Ngày 23/4/2019, tại Trường Cao đẳng Sư phạm Kiên Giang, Câu lạc bộ các trường cao đẳng sư phạm trực thuộc Hiệp hội các trường đại học, cao đẳng Việt Nam đã tổ chức buổi tọa đàm với chủ đề “Công tác bồi dưỡng giáo viên theo chương trình, sách giáo khoa mới và tuyển sinh năm 2019”.

Tuy nhiên phần lớn ý kiến phát biểu tại tọa đàm lại chủ yếu tập trung vào vấn đề tương lai của hệ thống trường sư phạm địa phương.

Tọa đàm “Công tác bồi dưỡng giáo viên theo chương trình, sách giáo khoa mới và tuyển sinh năm 2019”.

Theo đề nghị của Câu lạc bộ các trường cao đẳng sư phạm tại Công văn số 01/CLB-CĐSP ngày 25/4/2019 gửi Hiệp hội các trường đại học, cao đẳng Việt Nam, Hiệp hội các trường đại học, cao đẳng Việt Nam xin kiến nghị lên Thủ tướng Chính phủ và các cơ quan liên quan về một số giải pháp cấp bách đối với hệ thống các trường sư phạm địa phương như sau:

1. Đáp ứng nhu cầu phát triển không ngừng của giáo dục đất nước

Để đáp ứng nhu cầu phát triển không ngừng của giáo dục đất nước, cùng với các trường sư phạm trung ương, hệ thống các trường sư phạm địa phương đã hình thành từ nhiều thập kỷ qua và liên tục được mở rộng.

Cho tới những năm gần đây, tham gia vào việc đào tạo giáo viên cho giáo dục mầm non và phổ thông đã có: 9 trường đại học sư phạm, 1 trường đại học giáo dục, 31 khoa sư phạm đại học, 35 trường cao đẳng sư phạm, 19 khoa cao đẳng sư phạm và 3 trường trung cấp sư phạm; với quy mô tuyển sinh hàng năm là vào khoảng 23.000 sinh viên đại học sư phạm chính qui và khoảng 26.000 sinh viên cao đẳng sư phạm chính qui.

Với qui mô như vậy, trong nhiều năm qua có tình trạng nhu cầu các giáo viên giảm trong khi số lượng giáo sinh ra trường lại không hề giảm, dẫn tới hậu quả số sinh viên sư phạm bị thất nghiệp khi ra trường tăng lên liên tục.

Do đó, ngành giáo dục hiện đang phải triển khai nhiều biện pháp nhằm sắp xếp lại hệ thống các trường sư phạm, trước hết là các trường sư phạm địa phương, để nâng cao chất lượng đào tạo giáo sinh và bảo đảm khai thác hiệu quả hệ thống trường sư phạm.

Cùng với chủ trương “đại học hóa” đội ngũ giáo viên phổ thông, đang có xu hướng tập trung giao nhiệm vụ đào tạo đội ngũ giáo viên chỉ cho một số trường đại học sư phạm trọng điểm.

Hiệp hội chúng tôi cho rằng đây là những chủ trương đúng nhưng cần có bước đi thích hợp.

Với quan điểm như vậy, ngày 17/12/2018 Hiệp hội đã gửi Công văn Số 110/HH-NC&PTCS tới Thủ tướng Chính phủ kiến nghị “...trong khi chưa phê duyệt mạng lưới, xin Thủ tướng chỉ đạo Bộ Giáo dục và Đào tạo, các bộ ngành, các tỉnh, thành phố liên quan chưa sáp nhập các trường sư phạm với các đơn vị khác thuộc thẩm quyền”.

2. Nhìn lại quá trình phát triển của hệ thống các trường sư phạm nước ta

Trong nhiều năm qua có thể rút ra một số nhận xét rất cần được lưu ý khi xây dựng quy hoạch mới cho hệ thống này:

Thứ nhất, hệ thống trường sư phạm đã trải qua nhiều bước thăng trầm do các biến động về nhu cầu giáo viên: có lúc tăng đột biến về quy mô (dẫn tới việc ra đời ồ ạt nhiều trường sư phạm mới) nhưng cũng có lúc bão hòa, thậm chí tụt giảm như hiện nay, dẫn tới ý định vội vàng muốn giải thể hàng loạt trường sư phạm.

Tương tự, kinh nghiệm thế giới, đặc biệt ở các quốc gia mà phần đông giáo viên phục vụ trong khu vực công theo chế độ viên chức, thường có sự biến động trong nhu cầu giáo viên theo qui luật lượn sóng.

Từ đó dẫn tới khuynh hướng phải duy trì sự tồn tại ổn định của các đơn vị đào tạo giáo viên (cho dù tồn tại độc lập hoặc nằm trong một cơ sở đào tạo đại học đa lĩnh vực).

Thứ hai, trình độ chuẩn của đội ngũ giáo viên mầm non và phổ thông đã nhiều lần được điều chỉnh theo hướng tăng dần có lộ trình, chứ không phải chịu điều chỉnh đột ngột.

Thứ ba, đã từng có sự phân tầng, phân cấp quản lý và phân công trách nhiệm đào tạo và bồi dưỡng giáo viên cho các trường sư phạm: các đại học sư phạm chịu trách nhiệm đào tạo và bồi dưỡng giáo viên trung học phổ thông, các trường cao đẳng và trung cấp sư phạm chịu trách nhiệm đào tạo và bồi dưỡng giáo viên trung học cơ sở, tiểu học và mầm non theo yêu cầu của địa phương.

Đây là một kinh nghiệm rất quan trọng cần được các nhà quản lý vĩ mô lưu tâm để giữ ổn định cho hệ thống trường sư phạm.

3. Một số kiến nghị

Được biết Bộ Giáo dục và Đào tạo hiện đang tập trung xây dựng quy hoạch mạng lưới các cơ sở sư phạm trên qui mô toàn quốc Hiệp hội các trường đại học, cao đẳng Việt Nam xin đề xuất một số kiến nghị  trước mắt và lâu dài như sau:

3.1. Một số nguyên tắc chỉ đạo việc sắp xếp các cơ sở sư phạm:

a) Trước mắt:

- Giữ nguyên hệ thống các cơ sở sư phạm như hiện nay. Thực hiện phân tầng hệ thống này thành các trường đại học sư phạm/ đại học giáo dục trọng điểm, các trường/khoa đại học sư phạm địa phương, các trường /khoa cao đẳng sư phạm địa phương.

- Thực hiện đào tạo và bồi dưỡng giáo viên chủ yếu theo địa chỉ (không theo cơ chế thị trường).

- Sinh viên sư phạm phải được ưu tiên vay tín dụng nhà nước và được xóa nợ tín dụng nếu chấp nhận làm việc trong ngành sư phạm.

- Bộ Giáo dục và Đào tạo quy định các chuẩn của chương trình đào tạo giáo viên (nội dung cứng) để tạo cơ chế liên thông, phát huy sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống.

- Việc nâng chuẩn trình độ của giáo viên phải gắn liền với quy hoạch nâng cấp đào tạo của các cơ sở sư phạm.

b) Về lâu dài:

- Các cơ sở sư phạm nên từng bước chuyển thành trường giáo dục trong các đại học đa lĩnh vực hoặc khoa sư phạm trong các trường đại học địa phương/cao đẳng cộng đồng để có sự ổn định trong hoạt động và huy động được sức mạnh tổng hợp của toàn cơ sở giáo dục đại học trong đào tạo giáo viên khi xuất hiện nhu cầu lớn.

3.2. Phân cấp quản lý:

- Bộ Giáo dục và Đào tạo xây dựng chiến lược và quy hoạch phát triển đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục và quy định tiêu chuẩn chất lượng các loại giáo viên.

- Bộ Giáo dục và Đào tạo quản lý hoạt động đào tạo, bồi dưỡng giáo viên và giao chỉ tiêu đào tạo cho các trường đại học sư phạm/ đại học giáo dục trọng điểm.

Các trường này được tự chủ trong đào tạo sau đại học và nghiên cứu khoa học,tập trung đào tạo sau đại học, nghiên cứu khoa học giáo dục và bồi dưỡng giảng viên cho các trường sư phạm và trường trung học phổ thông trên phạm vi toàn quốc.

- Ủy ban nhân dân tỉnh/Thành phố trực thuộc Trung ương quản lý trực tiếp và giao chỉ tiêu đào tạo giáo viên mầm non, tiểu học và trung học cơ sở cho các trường/khoa sư phạm địa phương.

Các trường/khoa sư phạm địa phương tập trung đào tạo và bồi dưỡng giáo viên cho các trường mầm non, tiểu học và trung học cơ sở trong địa phương.

- Các cơ sở sư phạm không tranh giành nguồn tuyển hoặc đào tạo chồng chéo.

3.3. Trước mắt, Hiệp hội các trường đại học, cao đẳng Việt Nam kính đề nghị Thủ tướng:

Có văn bản gửi Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố về việc sắp xếp, quy hoạch các trường cao đẳng sư phạm địa phương trong khi thực hiện các Nghị quyết 39-NQ/TW (khóa XI) và Nghị quyết 18-NQ/TW (khóa XII);

-  Có văn bản chỉ đạo các Sở Giáo dục và Đào tạo giao nhiệm vụ cho các trường cao đẳng sư phạm tham gia bồi dưỡng giáo viên thực hiện chương trình, sách giáo khoa mới; tham gia bồi dưỡng thường xuyên giáo viên, cán bộ quản lý giáo dục; tổ chức các chuyên đề bồi dưỡng nghiệp vụ;

- Chỉ đạo các đơn vị liên quan thuộc Bộ (VTEP, Cục Nhà giáo và Cán bộ quản lý giáo dục, Vụ Đại học,...) chọn cử giảng viên các trường cao đẳng sư phạm địa phương tham gia tập huấn bồi dưỡng đội ngũ cốt cán.

Trên đây là một số kiến nghị, trong đó có các kiến nghị khẩn cấp, của Hiệp hội các trường đại học, cao đẳng Việt Nam kính trình lên Thủ tướng liên quan tới việc sắp xếp mạng lưới các cơ sở sư phạm đào tạo giáo viên cho giáo dục mầm non và giáo dục phổ thông, kính mong Thủ tướng quan tâm và có chỉ đạo kịp thời.

Hiệp hội chúng tôi xin kính chúc Thủ tướng mạnh khỏe và gửi tới Thủ tướng lời chào trân trọng.