Ngày 18/12/2020, Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành Công văn 5512/BGDĐT-GDTrH về việc xây dựng và tổ chức thực hiện kế hoạch giáo dục của nhà trường, đưa ra mẫu giáo án mới trong phần Phụ lục IV “Khung kế hoạch bài dạy”.
Có thể nhận thấy, giáo viên tiểu học, giáo viên dạy môn Ngữ văn rất vất vả khi soạn giáo án theo công văn này vì phải soạn nhiều môn và quá dài dòng. Thực tế có giáo viên soạn bài “Vợ chồng A Phủ” (Tô Hoài) dài đến 23 trang (xem tại đây).
Thế nhưng, nếu giáo viên xem Kế hoạch bài dạy theo Công văn 5512 như một mẫu giáo án tham khảo thì việc soạn bài sẽ nhẹ nhàng hơn rất nhiều. Vậy, cơ sở nào để thực hiện điều này?
Linh động soạn Kế hoạch bài dạy theo Công văn 5512
Ngày 5/6/2021, trả lời phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam về Kế hoạch bài dạy theo Công văn 5512/BGDĐT-GDTrH, ông Nguyễn Xuân Thành - Vụ trưởng Vụ Giáo dục trung học, Bộ Giáo dục và Đào tạo chia sẻ những nội dung đáng chú ý như sau.
Thứ nhất, “kịch bản” tổ chức các hoạt động trong bài học cần ngắn gọn, trong đó giáo viên đưa ra các “câu hỏi” hoặc “câu lệnh” rõ ràng về nội dung và sản phẩm (nhìn thấy) mà học sinh phải hoàn thành để “giao việc” và hướng dẫn, kiểm tra, hỗ trợ cho học sinh thực hiện, chứ không phải là chép lại nội dung (ngữ liệu, hình ảnh) từ sách giáo khoa hay các tài liệu khác.
Thứ hai, Khung kế hoạch bài dạy theo mẫu tại phụ lục của Công văn 5512 nhằm gợi ý cho giáo viên cách thiết kế các hoạt động để giao cho học sinh “làm để học”. Đối với mỗi hoạt động định tổ chức, giáo viên phải xác định “trúng”: mục tiêu, nội dung và sản phẩm (các mục a, b, c trong mỗi hoạt động là gợi ý giúp giáo viên thực hiện yêu cầu này nên phải được nêu rất ngắn gọn).
“Khung kế hoạch bài dạy là văn bản hướng dẫn, gợi ý giáo viên làm tốt điều này, không những không “cầm tay chỉ việc” mà giúp cho giáo viên chủ động, sáng tạo trong việc áp dụng các phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực, phù hợp với điều kiện thực tiễn của cơ sở giáo dục”, ông Nguyễn Xuân Thành khẳng định.
Như thế, việc soạn giáo án thế nào do giáo viên quyết định nhưng mỗi bài học phải rõ về mục tiêu bài dạy; thiết bị dạy học và học liệu được sử dụng; tiến trình tổ chức hoạt động dạy học.
 |
Sao cứ phải lệ thuộc giáo án theo Công văn 5512? (Ảnh minh họa: Tailieugiangday.com) |
Định hướng soạn Kế hoạch bài dạy theo Công văn 5512
Thầy Trần Lê Duy, giáo viên Trường trung học Thực hành – Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh gợi ý cách soạn Kế hoạch bài dạy môn Ngữ văn 6 (chương trình mới) theo Công văn 5512 đầy đủ, ngắn gọn, đảm bảo dạy học theo định hướng phát triển phẩm chất và năng lực học sinh. Các môn học khác, giáo viên cũng có thể tham khảo tinh thần của mẫu giáo án này.
Thứ nhất, cốt lõi của giáo án 5512 chính là bốn hoạt động được đề xuất trong mục Tiến trình dạy học, bao gồm:
- Hoạt động mở đầu: khởi động, kích hoạt kiến thức nền, xác định nhiệm vụ học tập;
- Hoạt động hình thành kiến thức mới: hình thành kiến thức, kĩ năng cần thiết để giải quyết nhiệm vụ học tập đã được đặt ra;
- Hoạt động luyện tập: luyện tập, thực hành đề củng cố, thành thục các kiến thức, kĩ năng đã học;
- Hoạt động vận dụng và mở rộng: vận dụng kĩ năng đã học vào giải quyết tình huống tương tự, mở rộng, nâng cao kiến thức, kĩ năng cho học sinh nếu cần.
Từ đó, giáo viên có thể vận dụng linh hoạt mẫu giáo án 5512 sao cho phù hợp với ý đồ dạy học của bản thân, phù hợp với tình hình lớp học của mình. Cụ thể:
Không nhất thiết mỗi bài dạy đều phải có Luyện tập, Vận dụng và mở rộng. Giáo viên có thể dạy một nhóm bài (theo dạng chủ đề) sau đó Luyện tập, Vận dụng tổng hợp dưới nhiều hình thức như tổ chức làm dự án, thực hiện phòng triển lãm…
Bốn hoạt động này không cần phải phân tách rạch ròi. Nếu cảm thấy dạy lí thuyết cần phải gắn với thực hành, dạy lí thuyết đến đâu thực hành đến đó, thầy cô có thể gộp phần Hình thành kiến thức mới với Luyện tập. Nếu cảm thấy phù hợp, giáo viên có thể gộp phần Luyện tập với phần Vận dụng.
Phần Mở rộng cũng không phải lúc nào cũng tổ chức thành hoạt động trên lớp, có thể chỉ cần đơn giản là đề xuất tài liệu để học sinh đọc thêm và thực hiện về nhà, thầy cô có thể kiểm tra hoặc không.
Thứ hai, mẫu giáo án 5512 yêu cầu giáo viên hình dung về sản phẩm học sinh sẽ làm khi thiết kế một hoạt động dạy học, xuất phát từ yêu cầu dạy học phát triển năng lực của chương trình mới, hướng đến câu hỏi: khi học bài này, học sinh sẽ làm được gì?
Năng lực của học sinh cần được định lượng thông qua các hành vi, thái độ của học sinh và những sản phẩm học sinh làm được trong quá trình học tập.
Việc hình dung về sản phẩm học sinh sẽ làm khi thiết kế hoạt động dạy học giúp giáo viên theo sát được yêu cầu phát triển năng lực xuyên suốt quá trình dạy học, tránh được tình trạng theo quán tính quay về cách dạy cũ theo chuẩn kiến thức, kĩ năng.
Tuy vậy, để tránh nặng nề, cần hiểu đúng về khái niệm “sản phẩm”. Sản phẩm là những gì học sinh làm được trong quá trình học tập. Nó không nhất thiết phải là những sản phẩm công phu, phức tạp như bức tranh, mô hình, bài thuyết trình, mà ngay cả những điều nhỏ nhất như câu trả lời của học sinh, câu hỏi học sinh đặt ra, kết quả của hoạt động thảo luận… cũng được tính là sản phẩm.
Thứ ba, tuỳ vào mục đích dạy học và tình hình lớp mà giáo viên có thể vận dụng mẫu giáo án 5512 linh hoạt. Tuy vậy, khi dạy đọc một văn bản, giáo viên có thể đi theo tiến trình sau:
(1) Khởi động: giới thiệu tri thức đọc hiểu (nếu dạy văn bản 1); kích hoạt kiến thức nền về tri thức đọc hiểu (nếu dạy văn bản 2)
(2) Chuẩn bị đọc (trước khi đọc): tổ chức cho học sinh trả lời câu hỏi Chuẩn bị đọc nhằm kích hoạt kiến thức nền về thể loại và chủ đề văn bản sẽ đọc.
(3) Trải nghiệm cùng văn bản (trong khi đọc): cho học sinh đọc văn bản và trả lời các câu hỏi trong khi đọc. Giáo viên có thể làm mẫu kĩ thuật đọc bằng kĩ thuật nói to suy nghĩ (think aloud), nếu cần, để giúp học sinh trả lời các câu hỏi này.
(4) Suy ngẫm và phản hồi (sau khi đọc): tổ chức cho học sinh trả lời các câu hỏi suy ngẫm và phản hồi dưới hình thức cá nhân, nhóm đôi hoặc nhóm nhỏ. Học sinh xem lại tri thức đọc hiểu để trả lời các câu hỏi này.
(5) Tổng kết, củng cố: tổng kết tri thức đọc hiểu về thể loại và những kinh nghiệm đọc rút ra được khi đọc hiểu thể loại. Lưu ý: ở đây ta không tổng kết giá trị nội dung giá trị nghệ thuật (cách dạy cũ) mà là tổng kết về kĩ năng đọc (vì mục tiêu là hình thành cho học sinh kĩ năng đọc hiểu văn bản theo loại thể).
Tài liệu tham khảo:
//giaoduc.net.vn/giao-duc-24h/vu-truong-vu-giao-duc-trung-hoc-giai-thich-mau-giao-an-5512-va-thu-cong-tac-post218343.gd
(*) Văn phong, nội dung bài viết thể hiện góc nhìn, quan điểm của tác giả.
