Trong căn xưởng nhỏ tại xã Khánh Nhạc, tỉnh Ninh Bình, mùi hương thảo mộc dịu nhẹ lan tỏa, nồng nàn mà trong lành. Giữa không gian ấy, chị Nguyễn Thị Hoài, người sáng lập thương hiệu Hương Hồng Hạc say sưa với công việc làm hương. Ít ai biết rằng để tạo nên “hương thơm an lành” hôm nay là cả một hành trình nhiều thử thách, bắt đầu từ những nhánh cỏ.
Sinh năm 1991, quê xã Khánh Nhạc, chị Nguyễn Thị Hoài là người đầu tiên trồng cỏ Vetiver tại Ninh Bình, cũng là người tiên phong tại Việt Nam phát triển sản phẩm hương nhang từ rễ của loại cỏ này.
Rẽ ngang khởi nghiệp từ cỏ
Năm 2013, sau khi tốt nghiệp Trường Đại học Giao thông Vận tải, chuyên ngành Kinh tế xây dựng, chị Hoài làm việc cho một tổ chức phi chính phủ hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp tại Hà Nội, với mức thu nhập hơn 20 triệu đồng mỗi tháng. Có công việc ổn định, cơ hội thăng tiến rộng mở và mức lương đáng mơ ước, song sau 4 năm gắn bó, chị bất ngờ xin nghỉ việc, quyết định trở về quê khởi nghiệp từ việc trồng một loại cỏ đặc biệt mang tên Vetiver.
Chị Hoài chia sẻ: “Năm 2017, tôi có dịp tham dự một hội thảo về thích ứng với biến đổi khí hậu và giảm nhẹ rủi ro thiên tai, được tổ chức ngay sau một trận lũ quét, sạt lở đất nghiêm trọng xảy ra tại khu vực Tây Bắc.
Tại đây, lần đầu tiên tôi được biết đến cỏ Vetiver - loài thực vật có khả năng giữ đất, ổn định mái dốc nhờ hệ rễ phát triển mạnh, ăn sâu và bám chặt vào lòng đất. Hình ảnh người nông dân cầm trên tay bụi cỏ với bộ rễ dài tới 2-3 mét đã để lại trong tôi ấn tượng sâu sắc.
Không chỉ có vai trò quan trọng trong phòng, chống sạt lở, rễ cỏ Vetiver còn chứa tinh dầu - một loại dược liệu quý được sử dụng làm chất định hương trong các dòng nước hoa cao cấp. Hương thơm tự nhiên từ cỏ Vetiver mang lại cảm giác thư giãn, giúp cân bằng cảm xúc hiệu quả.
Từ những hiểu biết đó, trong tôi dần hình thành ý tưởng trồng cỏ Vetiver để trao tặng cỏ giống, trồng cỏ tại các vùng cao qua đó góp phần hạn chế thiệt hại do lũ quét, sạt lở đất gây ra và tạo ra các sản phẩm kinh tế từ loại cỏ này”.
Nhớ lại những ngày đầu tiên bắt đầu hành trình khởi nghiệp, người phụ nữ 9X cho biết khó khăn lớn nhất trong giai đoạn đầu là việc vận động người dân tham gia trồng cỏ Vetiver. Thời điểm đó, khi cô gái trẻ chia sẻ về các ứng dụng của cỏ Vetiver và kêu gọi người dân cùng trồng, sự hào hứng, nhiệt huyết của chị lại nhận về câu nói đầy hoài nghi: “Người ta phá cỏ còn không xong, lại đi trồng cỏ làm gì?”.
“Chính câu nói ấy khiến tôi nhận ra rằng, muốn người dân lắng nghe, hiểu, tin tưởng và làm cùng thì không thể chỉ dừng lại ở tuyên truyền, mà bắt buộc phải xây dựng được một mô hình kinh tế cụ thể, mang lại giá trị thực tế. Do đó, Công ty Trách nhiệm hữu hạn Sản xuất và Thương mại Sapo với thương hiệu Hương Hồng Hạc đã ra đời”, chị Hoài nói.
Khó khăn tiếp theo đến với chị Hoài là sự thiếu hụt kinh nghiệm và nền tảng nghề nghiệp. Khi ấy, cỏ Vetiver vẫn là cái tên xa lạ đối với người dân huyện Yên Khánh (cũ) nói riêng và tỉnh Ninh Bình (cũ) nói chung, chưa từng có hộ dân trồng loại cỏ này, càng không ai tin rằng một loài cỏ lại có thể mang lại giá trị kinh tế cao.
Chị Hoài kể: “Xuất phát từ mong muốn làm ra sản phẩm hương sạch, an toàn cho người sử dụng, tôi đã chủ động học hỏi tại nhiều làng nghề làm hương ở các tỉnh, thành khác nhau.
Tuy nhiên, thực tế tại các làng nghề cho thấy, để hương dễ cháy, cuộn tàn đẹp, tàn trắng như tuyết, người sản xuất thường sử dụng nhiều loại hóa chất phụ trợ. Việc này khiến tôi trăn trở, bởi nó đi ngược lại mục tiêu ban đầu là tạo ra một sản phẩm hương hoàn toàn tự nhiên, an toàn cho sức khỏe.
Khi đang chững lại trước nút thắt ấy, tôi tình cờ gặp một người thợ làm hương đã gắn bó với nghề hơn 20 năm nhưng buộc phải bỏ nghề vì thực tế hiện nay nhiều loại hương sử dụng quá nhiều hóa chất. Chính người thợ ấy đã trực tiếp se những nén hương thủ công đầu tiên ngay trước mắt tôi, hoàn toàn không dùng bất kỳ loại hóa chất nào.
Từ khoảnh khắc đó, tôi nhận ra rằng vẫn còn những nén hương thơm an lành, thuần khiết tồn tại giữa thị trường đầy pha trộn. Điều đó càng thôi thúc tôi kiên định theo đuổi con đường làm hương sạch, an toàn cho người sử dụng”.
Nén hương đầu tiên được làm từ rễ cỏ Vetiver ra đời, đánh dấu bước khởi đầu cho quy trình sản xuất đồng loạt các sản phẩm hương nhang mang thương hiệu riêng của người phụ nữ 9X.
Xuất phát từ quan điểm “sản phẩm chất lượng phải bắt đầu từ nguyên liệu chất lượng”, các nén hương được phối trộn từ thảo mộc tự nhiên, có nguồn gốc rõ ràng, được kiểm soát kỹ lưỡng ngay từ khâu trồng trọt. Nguyên liệu sử dụng là thảo mộc thật, không pha trộn hương liệu tổng hợp hay mùn cưa, không sử dụng bất kỳ loại hóa chất nào trong quá trình sản xuất.
Nhờ đó, hương khi đốt tỏa mùi thơm nhẹ, thanh, tạo cảm giác thư giãn, lượng khói ít, phù hợp với nhiều gia đình, đặc biệt là các hộ sống trong chung cư hoặc không gian thờ cúng hạn chế.
Tuy nhiên, sau khi hoàn thiện sản phẩm, thành công ban đầu mới chỉ dừng lại ở khâu sản xuất. Bài toán tiếp theo mà cô gái trẻ phải đối mặt là tìm đầu ra ổn định, đưa sản phẩm đến với người tiêu dùng và xây dựng thương hiệu trên thị trường.
Khó khăn ở giai đoạn này là thay đổi nhận thức của người dân về việc sử dụng hương an toàn nhằm bảo vệ sức khỏe. Để làm được điều này, chị Hoài tập trung đẩy mạnh truyền thông, giúp người tiêu dùng hiểu rõ tác hại của các loại hương chứa hóa chất không an toàn. Qua thời gian, khi thông tin được lan tỏa, nhận thức của người dân cũng dần thay đổi theo hướng tích cực.
Các sản phẩm từ cỏ Vetiver của chị Hoài hiện tiêu thụ trong nước và chủ yếu tại các thành phố lớn như Hà Nội, Hải Phòng, Hồ Chí Minh….
Hương sạch từ cỏ Vetiver tạo sinh kế cho người dân địa phương, bảo vệ môi trường
Sau khi sản phẩm được thị trường đón nhận, doanh nghiệp của chị Hoài mạnh dạn đầu tư thêm trang thiết bị, máy móc nhằm đa dạng hóa sản phẩm, mở rộng từ hương thờ cúng sang các dòng hương thư giãn như hương nụ, hương không tăm, hương vòng.
Hiện nay, quy mô sản xuất của doanh nghiệp đạt 150m2 với 7 loại máy móc tự động và bán tự động, doanh thu hàng năm của cơ sở đạt khoảng 1 tỷ đồng.
Chị Hoài cho hay, các sản phẩm từ cỏ Vetiver không chỉ mang về kinh tế cho gia đình chị mà còn mang lại nhiều lợi ích cho người dân địa phương.
Cơ sở sản xuất liên kết với các hộ nông dân tại địa phương để xây dựng vùng trồng nguyên liệu. Người dân được cung cấp giống cây, tận dụng quỹ đất sẵn có và ký hợp đồng bao tiêu sản phẩm, qua đó tạo nguồn thu nhập ổn định. Cùng với đó, xưởng sản xuất hiện tạo việc làm thường xuyên cho 4 lao động và việc làm thời vụ cho 6-7 lao động tại địa phương, với thu nhập bình quân khoảng 5-6 triệu đồng/người/tháng.
Ngoài ra, việc trồng cỏ Vetiver và cây hương bài không sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, ít tốn công chăm sóc, bảo đảm an toàn cho người trồng và không gây thoái hóa đất.
Hiện nay, cỏ Vetiver không chỉ được chị Hoài trồng làm nguyên liệu sản xuất hương mà còn được nhân giống, cung cấp cho các công trình phòng, chống sạt lở. Loại cỏ này góp phần bảo vệ hồ đập, kênh mương, đường giao thông, bờ sông, bờ hồ thủy điện, hạn chế bồi lấp và giảm thiểu nguy cơ mất mùa trên diện rộng.
Với những nỗ lực và đóng góp của mình, chị Nguyễn Thị Hoài đã đạt giải Ba Hội thi Sáng tạo kỹ thuật tỉnh Ninh Bình năm 2019; đạt giải Khuyến khích Sáng tạo Khoa học công nghệ Việt Nam năm 2019 của Bộ Khoa học và Công nghệ với Công trình Sản xuất hương thảo mộc an toàn từ cỏ Vetiver; đạt Giải thưởng Vinh Danh Phụ nữ Khởi nghiệp vì Môi trường năm 2023 do Học viện Phụ nữ Việt Nam tổ chức; đạt giải Quán quân cuộc thi “Khi phụ nữ làm chủ” mùa 2, do Đài Truyền hình Việt Nam tổ chức.
Sản phẩm Hương Hồng Hạc cũng đạt OCOP 4 sao cấp tỉnh năm 2022, được bình chọn là sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu năm 2023.
Chị Hoài cho biết, trong thời gian tới, cơ sở dự kiến tiếp tục mở rộng thị trường tiêu thụ trong nước, hướng tới nhiều nhóm khách hàng hơn tại Việt Nam.
