sư ngành Kỹ thuật điều khiển và Tự động hóa có thể đảm nhiệm nhiều vị trí như kỹ sư triển khai hệ thống giám sát thông minh, kỹ sư tích hợp hệ thống IoT, kỹ sư phân tích dữ liệu từ cảm biến, lập trình viên hệ thống nhúng hoặc kỹ sư thiết kế và triển khai giải pháp AI.
Mức thu nhập khởi điểm cho các kỹ sư ngành này luôn cao hơn so với mặt bằng lao động chung. Ngoài tiền lương, kỹ sư sẽ có chế độ thưởng theo dự án tuỳ vào đóng góp đồng thời có các cơ hội tăng lương cũng như học tập và đào tạo với chuyên gia nước ngoài để phát triển và tích lũy kinh nghiệm làm việc quốc tế”, Tiến sĩ Triệu Tuyên Hoàng cho hay.
Đồng quan điểm, ông Nguyễn Anh Tuấn - Quản lý tuyển dụng, Ban Tổ chức nhân sự Tập đoàn Công nghiệp - Viễn thông Quân đội (Viettel Group) khẳng định sinh viên tốt nghiệp ngành Kỹ thuật điều khiển và Tự động hóa có cơ hội nghề nghiệp rộng mở nhất là khi nguồn nhân lực chất lượng cao vẫn còn khan hiếm.
“Theo tôi, ngành Kỹ thuật điều khiển và Tự động hóa hiện nay có tiềm năng phát triển rất lớn. Đây là một trong những ngành nghề thiết yếu, đặc biệt trong bối cảnh hiện nay khi xu hướng chuyển dịch các nhóm máy móc, thiết bị sản xuất về Việt Nam đang ngày càng rõ rệt.
Cùng với đó, nhu cầu ứng dụng tự động hóa trong công nghiệp cũng không ngừng gia tăng, trải rộng ở nhiều lĩnh vực và quy mô khác nhau. Tuy nhiên, nguồn nhân lực chất lượng cao trong ngành này vẫn đang thiếu hụt nghiêm trọng. Thực tế lâu nay, chúng ta chưa bao giờ có đủ kỹ sư tự động hóa trình độ cao để đáp ứng nhu cầu thị trường. Vì vậy, trong tương lai gần, nếu không có chiến lược đào tạo và cung ứng nhân lực phù hợp, ngành này sẽ càng trở nên khan hiếm hơn nữa”, ông Tuấn nhận định.
Cũng theo đại diện Ban Tổ chức nhân sự Tập đoàn Công nghiệp - Viễn thông Quân đội (Viettel Group), khi bước vào doanh nghiệp, sinh viên tốt nghiệp ngành Kỹ thuật điều khiển và Tự động hóa sẽ được phân công vào những vị trí cụ thể, đòi hỏi kỹ năng chuyên sâu hơn.
Do đó, việc đào tạo tại doanh nghiệp mang tính định hướng lại, giúp các bạn làm chủ công việc thực tiễn và xử lý được những nhiệm vụ mang tính đặc thù cao. Dù vậy, đây không phải là “đào tạo lại”, mà là quá trình chuyển hóa từ kiến thức học thuật sang kỹ năng nghề nghiệp thực tế.
Riêng tại Viettel Group, mọi tiêu chí đều phụ thuộc vào vị trí công việc cụ thể. Thậm chí, có nhiều trường hợp sinh viên tốt nghiệp ngành Kỹ thuật điều khiển và Tự động hóa nhưng khi làm việc lại tham gia vào các dự án liên quan đến công nghệ thông tin, viễn thông, hoặc phát triển sản phẩm tích hợp nhiều công nghệ khác nhau. Bản chất của một sản phẩm công nghệ là sự kết hợp của nhiều ngành, chứ không đơn thuần thuộc về một lĩnh vực riêng biệt.
Chính vì vậy, trong quá trình làm việc tại Viettel Group, nhân sự ngành này hoàn toàn có thể "lấn sân" sang các mảng khác như lập trình, thiết kế hệ thống, hay tích hợp phần mềm - phần cứng. Trong bối cảnh hiện nay, ranh giới giữa các ngành nghề ngày càng mờ nhạt. Ai có năng lực học hỏi, thích nghi nhanh và sẵn sàng mở rộng tư duy thì người đó sẽ có nhiều cơ hội phát triển vượt bậc.
Về mức thu nhập trong ngành Kỹ thuật điều khiển và Tự động hóa, ông Tuấn cho biết, thực tế rất khó để đưa ra một con số cố định, bởi nó phụ thuộc vào nhiều yếu tố như vị trí công việc, loại hình doanh nghiệp, lĩnh vực công nghệ cụ thể cũng như tay nghề và kinh nghiệm của từng người.
Nếu bạn làm sâu hơn về công nghệ, nghiên cứu phát triển sản phẩm hoặc làm việc trong các doanh nghiệp chuyên về giải pháp tự động hóa, mức thu nhập chắc chắn sẽ cao hơn. Ngay cả trong khối doanh nghiệp, mức lương cũng rất đa dạng - tùy thuộc vào việc công ty thuộc lĩnh vực sản xuất, gia công hay phát triển sản phẩm.
Trong khi đó, anh Hoàng Minh Đức, cựu sinh viên khóa 57 ngành Kỹ thuật điều khiển và Tự động hóa, Trường Đại học Vinh cho biết bản thân sớm tìm được công việc tại một công ty giải pháp tự động hóa công nghiệp sau khi tốt nghiệp với thu nhập tốt.
“Hiện tôi đang là kỹ sư tự động hóa tại một công ty giải pháp tự động hóa công nghiệp, với công việc chủ yếu là lập trình và cấu hình hệ thống điều khiển, đồng thời kiểm tra và sửa lỗi trong phần mềm và phần cứng, đảm bảo hệ thống hoạt động ổn định.
Mức lương trung bình của ngành Kỹ thuật Điều khiển và Tự động hóa sau khi ra trường có sự dao động khá lớn tùy thuộc vào nhiều yếu tố như năng lực cá nhân, kinh nghiệm làm việc, vị trí công việc, loại hình công ty và địa điểm làm việc.
Tuy nhiên, theo tôi quan sát và tìm hiểu, đối với sinh viên mới ra trường, mức lương khởi điểm có thể dao động từ 7 đến 12 triệu đồng/tháng. Sau 2-3 năm kinh nghiệm, mức lương có thể tăng lên 15 đến 25 triệu đồng/tháng hoặc cao hơn nữa nếu bạn có năng lực tốt và làm việc ở các công ty lớn, các dự án phức tạp”, anh Đức cho hay.
Khó khăn tìm kiếm nhân sự vừa có chuyên môn sâu, vừa có đam mê thực sự
Theo Giám đốc AIBox Innovation JSC, kỹ sư ngành Kỹ thuật điều khiển và Tự động hóa không chỉ cần kiến thức chuyên môn mà thái độ làm việc và các kỹ năng mềm cũng hết sức quan trọng khi bước chân vào môi trường làm việc.
“Chúng tôi đề cao nhất là thái độ làm việc thể hiện ở sự chủ động học hỏi, tinh thần kỷ luật, tính cam kết trong công việc sau đó mới là kỹ năng giải quyết vấn đề. Ngoài kiến thức chuyên môn, kỹ năng làm việc nhóm, giao tiếp kỹ thuật và khả năng đọc, nghiên cứu tiếp cận nhanh với các nền tảng công nghệ như AI, IoT hay các chuẩn truyền thông công nghiệp cũng là điểm cộng cho các bạn sinh viên mới ra trường được tuyển dụng.
Sinh viên tốt nghiệp ngành Kỹ thuật điều khiển và Tự động hóa hiện nay có nền tảng kiến thức vững vàng, khả năng học hỏi và khả năng tiếp cận công nghệ mới tốt, đặc biệt là thái độ chuyên nghiệp và tính trách nhiệm trong công việc cao.
Tuy nhiên, do đặc thù công việc của AIBox Innovation JSC liên quan đến lĩnh vực tương đối mới đó là công nghệ AI tại biên (edge AI), nên các bạn sinh viên mới ra trường khi được tuyển dụng cần tham gia đào tạo vừa học vừa làm tối đa từ 1-2 tháng.
Giai đoạn này tập trung vào trang bị các kiến thức về AI và AIBox cũng như những kỹ năng làm việc nhóm để các bạn có thể tự tin tham gia vào dự án trong môi trường công nghiệp, sử dụng thiết bị thật, giải quyết tình huống thực tế và tuân thủ quy trình làm việc chuyên nghiệp.
Hiện tại chúng tôi đánh giá rất cao chất lượng đào tạo của Khoa Tự động hóa, Đại học Bách khoa Hà Nội khi liên tục “xuất xưởng” các lứa sinh viên có kiến thức vững vàng, kinh nghiệm thực hành, thái độ làm việc tích cực. Tôi tin rằng các bạn sinh viên này sẽ hòa nhập rất nhanh vào môi trường làm việc chuyên nghiệp khi rời nhà trường bắt đầu hành trình của riêng mình.
Và thực tế là các bạn đã thể hiện năng lực khi rất nhanh chóng làm chủ công nghệ cũng như đưa ra nhiều sáng kiến sáng tạo áp dụng cho những dự án triển khai thực tế”, Tiến sĩ Triệu Tuyên Hoàng cho hay.
Cùng chia sẻ về vấn đề này, đại diện Ban Tổ chức nhân sự Tập đoàn Công nghiệp - Viễn thông Quân đội (Viettel Group) thừa nhận khó khăn trong công tác tuyển dụng nhân sự phù hợp với nhu cầu thực tiễn.
“Về phía doanh nghiệp, một trong những khó khăn lớn hiện nay là việc tuyển dụng được kỹ sư phù hợp với nhu cầu thực tiễn của ngành Kỹ thuật điều khiển và Tự động hóa, nhất là trong bối cảnh các ngành công nghiệp mới như công nghiệp bán dẫn đang phát triển mạnh.
Việc tìm kiếm những ứng viên vừa có chuyên môn sâu, vừa đam mê thực sự với tự động hóa trở nên khó khăn hơn bao giờ hết. Một phần nguyên nhân đến từ xu thế dịch chuyển nguồn lực - nhiều sinh viên sau khi học tự động hóa lại chuyển hướng sang các lĩnh vực “hot” hơn như trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn hoặc phát triển phần mềm, khiến nguồn nhân lực đúng nghĩa cho tự động hóa bị thu hẹp.
Ngoài ra, số lượng vị trí việc làm chuyên sâu cho ngành tự động hóa hiện tại cũng không dồi dào bằng các ngành thuộc công nghệ thông tin. Chính vì vậy, dù nhu cầu về kỹ sư giỏi trong lĩnh vực tự động hóa là rất lớn, nhưng để tìm được những người thực sự muốn gắn bó và đào sâu với nghề lại là điều không hề dễ dàng”, ông Nguyễn Anh Tuấn bày tỏ.
Trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đang phát triển với tốc độ chóng mặt, một trong những thách thức lớn nhất hiện nay là sự chênh lệch giữa tốc độ đổi mới công nghệ và chương trình đào tạo tại các cơ sở giáo dục đại học. Bên cạnh đó, dù được trang bị nền tảng kiến thức tốt, sinh viên tốt nghiệp vẫn thường thiếu kinh nghiệm thực tiễn khi bước vào thị trường lao động.
Trước thực trạng đó, Giám đốc Công ty Cổ phần Công nghệ AIBox cho biết đã chủ động phối hợp với các trường đại học - đặc biệt là Khoa Tự động hóa, Đại học Bách Khoa Hà Nội để triển khai chương trình thực tập chuyên sâu.
Thông qua chương trình Internship liên kết với nhà trường, sinh viên có cơ hội được làm việc tại công ty ngay từ năm thứ hai. Không chỉ được tiếp cận môi trường làm việc chuyên nghiệp, các em còn được tham gia vào những dự án thực tế và nhận lương theo mức độ đóng góp. Những sinh viên xuất sắc thậm chí có thể nhận học bổng hoặc được ký hợp đồng chính thức ngay khi còn ngồi trên giảng đường.
Mô hình kết hợp giữa doanh nghiệp và nhà trường này không chỉ giúp sinh viên sớm thích nghi với thực tiễn mà còn góp phần rút ngắn khoảng cách giữa đào tạo và nhu cầu của thị trường lao động hiện đại.
Cũng theo Tiến sĩ Triệu Tuyên Hoàng, sinh viên ngành Kỹ thuật điều khiển và Tự động hóa nên chủ động học hỏi, đừng ngại va chạm với công việc thực tế, tham gia thực tập càng sớm càng tốt để kiểm chứng đam mê và rèn luyện kỹ năng. Đồng thời, các bạn cần trang bị thêm kiến thức về trí tuệ nhân tạo, đây sẽ là lĩnh vực chắp cánh cho công việc trong tương lai.
