Khát khao làm giàu trên quê hương, chàng trai Ninh Bình tìm lối ra, nâng giá trị cho củ sen

Với khát khao làm giàu, tư duy đổi mới và niềm đam mê sáng tạo, anh Vũ Văn Anh (sinh năm 1991), xã Trực Chính, huyện Trực Ninh, tỉnh Nam Định cũ (nay là xã Ninh Giang, tỉnh Ninh Bình) đã phát triển thành công các sản phẩm chế biến bởi củ sen. Từ loại cây trồng quen thuộc, anh từng bước nâng cao giá trị, tạo nên những sản phẩm đặc sản được người tiêu dùng ưa chuộng.

Đến nay, các sản phẩm như trà củ sen, tinh bột củ sen do anh sản xuất đã tạo được tiếng vang nhất định trên thị trường, góp phần nâng cao thu nhập cho gia đình và người trồng sen, đồng thời làm đẹp cảnh quan môi trường tại địa phương.

Mô hình sản xuất của anh Vũ Văn Anh là một trong những gương điển hình tiêu biểu cho tinh thần đổi mới, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm của người trẻ trong giai đoạn mới, qua đó lan tỏa và thúc đẩy phong trào khởi nghiệp tại quê hương.

“Bén duyên” với cây sen và hành trình nâng tầm giá trị nông sản quê hương

Chia sẻ với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, anh Văn Anh cho biết, bản thân sinh ra và lớn lên tại vùng quê thuần nông, ngay từ khi còn là sinh viên Học viện Nông nghiệp Việt Nam, anh Văn Anh đã thấu hiểu những vất vả, khó khăn của người nông dân. Chính điều đó đã thôi thúc anh nuôi dưỡng khát vọng vận dụng kiến thức chuyên môn để làm giàu từ nông nghiệp.

Năm 2013, sau khi tốt nghiệp đại học, anh làm việc tại huyện Tiền Hải (tỉnh Thái Bình cũ). Trong thời gian này, anh nảy ra ý tưởng phát triển mô hình kinh tế trang trại. Đến năm 2015, anh quyết định thuê 12 mẫu đất để xây dựng trang trại; tại khu đất đó đã trồng sẵn sen lấy hạt, từ đó anh “bén duyên” với cây sen.

Anh Văn Anh kể lại: “Trong quá trình sản xuất, kinh doanh, từ năm 2016 tôi bắt đầu biết đến củ sen nhưng mới dừng lại ở việc buôn bán nhỏ lẻ thông qua thương lái, chưa đi sâu vào chế biến. Đến năm 2018, do hiệu quả kinh tế không như kỳ vọng, tôi quyết định dừng mô hình trang trại, trở về quê Nam Định (cũ) và tiếp tục buôn bán hạt sen, củ sen tươi dựa trên mạng lưới khách hàng đã xây dựng trước đó”.

Giai đoạn 2020-2021, khi đại dịch Covid-19 bùng phát, các hoạt động thương mại truyền thống bị hạn chế, đầu ra sản phẩm củ sen tươi gặp nhiều khó khăn, ảnh hưởng trực tiếp đến người trồng. Sẵn có nghề làm tinh bột sắn dây của gia đình, chàng trai Ninh Bình bắt đầu thử nghiệm chế biến sản phẩm tinh bột củ sen. Từ đây, hành trình khởi nghiệp của anh chính thức bước sang một giai đoạn mới.

“Trong quá trình trực tiếp sản xuất và sử dụng sản phẩm tinh bột củ sen, tôi nhận thấy sản phẩm mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe, có giá trị kinh tế cao, trong khi cây sen lại gần gũi, quen thuộc với đời sống người dân Việt Nam. Từ đó, tôi quyết định lựa chọn và gắn bó lâu dài với mô hình này”, anh Văn Anh nói.

Nhờ sẵn có quy trình sản xuất tinh bột sắn dây của gia đình, khi chuyển sang chế biến tinh bột củ sen, anh không gặp quá nhiều khó khăn do các công đoạn cơ bản tương đối giống nhau. Tuy nhiên, mỗi loại nguyên liệu có đặc tính riêng, đòi hỏi phải điều chỉnh sao cho phù hợp; sau khoảng 4-5 mẻ thử nghiệm, anh đã hoàn thiện được sản phẩm.

Theo chàng trai trẻ, khó khăn lớn nhất trong giai đoạn đầu khởi nghiệp là bài toán tiếp cận thị trường. Thời điểm đó, giá tinh bột củ sen ở mức khá cao, khoảng 800.000 đồng/kg, trong khi tinh bột sắn dây phổ biến chỉ từ 90.000-100.000 đồng/kg, khiến việc thuyết phục người tiêu dùng ban đầu gặp không ít trở ngại.

Để giải quyết khó khăn, chàng trai Ninh Bình chia nhỏ sản phẩm để gửi tặng những khách hàng đang sử dụng tinh bột sắn dây và những người quan tâm, nhằm lấy ý kiến phản hồi.

“Rất may, các đánh giá của khách hàng đều tích cực, từ đó xuất hiện những đơn hàng trải nghiệm tinh bột củ sen đầu tiên với lượng mua khoảng 100-200g. Thời điểm đó, tinh bột củ sen còn là sản phẩm mới mẻ tại Việt Nam, nên nhiều khách hàng có nhu cầu đã chủ động tìm đến tôi để mua sử dụng hoặc phân phối sản phẩm”, anh nói.

Anh Văn Anh cho biết, sau khoảng một năm đưa sản phẩm ra thị trường, đến năm 2022 đã xuất hiện thêm nhiều cơ sở sản xuất các sản phẩm tương tự từ củ sen. Trước thực tế đó, anh tiếp tục nghiên cứu, tập trung cải tiến chất lượng nhằm tạo sự khác biệt so với các sản phẩm cùng loại.

Theo anh, điểm khác biệt trong sản phẩm của bản thân so với những sản phẩm khác trên thị trường nằm ở khâu lựa chọn nguyên liệu. Sen được canh tác theo hướng hạn chế hóa chất, sử dụng phân bón hữu cơ từ phân chuồng thay thế phân bón hóa học, giúp nguyên liệu bảo đảm chất lượng và an toàn hơn cho người tiêu dùng.

Ngoài ra, yếu tố then chốt làm nên chất lượng sản phẩm là lựa chọn nguyên liệu tươi, đủ độ già, chế biến trong thời gian tối đa 18 giờ kể từ khi thu hoạch, đồng thời anh có quy trình tạo hương thơm tự nhiên cho sản phẩm, qua đó nâng cao giá trị và sức cạnh tranh trên thị trường.

Bên cạnh đó, việc ứng dụng công nghệ vi sinh trong toàn bộ quy trình, từ xử lý đất, ủ phân đến sử dụng các chế phẩm bảo vệ thực vật có nguồn gốc tự nhiên cũng giúp giảm chi phí đầu vào trong canh tác và sản xuất; đồng thời bảo vệ sức khỏe cho người lao động và hạn chế tác động tiêu cực đến môi trường.

Sản phẩm còn khác biệt ở kỹ thuật loại bỏ tạp chất trong quá trình chế biến tinh bột củ sen. Do củ sen được khai thác sâu dưới bùn, phải sử dụng máy tạo áp lực nên dễ lẫn cát non từ lớp bùn đáy vào bên trong củ. Việc loại bỏ hoàn toàn lượng cát non này đòi hỏi người sản xuất phải có phương pháp xử lý phù hợp và dụng cụ chuyên biệt, nhằm bảo đảm tinh bột thành phẩm sạch, mịn.

Mở rộng hệ sinh thái sản phẩm từ củ sen, tạo sinh kế cho người dân địa phương

Năm 2023, anh Văn Anh xây dựng thương hiệu “Sen 90”. Để chủ động nguồn nguyên liệu, anh đã liên kết với các hộ trồng sen củ trên địa bàn tỉnh, hình thành vùng nguyên liệu ổn định với tổng diện tích khoảng 4 ha.

Anh cũng luôn chú trọng việc học hỏi, tìm tòi và sáng tạo trong nghiên cứu, không ngừng cải tiến quy trình để cho ra đời những sản phẩm mới có chất lượng tốt hơn, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thị trường.

Ngoài chế biến tinh bột củ sen, để khai thác tối đa hiệu quả hệ thống máy móc đã đầu tư, cơ sở sản xuất, anh còn nghiên cứu chế biến nhiều sản phẩm khác như trà củ sen, phở sen...

Đặc biệt, chàng trai trẻ đã bước đầu thành công với sản phẩm phở sen và đang hoàn thiện các thủ tục pháp lý để đưa sản phẩm lưu thông chính thức trên thị trường. Không dừng lại ở đó, anh cho biết sẽ tiếp tục nghiên cứu, phát triển thêm các sản phẩm mới từ củ sen nhằm mở rộng hệ sinh thái sản phẩm.

Về thị trường tiêu thụ, hiện các sản phẩm của anh chủ yếu được phân phối trong nước thông qua kênh bán hàng trực tuyến và hệ thống đại lý. Thời gian tới, anh định hướng mở rộng thị trường cả trong và ngoài nước, thông qua việc tăng cường kết nối đối tác, đồng thời tranh thủ sự hỗ trợ từ các cơ quan, ban ngành liên quan.

Hiện nay, mô hình sản xuất, chế biến sản phẩm từ củ sen đã trở thành nguồn thu nhập chính của gia đình anh Văn Anh. Mỗi năm anh bán ra thị trường hơn 500kg tinh bột sen, 300kg trà củ sen, doanh thu hàng năm từ 750-800 triệu đồng.

Bên cạnh đó, xưởng chế biến các sản phẩm từ củ sen của anh cũng tạo việc làm ổn định cho 4 lao động thường xuyên và 2 lao động thời vụ tại địa phương.

Dự kiến trong năm 2026, anh sẽ mở rộng diện tích liên kết trồng sen với người dân địa phương, với quy mô thêm khoảng 2,3 ha, qua đó hình thành mô hình kinh tế mới, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng đất và tăng thu nhập cho người dân.

Nếu được triển khai, mô hình dự kiến tạo thêm việc làm thường xuyên cho khoảng 4 lao động trong khâu sản xuất. Dự kiến mỗi ha mang lại doanh thu khoảng 200 triệu đồng.

Với ý chí vượt khó phấn đấu vươn lên cùng những đóng góp cho quê hương, năm 2025, anh được Trung ương Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh trao tặng danh hiệu Thanh niên tiên tiến làm theo lời Bác toàn quốc lần thứ VIII.

“Vinh dự là 1 trong 444 đại biểu dự Đại hội Thanh niên tiên tiến làm theo lời Bác năm 2025 mang lại cho tôi nhiều xúc động và tự hào. Giải thưởng không chỉ là sự ghi nhận cho những nỗ lực đã qua mà còn là nguồn động viên quan trọng, tiếp thêm động lực để tôi tiếp tục hành trình khởi nghiệp, với khát vọng cống hiến nhiều hơn cho xã hội”, anh Văn Anh bày tỏ.

Trước đó, anh Vũ Văn Anh cũng nhận được giấy khen của xã Trực Chính (cũ) vì đã có thành tích xuất sắc trong công tác đoàn và phong trào thiếu nhi năm 2024; được Tỉnh đoàn Nam Định (cũ) và Trung ương Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh trao Giấy chứng nhận “Thanh niên tiên tiến làm theo lời Bác” năm 2025.

Bên cạnh đó, sản phẩm của anh đạt chứng nhận OCOP 3 sao và lọt Top 15 Cuộc thi Tìm kiếm tài năng khởi nghiệp đổi mới sáng tạo Thành Nam năm 2024 do Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Nam Định (cũ) tổ chức.