Ngày 19/3/2022, Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành Thông tư 05/2022/TT-BGDĐT sửa đổi, bổ sung một số điều của Quy định tiêu chuẩn, quy trình biên soạn, chỉnh sửa sách giáo khoa; tiêu chuẩn tổ chức, cá nhân biên soạn sách giáo khoa; tổ chức và hoạt động của Hội đồng quốc gia thẩm định sách giáo khoa ban hành kèm Thông tư 33/2017/TT-BGDĐT ngày 22/12/2017 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo. [1]
Người viết vẫn còn một số băn khoăn về quy định tiêu chuẩn tổ chức, cá nhân biên soạn sách giáo khoa, xin có đôi điều cùng chia sẻ.
 Có người thiếu kinh nghiệm giảng dạy nhưng vẫn tham gia biên soạn sách giáo khoa. (Ảnh minh hoạ trên giaoduc.net.vn) |
Tiêu chuẩn tổ chức, cá nhân biên soạn sách giáo khoa
Thông tư số 05/2022/TT-BGDĐT sửa đổi, bổ sung điểm a khoản 1 Điều 11 Thông tư 33/2017/TT-BGDĐT quy định tổ chức, cá nhân biên soạn sách giáo khoa phải đáp ứng tiêu chuẩn như sau:
"a) Có trình độ được đào tạo từ đại học trở lên theo chuyên ngành phù hợp với môn học, hoạt động giáo dục có sách giáo khoa được biên soạn; am hiểu về khoa học giáo dục; có ít nhất 03 (ba) năm trực tiếp giảng dạy hoặc nghiên cứu về chuyên môn phù hợp với môn học, hoạt động giáo dục có sách giáo khoa được biên soạn".
Với quy định này, tôi hiểu rằng, người biên soạn sách giáo khoa phải thỏa mãn cả 3 yếu tố:
Thứ nhất, người biên soạn có trình độ được đào tạo từ đại học trở lên theo chuyên ngành phù hợp - là đương nhiên. Nhưng, quy định người biên soạn sách đối với các "hoạt động giáo dục" hoàn toàn mới như "Hoạt động trải nghiệm, sáng tạo", "Nội dung giáo dục địa phương" phải có trình độ được đào tạo từ đại học trở lên là vô lí.
Bởi, từ trước đến nay chưa có trường đại học nào đào tạo nhân sự "Hoạt động trải nghiệm, sáng tạo", "Nội dung giáo dục địa phương" thì lấy đâu ra chủ biên, tổng chủ biên thỏa mãn điều kiện này?
Thứ hai, người biên soạn "am hiểu về khoa học giáo dục" là cách nói chung chung, mơ hồ, thiên về định tính, chưa định lượng được thế nào là "am hiểu về khoa học giáo dục"?
Theo "Tài liệu bài giảng Phương pháp nghiên cứu khoa học giáo dục" (Nguyễn Văn Tuấn, Đại học sư phạm kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh, 2007), khoa học giáo dục là một bộ phận của hệ thống các khoa học nghiên cứu về con người, bao gồm: giáo dục học, tâm lý học sư phạm, lý luận dạy học, phương pháp giảng dạy bộ môn... [2]
Như vậy, khái niệm "khoa học giáo dục" có nội hàm rất rộng. Hơn nữa, khoa học giáo dục có mối quan hệ với các khoa học khác như triết học, xã hội học, dân số học, kinh tế học, quản lý học...
Vậy thì tiêu chí nào để đánh giá một chủ biên, tổng chủ biên "am hiểu về khoa học giáo dục"?
Thứ ba, quy định người biên soạn "có ít nhất 03 (ba) năm trực tiếp giảng dạy hoặc nghiên cứu về chuyên môn phù hợp với môn học, hoạt động giáo dục có sách giáo khoa được biên soạn" còn bất cập.
Theo tôi, số năm tối thiểu trực tiếp giảng dạy của người biên soạn là 3 năm là còn ít, tác giả chưa đủ độ chín về chuyên môn và kinh nghiệm để có thể biên soạn sách giáo khoa.
Còn quy định "có ít nhất 03 năm nghiên cứu về chuyên môn phù hợp với môn học, hoạt động giáo dục có sách giáo khoa được biên soạn" cũng chưa thuyết phục.
Nếu tác giả chỉ nghiên cứu về chuyên môn, nhưng không có tiêu chí đánh giá thì lấy gì làm minh chứng? Ít ra, tác giả đã xuất bản công trình nghiên cứu, có bài báo khoa học được đăng tải trên các tạp chí chuyên ngành hay đã từng biên soạn sách giáo khoa.
Nếu tác giả đã từng biên soạn sách giáo khoa, với những môn mới như Lịch sử và Địa lí; Khoa học tự nhiên; Nghệ thuật; Hoạt động trải nghiệm, sáng tạo; Nội dung giáo dục địa phương - thì làm sao thỏa mãn tiêu chí "có ít nhất 03 năm nghiên cứu về chuyên môn phù hợp với môn học, hoạt động giáo dục có sách giáo khoa được biên soạn"?
Như thế để thấy rằng, điểm a khoản 1 Điều 11 Thông tư 33/2017/TT-BGDĐT mặc dù đã được sửa đổi, bổ sung nhưng vẫn chưa chặt chẽ.
Điều này xảy ra hệ lụy rất lớn, đó là, có trường hợp chủ biên, tổng chủ biên thiếu kinh nghiệm thực tế trong giảng dạy, thiếu kinh nghiệm thực tế trong nghiên cứu khoa học nhưng vẫn biên soạn sách giáo khoa dẫn đến sách được xuất bản vẫn còn nhiều "sạn".
Ngày 14/4/2021 Tạp chí Điện tử Luật sư Việt Nam đăng tải bài viết "Sách giáo khoa tiếng Anh i-Learn Smart World lớp 6 cũng bị phản ánh có nhiều 'sạn'", cho biết:
Bộ sách giáo khoa i-Learn Smart World lớp 6 (Võ Đại Phúc - Tổng Chủ biên kiêm Chủ biên) của Nhà xuất bản Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh có nhiều “sạn” ở các phần: Grammar; Speaking; Reading - nghĩa là sai sót có hệ thống. [3]
Bài viết trên đặt vấn đề, ông Võ Đại Phúc – Tổng Giám đốc Công ty trách nhiệm hữu hạn Education Solutions Việt Nam, có nhiều kinh nghiệm trong hoạt động kinh doanh xuất bản phẩm nhưng làm Tổng Chủ biên kiêm Chủ biên bộ sách giáo khoa sách i-Learn Smart World lớp 6 - có đảm bảo không?
Chủ biên, tổng chủ biên cần phải am hiểu về chuyên môn, có kinh nghiệm giảng dạy... thì mới đáp ứng yêu cầu biên soạn sách.
Ngoài ra, Thông tư 05/2022/TT-BGDĐT giữ nguyên điểm b điều 11 Thông tư 33/2017/TT-BGDĐT quy định người biên soạn sách giáo khoa phải đáp ứng tiêu chuẩn: b) Có đầy đủ quyền công dân, phẩm chất đạo đức, tư tưởng tốt - cũng là điều rất đáng bàn.
Bởi, thế nào là "có đầy đủ quyền công dân" - quyền công dân Việt Nam hay bao gồm cả quyền công dân nước khác?
Vậy nên, thời điểm năm 2020 báo chí từng phản ánh, các tổ chức biên soạn sách giáo khoa Tiếng Anh vận dụng quy định này để mời các tác giả, chủ biên là người nước ngoài tham gia. Trên thực tế, có những đơn vị sử dụng sách do nhóm tác giả nước ngoài biên soạn, có hiệu đính lại. [4]
Tài liệu tham khảo:
[1] //luatvietnam.vn/giao-duc/thong-tu-05-2022-tt-bgddt-bo-giao-duc-va-dao-tao-218932-d1.html
[2]//vi.kipkis.com/Kh%C3%A1i_ni%E1%BB%87m_khoa_h%E1%BB%8Dc_gi%C3%A1o_d%E1%BB%A5c
[3] //lsvn.vn/sgk-tieng-anh-i-learn-smart-world-lop-6-cung-bi-phan-anh-co-nhieu-san1618380010.html
[4] //tuoitre.vn/nguoi-bien-soan-sach-giao-khoa-phai-la-nguoi-viet-nam-20200202100405911.htm
(*) Văn phong, nội dung bài viết thể hiện góc nhìn, quan điểm của tác giả.
