Tại cuộc họp báo sau Đại hội Đảng bộ Thành phố Hà Nội lần thứ XVIII, Phó Bí thư Thường trực Thành ủy Nguyễn Văn Phong đã trao đổi về định hướng quy hoạch thủ đô.
Theo đó, thành phố đang chuẩn bị khởi công tuyến đường sắt đô thị Văn Cao - Hòa Lạc nhằm thúc đẩy phát triển khu đô thị đại học Hòa Lạc. Đây sẽ là khu đô thị đại học và khoa học công nghệ với hạt nhân gồm Khu Công nghệ cao Hòa Lạc, Đại học Quốc gia Hà Nội và khu đại học tập trung khoảng 300 ha, để di dời dần các trường đại học trong nội đô ra khu vực này. [1]
Thực tế, chủ trương di dời các trường đại học ra khỏi nội đô đã có từ năm 2007 khi Quy hoạch mạng lưới các trường đại học và cao đẳng giai đoạn 2006 - 2016 được Thủ tướng phê duyệt đề cập đến việc di dời các trường công lập có diện tích quá nhỏ (dưới 2ha) ở nội thành Hà Nội ra ngoại thành để đạt tiêu chuẩn về diện tích tối thiểu 10ha/trường đại học.
Năm 2009, Thủ tướng phê duyệt nhiệm vụ Quy hoạch xây dựng hệ thống trường đại học, cao đẳng tại vùng Thủ đô Hà Nội đến năm 2025 và tầm nhìn đến năm 2050 tiếp tục nhấn mạnh định hướng này.
Từ năm 2010 - 2011, Sở Quy hoạch Kiến trúc Hà Nội, Bộ Xây dựng đã đưa ra đề xuất di dời 12 trường đại học, cao đẳng ra khỏi nội đô bao gồm: Trường Đại học Công đoàn, Trường Đại học Kinh tế kỹ thuật công nghiệp, Trường Đại học Luật Hà Nội, Trường Đại học Ngoại thương, Trường Đại học Xây dựng, Trường Đại học Y Hà Nội, Trường Đại học Y tế công cộng, Trường Đại học Răng Hàm Mặt (đã sáp nhập vào Viện đào tạo Răng Hàm mặt, Trường Đại học Y Hà Nội), Trường Cao đẳng Y tế Hà Nội, Trường Đại học Văn hóa Hà Nội, Trường Đại học Mở Hà Nội, Trường Cao đẳng Công nghệ cao Hà Nội. Tuy nhiên, đến nay chỉ có trường Đại học Y tế công cộng hoàn thành việc di dời. [2]
Sinh viên mệt mỏi vì lớp đông, giao thông ùn tắc
Như thường lệ vào mỗi buổi sáng trong tuần, nhiều tuyến đường khu vực trung tâm thành phố như Trường Chinh - Ngã Tư Sở - Nguyễn Trãi, Chùa Bộc - Tây Sơn - Thái Hà, Giải Phóng - Minh Khai,... đã chật kín xe cộ.
Giữa dòng người đông đúc, dễ nhận thấy rất đông sinh viên chen chúc di chuyển về phía cổng nhiều trường đại học như Đại học Bách khoa Hà Nội, Đại học Kinh tế Quốc dân, Trường Đại học Thủy Lợi, Trường Đại học Công Đoàn, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên (Đại học Quốc gia Hà Nội),...
Hay trên tuyến phố Đê La Thành, chỉ một đoạn đường ngắn có đến hai trường đại học là Trường Đại học Mỹ thuật công nghiệp và Trường Đại học Văn hóa Hà Nội.
Tình trạng ùn tắc giao thông vào giờ cao điểm, đặc biệt là khu vực trước cổng các trường đại học không còn xa lạ với người dân Hà Nội.
Theo thống kê của Bộ Giáo dục và Đào tạo, trên địa bàn thủ đô hiện có 97 trường đại học, học viện và hơn 30 trường cao đẳng, chiếm gần 1/3 số cơ sở giáo dục đại học và 40% tổng số sinh viên cả nước. Trong đó, khu vực nội thành có 26 trường, tập trung phần lớn ở các khu vực đông dân cư như phường Bạch Mai, phường Kim Liên, phường Láng, phường Thanh Xuân,... [3]
Nhiều trường đại học trong nội đô hiện chỉ có diện tích vài hecta nhưng phải “gánh” đến hơn chục nghìn sinh viên. Trong khi Tiêu chí 3.1, Tiêu chuẩn 3 tại Thông tư 01/2024/TT-BGDĐT về chuẩn cơ sở giáo dục đại học yêu cầu "diện tích đất (có hệ số theo vị trí khuôn viên) tính bình quân trên một người học chính quy quy đổi theo trình độ và lĩnh vực đào tạo không nhỏ hơn 10m2 đối với các trường ở nội thành", nhưng thực tế ở nhiều trường chỉ đạt 2-5 m2/sinh viên.
Theo báo cáo thường niên mới nhất của một số cơ sở giáo dục đại học, diện tích đất/người học ở Trường Đại học Dược Hà Nội là 2,9 m2/sinh viên, Trường Đại học Văn hóa Hà Nội là 2,71 m2/sinh viên,...
Tại Đại học Bách khoa Hà Nội, báo cáo thường niên năm 2024 cho thấy diện tích đất phục vụ đào tạo tại số 1 Đại Cồ Việt, phường Bạch Mai là 256.360 m2. Trong khi đó, ở bảng thống kê quy mô đào tạo, tuyển mới và tốt nghiệp trong năm cho thấy, số lượng người đang học tất cả các trình độ của trường là 46.965 người. Như vậy, trung bình tỷ lệ diện tích đất/người học của trường là khoảng 5,5m2.
Còn theo báo cáo công khai năm 2024 của Đại học Kinh tế Quốc dân, diện tích đất của trường tại số 207 Giải Phóng, phường Bạch Mai là 123.522 m2. Trong khi đó, ở bảng thống kê quy mô đào tạo, tuyển mới và tốt nghiệp trong năm cho thấy, số lượng người đang học tất cả các trình độ của trường là 54.567 người. Như vậy, trung bình tỷ lệ diện tích đất/người học của trường là khoảng 2,3m2.
Không gian chật hẹp khiến việc tổ chức lớp học, khu ký túc xá, khu thể thao hay nhà gửi xe đều quá tải.
Phạm Thanh Hải - sinh viên năm cuối Đại học Bách khoa Hà Nội dân chia sẻ: “Các khu vực sinh hoạt chung như thư viện, ký túc xá,... đều chỉ thấy người và người. Mỗi giờ vào lớp hay tan học, hàng nghìn sinh viên cùng đổ ra là sân trường, nhà để xe đông nghẹt. Xe máy chen chúc, lấy được xe ra ngoài cũng phải mất 10-15 phút. Điều này khiến em và các bạn cảm thấy rất mệt mỏi”.
Trong khi đó, Nguyễn Minh Anh - sinh viên năm hai Đại học Kinh tế Quốc dân thừa nhận việc học trở nên khó khăn khi lớp đông sinh viên. “Nhiều môn học thường có tới hơn trăm sinh viên trong một giảng đường, khiến không khí học tập khá ngột ngạt. Ở những buổi học đầu kỳ, việc tìm chỗ ngồi cũng khá vất vả, em phải đến sớm mới có chỗ ngồi tốt.
Không gian học tập và sinh hoạt trong khuôn viên trường cũng đang chịu nhiều áp lực. Một số khu giảng đường, bãi gửi xe, hay khu ăn uống luôn trong tình trạng quá tải vào giờ cao điểm. Có những hôm em phải xếp hàng dài để gửi xe.
Các khu tự học, thư viện cũng thường kín chỗ, đặc biệt là vào mùa thi. Điều đó khiến sinh viên cảm thấy khó khăn khi muốn tìm một không gian yên tĩnh để học hay làm việc nhóm”.
“Trường đại học trong phố” và áp lực lên hạ tầng đô thị
Không chỉ giao thông, hệ thống hạ tầng xã hội của khu vực nội thành cũng chịu ảnh hưởng đáng kể từ các “trường đại học trong phố”.
Với hàng trăm nghìn sinh viên đổ về học tập, nhu cầu thuê trọ, ăn uống, sinh hoạt tăng cao, kéo theo giá nhà, chi phí dịch vụ leo thang. Nhiều khu dân cư vốn yên tĩnh nay trở nên chật chội, ồn ào hơn.
Theo chia sẻ của chị Hà - chủ một dãy nhà trọ nằm gần ở khu vực phố Chùa Bộc, nhu cầu thuê phòng của sinh viên tại khu vực này luôn ở mức rất cao, thậm chí "thuê kín quanh năm và không đủ phòng để đáp ứng". Tuy nhiên, chính sự gia tăng đột biến về lượng người sinh sống đã kéo theo nhiều hệ lụy đáng lo ngại.
Chị Hà cho biết, hạ tầng khu vực nhà trọ, vốn không được thiết kế cho mật độ dân cư cao, đang dần xuống cấp. Đồng thời, lượng rác thải sinh hoạt cũng tăng lên đáng kể, gây áp lực lớn lên môi trường và công tác vệ sinh chung của khu vực lân cận trường đại học.
Đỗ Quang Linh - sinh viên năm tư Trường Đại học Y Hà Nội (số 1 Tôn Thất Tùng, phường Kim Liên) cũng phải đối mặt với những vất vả trong sinh hoạt khi trường nằm trong khu dân cư với mật độ dân số đông.
“Trường em nằm trong khu vực có mật độ dân cư đông đúc, lại nằm giữa nhiều trường đại học cũng như các trường từ tiểu học đến trung học phổ thông. Vì vậy, vào những khung giờ cao điểm, hầu như cả bốn hướng quanh trường đều xảy ra tình trạng ùn tắc giao thông.
Mỗi buổi sáng đến lớp hay chiều tan học, việc di chuyển rất vất vả và tốn nhiều thời gian. Đây cũng là thời điểm trùng với thời điểm sinh viên trong khu vực cùng đi học hoặc tan trường, các tuyến đường trở nên chật chội, ngột ngạt, khiến em cảm thấy mệt mỏi trước khi vào lớp và khó giữ được sự tập trung trong giờ học”, Linh bày tỏ.
Nhiều ý kiến cho rằng việc quá nhiều trường đại học nằm trong khu vực nội đô của thành phố Hà Nội khiến mật độ dân cư thực tế cao hơn quy hoạch, gây áp lực lên các dịch vụ công như điện, nước, giao thông, vệ sinh môi trường, y tế.
Trước dự kiến các trường đại học sẽ di dời ra khỏi nội thành, Hồng Phong - sinh viên Trường Đại học Thủy Lợi đồng tình với giải pháp này dù vẫn còn băn khoăn về việc đi lại cũng như cơ hội tìm kiếm việc làm thêm.
“Cá nhân em cho rằng đây là hướng đi hợp lý trong tương lai. Việc di dời sẽ giúp giảm áp lực giao thông và mật độ dân cư trong khu vực nội đô, đồng thời tạo điều kiện để các trường mở rộng cơ sở vật chất, xây dựng môi trường học tập hiện đại và thoáng hơn.
Tuy nhiên, nếu chuyển trường ra xa, em cũng mong có giải pháp hỗ trợ cho việc đi lại, ký túc xá và các dịch vụ khác để sinh viên có thể học tập và sinh hoạt thuận tiện, cũng như có điều kiện trải nghiệm đi làm thêm để gia tăng kinh nghiệm”, Phong cho hay.
Tài liệu tham khảo:
[1] https://vietnamnet.vn/ha-noi-se-chuyen-khoi-dao-tao-sinh-vien-cua-cac-truong-dai-hoc-ra-khoi-noi-do-2454029.html
[2] https://vtv.vn/giao-duc/11-truong-dai-hoc-chua-the-di-doi-khoi-noi-do-ha-noi-20230830114845407.htm
[3] https://dantri.com.vn/giao-duc/ha-noi-bac-thong-tin-di-doi-toan-bo-cac-truong-dai-hoc-ra-khoi-noi-do-20251018092904149.htm
