Tại phiên họp thẩm định Dự án Luật Nhà giáo do Bộ Tư pháp tổ chức, Đại diện Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội đã nêu ý kiến về việc các chế độ, chính sách đối với giáo viên và giảng viên giáo dục nghề nghiệp tại dự thảo Luật Nhà giáo hiện còn đang “mờ nhạt”.
Do đó, đề nghị các cơ quan chủ trì soạn thảo cần nghiên cứu thêm các chế độ, chính sách đối với nhà giáo giảng dạy ở cơ sở giáo dục nghề nghiệp để đảm bảo quyền lợi và tạo động lực cho những nhà giáo yên tâm thực hiện công tác.
Cần phân biệt rõ quyền lợi nhà giáo ở từng loại hình đào tạo
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, ông Lâm Văn Quản, Chủ tịch Hội Giáo dục nghề nghiệp Thành phố Hồ Chí Minh cho biết, tại Điều 3 mục Nhà giáo trong Dự thảo Luật Nhà giáo có nêu rõ:
“Nhà giáo giảng dạy, giáo dục trong cơ sở giáo dục mầm non, giáo dục phổ thông, giáo dục thường xuyên, trường chuyên biệt, dự bị đại học và các cơ sở giáo dục khác; nhà giáo giảng dạy, giáo dục trình độ sơ cấp, trình độ trung cấp theo quy định của Luật Giáo dục nghề nghiệp gọi là giáo viên.
Nhà giáo giảng dạy, giáo dục trong trường của cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, lực lượng vũ trang nhân dân; nhà giáo giảng dạy, giáo dục trình độ cao đẳng trở lên và nhà giáo làm nhiệm vụ đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức, viên chức gọi là giảng viên”.
Như vậy, có thể thấy vị trí nhà giáo được phân chia rõ ràng, cụ thể. Theo đó nếu nhà giáo làm việc tại các cơ sở giáo dục nghề nghiệp ở trình độ sơ cấp, trung cấp thì gọi là giáo viên; từ bậc cao đẳng trở lên gọi là giảng viên.
Tuy nhiên, ở nội dung về Hoạt động nghề nghiệp, quyền và nghĩa vụ của nhà giáo lại không phân chia theo loại hình đào tạo mà chỉ nêu chung trong định nghĩa là nhà giáo.
Theo góp ý của ông Lâm Văn Quản, hệ thống giáo dục quốc dân đa dạng nhiều cấp học nên cần xây dựng riêng những quyền lợi và yêu cầu riêng cho từng loại hình đào tạo. Như vậy mới đảm bảo được quyền lợi cho đội ngũ nhà giáo ở từng đơn vị công tác.
Điển hình như việc gộp chung quyền lợi nhà giáo giảng dạy ở cơ sở giáo dục nghề nghiệp trình độ cao đẳng và nhà giáo ở cơ sở giáo dục đại học là một, trong khi tính chất công việc ở 2 loại hình đào tạo này khác nhau, như vậy là chưa hợp lý.
“Đánh giá chức trách, nhiệm vụ công việc của giảng viên ở trường cao đẳng trên thực tế không giống với với yêu cầu, nhiệm vụ công việc của giảng viên ở đại học.
Nếu đặc thù công việc không giống nhau thì việc gộp chung quyền lợi có hợp lý hay không, việc này cần cân đối và xem xét lại”, ông Lâm Văn Quản nêu quan điểm.
Cùng bàn về vấn đề này, Tiến sĩ Đặng Văn Lái - Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Nghề Phú Yên cũng cho rằng, không nên gộp chung quyền lợi nhà giáo trong một định nghĩa, như vậy vừa khó thực hiện vừa khó đảm bảo công bằng cho nhà giáo.
Tương tự đối với chức danh nhà giáo, dự thảo Luật Nhà giáo có nêu rằng, nhà giáo của cơ sở giáo dục đại học được xét công nhận đạt tiêu chuẩn và được bổ nhiệm chức danh giáo sư, phó giáo sư theo quy định của Luật Giáo dục thì được bổ nhiệm đặc cách chức danh giảng viên cao cấp.
So sánh với hệ thống giáo dục nghề nghiệp thì trình độ cao đẳng được xếp cao nhất, vậy những nhà giáo có chức danh giáo sư, phó giáo sư ở các trường cao đẳng thì có được bổ nhiệm đặc cách chức danh giảng viên cao cấp hay không?
Nếu như không được thì liệu có công bằng với đội ngũ giảng viên tại trường cao đẳng hay chưa khi quyền lợi được quy chung trong cùng một định nghĩa.
Ngược lại, nếu được thì cần biểu đạt thế nào cho cụ thể, rõ ràng để đội ngũ giảng viên giáo dục nghề nghiệp dễ dàng nắm bắt.
Theo đó, thầy Lái nhấn mạnh rằng cần làm rõ và phân biệt tính chất đặc thù công việc ở từng loại hình đào tạo. Trên cơ sở đó mới có thể xây dựng quyền lợi cho đội ngũ nhà giáo, đảm bảo rõ ràng và công bằng khi thực hiện.
Chia sẻ với phóng viên, Tiến sĩ Đoàn Thành Quỳnh - Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Nghề Điện Biên cho hay, để tránh sự chồng chéo và trùng lặp với các quy định hiện hành về đánh giá, xếp loại viên chức, nội dung đánh giá, xếp loại nhà giáo cần được tập trung vào việc quy định các tiêu chuẩn về chuẩn nhà giáo.
Điều này sẽ tránh được những nhầm lẫn và khó khăn cho nhà giáo trong việc thực hiện các yêu cầu khi vừa đánh giá, xếp loại viên chức, vừa đánh giá, xếp loại nhà giáo.
Theo đó, các tiêu chuẩn cụ thể như bằng tốt nghiệp cao đẳng, chứng chỉ kỹ năng thực hành nghề trình độ cao đẳng nghề, chứng chỉ hành nghề hoặc giấy phép hành nghề theo quy định của pháp luật nên được xem xét kỹ lưỡng.
Điều này là cần thiết để đảm bảo rằng các tiêu chuẩn được thiết lập phù hợp với thực tế và không gây ra khó khăn cho những người mới tốt nghiệp đại học hoặc thạc sĩ muốn vào trường.
Đối với giáo viên, yêu cầu bắt buộc có chứng chỉ kỹ năng nghề quốc gia cũng cần được cân nhắc, đặc biệt là trong các ngành học như Kế toán, Công tác xã hội vì việc đạt được yêu cầu này có thể gặp nhiều khó khăn do chưa có cơ sở đào tạo phù hợp.
“Trên thực tế, yêu cầu này có thể dẫn đến tình trạng thiếu hụt giáo viên hoặc khiến cho môi trường giáo dục nghề nghiệp không đủ tính hấp dẫn đối với những người có kinh nghiệm hành nghề”, thầy Quỳnh chia sẻ.
Mong muốn có thêm hỗ trợ cho hệ thống giáo dục nghề nghiệp
Theo chia sẻ của Tiến sĩ Đoàn Thành Quỳnh, trong hệ thống giáo dục quốc dân, giáo dục nghề nghiệp có vai trò đào tạo, bồi dưỡng, cung cấp nhân lực có kỹ năng, góp một phần quan trọng trong việc nâng cao chất lượng nguồn nhân lực cho đất nước.
Vậy nên, vị trí, vai trò của các cơ sở giáo dục nghề nghiệp, các nhà giáo giảng dạy trong hệ thống giáo dục nghề nghiệp cũng cần được quan tâm sát sao để có thể phát huy những thế mạnh vốn có.
Hiện nay, các nội dung tại Dự thảo Luật Nhà giáo cơ bản đã đảm bảo được quyền lợi cho đội ngũ nhà giáo nói chung. Tuy nhiên, thực tế tại các cơ sở đào tạo vẫn còn tồn tại nhiều bất cập, gây khó khăn cho cả giáo viên và nhà trường.
Đối với giáo viên, ngoài yêu cầu bằng cấp chuyên môn thì bắt buộc phải có chứng chỉ kỹ năng nghề quốc gia. Thế nhưng, ở một số ngành học như Kế toán, Công tác xã hội…. giáo viên rất khó đảm bảo yêu cầu này khi chưa có cơ sở đào tạo.
Chính từ khó khăn của giáo viên đã dẫn đến khó khăn cho nhà trường khi có nhu cầu muốn mở thêm một số ngành học để gia tăng tuyển sinh, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao từ thực tiễn nhưng lại không đáp ứng yêu cầu, tiêu chuẩn mở ngành.
“Trường Cao đẳng Nghề Điện Biên hiện đang muốn mở thêm một số ngành để đáp ứng nhu cầu của địa phương nhưng còn đang khá chật vật trong việc đáp ứng đầy đủ các tiêu chí điều kiện khi mở ngành, đặc biệt là vấn đề chứng chỉ kỹ năng nghề quốc gia cho đội ngũ giảng viên.
Ở một số ngành nghề, trường đã cử giảng viên đi học để có đủ cơ sở pháp lý nhưng vì chưa có cơ sở đào tạo chứng chỉ kỹ năng nghề quốc gia cho những ngành đó nên giáo viên không có cơ hội nhận chứng chỉ, nhà trường cũng đành “lực bất tòng tâm”.
Bên cạnh đó, mặc dù trường đã tích cực đăng ký các hoạt động bổ sung giáo dục nghề nghiệp ở các huyện hoặc điều chuyển giáo viên từ huyện này sang huyện khác, nhưng qua quá trình rà soát vẫn gặp khó khăn chung vì giáo viên thiếu các chứng chỉ như yêu cầu.
Do đó, nếu như các văn bản hướng dẫn cơ sở giáo dục nghề nghiệp được xây dựng có độ mở hơn, ưu tiên và cho phép các trường khi có nhu cầu mở ngành thì sẽ được hoàn thiện các tiêu chí điều kiện đó trong một thời gian cho phép thì các đơn vị sẽ thuận lợi hơn rất nhiều”, Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Nghề Điện Biên bày tỏ.
Theo ý kiến đại diện Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội tại phiên họp thẩm định Dự án Luật Nhà giáo: Trong lĩnh vực giáo dục nghề nghiệp, ngoài nhà giáo giảng dạy cấp trình độ cao đẳng, trung cấp, sơ cấp thì còn có một lực lượng đông đảo là các kỹ sư, cán bộ kỹ thuật trong các doanh nghiệp, các nghệ nhân, người lao động có tay nghề cao tham gia vào giảng dạy các chương trình đào tạo chính quy và đào tạo thường xuyên. Do đó, cần có chính sách để khuyến khích đối tượng này tham gia vào giảng dạy giáo dục nghề nghiệp [1].
Với ý kiến trên, thầy Quỳnh cho hay các lực lượng này giữ vai trò vô cùng quan trọng trong việc nâng cao chất lượng đào tạo ở các cơ sở giáo dục nghề nghiệp.
Tuy nhiên, việc thu hút, chiêu mộ đội ngũ kỹ sư, cán bộ kỹ thuật trong các doanh nghiệp, các nghệ nhân, người lao động có tay nghề đối với các cơ sở giáo dục nghề nghiệp vẫn là một thách thức lớn.
Từ thực tế có thể thấy rằng, lực lượng này không quá “mặn mà” với công tác giảng dạy, đào tạo khi các chế độ, quyền lợi ở các cơ sở giáo dục nghề nghiệp chưa đủ hấp dẫn.
Hơn hết, việc cạnh tranh thu hút, tuyển dụng giữa doanh nghiệp và nhà trường cũng ngày càng có sự chênh lệch đáng kể.
Chẳng hạn như ngân sách đầu tư để mời các kỹ sư, cán bộ kỹ thuật về trường hiện nay còn rất khiêm tốn. Trong khi đó điều kiện làm việc và quyền lợi tại doanh nghiệp chi trả cho đội ngũ này lại cao nên hầu hết các cơ sở giáo dục nghề nghiệp không đủ sức cạnh tranh.
Đối với các nghệ nhân, lao động có tay nghề cao thì yêu cầu phải có bằng cấp, chứng chỉ liên quan kỹ năng sư phạm mới đủ điều kiện tham gia vào hoạt động giảng dạy tại trường.
Điều này dẫn đến việc các nghệ nhân dù muốn được tham gia giảng dạy nhưng lại “e ngại” các thủ tục, yêu cầu đi kèm.
Với những hạn chế đó, Trường Cao đẳng Nghề Điện Biên đang tích cực đầu tư phát triển, bồi dưỡng đội ngũ giảng viên trong trường. Ngoài ra, đẩy mạnh việc quan tâm đến những điều kiện liên quan về cơ sở vật chất, tinh thần và các chế độ quyền lợi cho nhà giáo để tránh xảy ra tình trạng khi sự chênh lệch với điều kiện bên ngoài quá lớn, giảng viên sẽ lựa chọn môi trường tốt hơn.
Thế nhưng, để hoạt động này diễn ra có hiệu quả thì rất cần đến những cơ chế, chính sách từ Nhà nước nhằm khuyến khích các nghệ nhân, cán bộ doanh nghiệp cùng tham gia xây dựng và đào tạo giảng dạy tại các cơ sở giáo dục nghề nghiệp.
Theo đó, Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Nghề Điện Biên bày tỏ mong muốn được Nhà nước xem xét và ưu tiên mức độ tự chủ cho các cơ sở giáo dục nghề nghiệp, đặc biệt là các đơn vị ở khu vực khó khăn thì cần tăng ngân sách đầu tư để các đơn vị có thêm điều kiện phát triển hoạt động đào tạo ở địa phương.
“Về bản chất của giáo dục nghề nghiệp là an sinh xã hội, hoạt động tuyển sinh và đào tạo phụ thuộc theo nhu cầu của xã hội nên bố trí việc làm dành cho đội ngũ giảng viên cũng là một bài toán khó cho nhà trường.
Bên cạnh đó, chính sách tinh giản biên chế trong điều kiện tự chủ cũng gây sức ép lớn cho các đơn vị đào tạo khi vừa phải đảm bảo các điều kiện về chuyên môn, vừa phải đảm bảo các hoạt động khác.
Trong điều kiện đó, đội ngũ giảng viên tại Trường Cao đẳng Nghề Điện Biên phải linh hoạt các vị trí việc làm trong trường để có thể đảm bảo thu nhập và công việc hiện có.
Nhà trường luôn luôn khuyến khích, động viên cán bộ giáo viên học thêm ngành nghề khác để có thể luân chuyển khi xu thế, nhu cầu xã hội thay đổi, cũng như tạo cơ hội cho nhà giáo có nhiều việc làm hơn.
Tuy nhiên, việc cân đối ngân sách để vừa đảm bảo vị trí việc làm cho giáo viên, vừa có thể phát triển đa dạng hoạt động đào tạo trong trường vẫn là những vướng mắc mà trường chưa thể gỡ bỏ”, thầy Quỳnh trăn trở.
Tài liệu tham khảo:
[1] https://vneconomy.vn/hoan-thien-hanh-lang-phap-ly-bo-sung-che-do-chinh-sach-de-phat-trien-doi-ngu-nha-giao.htm
