Ngày 12/12, Bộ Tư pháp đã công bố Tài liệu thẩm định dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều Luật Thi đua khen thưởng. Trong đó, tại khoản 9 Điều 1 của dự thảo nêu:
Điều 23. Danh hiệu “Chiến sĩ thi đua cơ sở”
Danh hiệu “Chiến sĩ thi đua cơ sở” để tặng cho cá nhân đạt các tiêu chuẩn sau đây:
1. Được công nhận hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ;
2. Có sáng kiến được cơ sở công nhận hoặc có đề tài khoa học, đề án khoa học, công trình khoa học và công nghệ đã được nghiệm thu hoặc mưu trí, sáng tạo trong chiến đấu, phục vụ chiến đấu được đơn vị công nhận.
Trong khi đó, Điều 23, Luật Thi đua, khen thưởng số 06/2022/QH15 quy định danh hiệu “Chiến sĩ thi đua cơ sở” để tặng cho cá nhân đạt các tiêu chuẩn sau đây:
1. Đạt tiêu chuẩn danh hiệu “Lao động tiên tiến” hoặc “Chiến sĩ tiên tiến”;
2. Hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ hoặc có sáng kiến được cơ sở công nhận hoặc có đề tài khoa học, đề án khoa học, công trình khoa học và công nghệ đã được nghiệm thu hoặc mưu trí, sáng tạo trong chiến đấu, phục vụ chiến đấu được đơn vị công nhận.
Theo lãnh đạo một số cơ sở giáo dục, đề xuất sửa đổi tiêu chí xét tặng danh hiệu “Chiến sĩ thi đua cơ sở” theo hướng yêu cầu đồng thời hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ và có sáng kiến được cơ sở công nhận sẽ siết chặt hơn tiêu chí xét chọn so với quy định hiện hành.
Cần linh hoạt tiêu chí để phản ánh đúng năng lực và đóng góp của giáo viên
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, thầy Phan Đình Hưng - Hiệu trưởng Trường Tiểu học Lăng Tô (xã Đam Rông 1, tỉnh Lâm Đồng) cho hay, đề xuất đạt danh hiệu “Chiến sĩ thi đua cơ sở” nhà giáo phải đạt hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ và có sáng kiến được cơ sở công nhận sẽ khó khăn hơn đối với giáo viên trong việc thi đua, xét chọn.
Thực tế, không phải năm nào giáo viên cũng có điều kiện xây dựng sáng kiến. Nếu hàng năm đều phải viết và được công nhận sáng kiến để làm căn cứ đánh giá, nhiều giáo viên có thể không đạt được danh hiệu, dù đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ. Điều này có thể vô tình tạo thêm áp lực cho giáo viên, thay vì khuyến khích, động viên đội ngũ trong quá trình giảng dạy.
Thầy Hưng nhận định: “Cách xét danh hiệu “Chiến sĩ thi đua cơ sở” như hiện nay về cơ bản đã bảo đảm yêu cầu và phù hợp với thực tiễn. Thực tế, tỷ lệ giáo viên được xếp loại hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ hàng năm của trường là 2-3 người. Khi số lượng đã hạn chế như vậy, việc bổ sung thêm điều kiện bắt buộc về sáng kiến sẽ càng thu hẹp cơ hội được xét danh hiệu”.
Cùng chia sẻ về vấn đề này, thầy Vũ Anh Dũng - Hiệu trưởng Trường Trung học phổ thông Kẻ Sặt (xã Kẻ Sặt, thành phố Hải Phòng) cho rằng, đề xuất để đạt danh hiệu “Chiến sĩ thi đua cơ sở” cần đồng thời đáp ứng cả hai tiêu chí hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ và có sáng kiến được cơ sở công nhận sẽ khó hơn cho giáo viên so với quy định hiện hành và có thể số lượng cá nhân đáp ứng đủ tiêu chí sẽ rất hạn chế.
Hiện nay, cơ chế xét thi đua theo hướng linh hoạt, đáp ứng một trong hai điều kiện đã tương đối công bằng, phản ánh đúng năng lực và mức độ cống hiến của giáo viên. Có những giáo viên tuy không có sáng kiến nhưng lại hoàn thành xuất sắc các nhiệm vụ chuyên môn, đóng góp rõ nét cho nhà trường; ngược lại, cũng có giáo viên tập trung viết sáng kiến, trong khi hiệu quả công việc chuyên môn đạt hoàn thành tốt nhiệm vụ.
Theo thầy Vũ Anh Dũng, trong thực tiễn quản lý và giảng dạy, việc đánh giá, xét thi đua đối với giáo viên cần có sự linh hoạt để phù hợp với đặc thù công việc. Mỗi giáo viên có thế mạnh và cách đóng góp khác nhau; có người nổi bật ở công tác chuyên môn, giảng dạy, quản lý lớp học, có người lại phát huy tốt vai trò nghiên cứu, đề xuất sáng kiến. Nếu áp dụng một tiêu chí cứng cho tất cả, việc ghi nhận có thể chưa phản ánh đầy đủ nỗ lực và hiệu quả công việc của từng cá nhân.
Vì vậy, thầy Dũng cho rằng việc duy trì cơ chế xét thi đua theo hướng linh hoạt, cho phép giáo viên đáp ứng một trong các tiêu chí phù hợp, sẽ vừa đảm bảo tính công bằng, vừa tạo động lực để giáo viên tập trung làm tốt nhiệm vụ chuyên môn, đồng thời khuyến khích những sáng kiến xuất phát từ nhu cầu thực tiễn, thay vì mang tính hình thức.
Đề xuất nâng tỷ lệ hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ 30%
Thầy Vũ Văn Thắng - Hiệu trưởng Trường Tiểu học và Trung học cơ sở Thái Phúc (xã Bắc Thái Ninh, tỉnh Hưng Yên) cho biết, đối với đội ngũ cán bộ, giáo viên, việc đánh giá, xếp loại hoàn thành nhiệm vụ do nhà trường thực hiện, còn cán bộ quản lý nhà trường sẽ do cấp trên có thẩm quyền đánh giá, trước đây là cấp huyện, hiện nay là cấp xã.
Căn cứ các quy định và hướng dẫn của Luật Thi đua, khen thưởng năm 2022 công tác xét danh hiệu “Chiến sĩ thi đua cơ sở” tại nhà trường được triển khai đồng bộ, công khai, dân chủ từ cá nhân, tổ chuyên môn đến cấp trường.
Cụ thể, đối với giáo viên, trước hết mỗi giáo viên tự đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ, đồng thời tự đề xuất danh hiệu thi đua phù hợp với kết quả công tác của bản thân. Trên cơ sở đó, tổ chuyên môn họp, cho ý kiến, đánh giá và đề xuất, sau đó hồ sơ được trình Hội đồng thi đua, khen thưởng của nhà trường xem xét, thảo luận và bỏ phiếu theo quy trình. Toàn bộ các bước đều được thực hiện rõ ràng, minh bạch.
Đối với người đứng đầu đơn vị, quy trình xét thi đua được thực hiện tương tự nhưng có sự khác biệt nhất định. Người đứng đầu trường học tự đánh giá và đề nghị mức xếp loại, sau đó tập thể lãnh đạo đơn vị họp, đánh giá và thống nhất đề xuất. Hồ sơ tiếp tục được đưa ra Hội đồng thi đua, khen thưởng xem xét, đề nghị. Việc đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ của người đứng đầu trường học do cấp xã xem xét, quyết định.
Hiện nay quy định của Đảng, tỷ lệ đảng viên hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ không quá 20% đảng viên hoàn thành tốt nhiệm vụ. Do đó, sẽ có không quá 20% giáo viên được công nhận hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ. Trong số 20% hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ này, ai đạt được sáng kiến hoặc có đề tài khoa học, đề án khoa học, công trình khoa học và công nghệ đã được nghiệm thu mới được đề nghị công nhận Chiến sĩ thi đua cơ sở.
“Điều này khiến việc xét thi đua đối với người đứng đầu càng trở nên khó khăn. Trước đây, khi xét thi đua trong phạm vi cấp huyện, tỷ lệ 20% đồng nghĩa vẫn có một “diện xét” tương đối rộng, giúp nhiều cán bộ quản lý có cơ hội được ghi nhận xứng đáng.
Tuy nhiên, hiện nay sau khi thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, việc xét danh hiệu “Chiến sĩ thi đua cơ sở” đối với lãnh đạo nhà trường trên phạm vi cấp xã, số lượng đơn vị ít hơn.
Chẳng hạn, xã Bắc Thái Ninh có 8 cơ sở giáo dục cùng 1 trạm y tế, tổng cộng 9 đơn vị sự nghiệp công lập, chiếu theo dự thảo, chỉ một đơn vị sẽ được xếp loại hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ. Như vậy, chỉ một người đứng đầu được đánh giá hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ. Phần lớn các đơn vị còn lại, dù nỗ lực lớn, cũng chỉ được xếp loại cao nhất là hoàn thành tốt nhiệm vụ.
Trong khi đó, thực tế ở nhiều đơn vị có không ít người đứng đầu làm việc hiệu quả, hoàn thành tốt, thậm chí xuất sắc nhiệm vụ. Việc áp dụng tỷ lệ phần trăm trong phạm vi hẹp khiến nhiều trường hợp dù làm tốt vẫn chưa được ghi nhận xứng đáng, từ đó làm giảm ý nghĩa khích lệ của công tác thi đua, khen thưởng.
Như vậy, nếu tiêu chí xét danh hiệu “Chiến sĩ thi đua cơ sở” đồng thời yêu cầu vừa phải hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, vừa đáp ứng thêm các điều kiện khác, thì khả năng người đứng đầu các đơn vị sự nghiệp như hiệu trưởng và trưởng trạm y tế, đạt được danh hiệu này sẽ rất thấp”, thầy Thắng nói.
Một tình huống khác phát sinh trong thực tế là trường hợp cán bộ quản lý trường học được tập thể trong nhà trường đánh giá rất cao, thậm chí cao hơn so với nhiều cán bộ, giáo viên, nhân viên. Tuy nhiên, khi giới hạn 20% hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ thì cán bộ quản lý có thể chỉ đạt mức “hoàn thành tốt nhiệm vụ”.
Trong khi đó, giáo viên thuộc cùng một đơn vị lại có thể được xếp loại hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ. Điều này cho thấy vẫn còn những điểm bất cập cần được cân nhắc khi hoàn thiện các quy định về thi đua, khen thưởng.
Trường hợp khác là việc xếp loại hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được thực hiện trên cơ sở các điều kiện, tiêu chuẩn cụ thể theo quy định. Đáng nói, có những trường hợp giáo viên đã đáp ứng đầy đủ các tiêu chí này, thậm chí hoàn thành tốt và vượt yêu cầu. Tuy nhiên, do quy định tỷ lệ tối đa 20% hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, nên dù đạt đủ điều kiện, không phải ai cũng được xếp loại xuất sắc.
Điều này tạo ra điểm mắc giữa tiêu chuẩn chuyên môn vốn có thể phấn đấu để đạt được và giới hạn tỷ lệ cứng, khiến nhiều trường hợp đủ điều kiện nhưng chưa được ghi nhận xứng đáng.
Ngoài ra, có giáo viên thực sự nổi trội trong đơn vị nhưng do công tác tại đơn vị có nhiều người giỏi nên chỉ được xếp loại hoàn thành tốt nhiệm vụ. Trong khi có trường hợp ở đơn vị khác dù thành tích không nổi bật bằng vẫn được xếp loại hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ do nằm trong tỷ lệ cho phép.
Nếu quy định xét danh hiệu theo hướng linh động như luật hiện hành hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ hoặc có sáng kiến được cơ sở công nhận hoặc có đề tài khoa học, đề án khoa học, thì phạm vi đối tượng được xét sẽ rộng hơn, tạo thêm cơ hội cho nhiều giáo viên, ghi nhận và khuyến khích kịp thời những đóng góp của họ.
Thầy Thắng cho rằng, tỷ lệ 20% được xếp loại hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ là khá ít và cần được điều chỉnh lên khoảng 30% để phù hợp hơn với thực tiễn nếu áp dụng xét “Chiến sĩ thi đua cơ sở” theo dự thảo nghị định.
Đồng tình với quan điểm trên, Hiệu trưởng Trường Tiểu học Lăng Tô cho hay, nếu áp dụng theo khung cứng tại dự thảo, người đứng đầu cơ sở giáo dục gần như không có cơ hội đạt danh hiệu “Chiến sĩ thi đua cơ sở”, dù nỗ lực phấn đấu trong thời gian dài.
Để người đứng đầu được xếp loại hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, tập thể đơn vị trước hết phải được đánh giá hoàn thành xuất sắc. Trong khi đó, với quy định về tỷ lệ và điều kiện chặt chẽ hơn, việc vừa yêu cầu người đứng đầu trường học hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, vừa phải có sáng kiến được công nhận, sẽ tạo áp lực rất lớn và khó đạt đối với đội ngũ quản lý trường học.
Tỷ lệ 20% hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ là khá chặt chẽ và có thể xem xét nâng lên khoảng 30% để phù hợp hơn với thực tiễn. Việc điều chỉnh này sẽ giúp mở rộng cơ hội ghi nhận đối với những giáo viên và cán bộ quản lý làm việc hiệu quả, tránh tình trạng nhiều cá nhân tiêu biểu nhưng không được xét do giới hạn tỷ lệ.
Thầy Hưng cũng cho rằng, không nên đặt nặng tiêu chí sáng kiến kinh nghiệm, mà cần lấy kết quả và hiệu quả công việc hàng năm làm căn cứ chính để đánh giá, xếp loại thi đua, khen thưởng theo tỷ lệ phù hợp.
