Giáo sư Trần Hồng Quân: Biên chế là cái rọ an toàn cho những người yếu kém

Việc Bộ Giáo dục và Đào tạo sẽ thí điểm bỏ công chức, viên chức giáo viên đang thu hút sự quan tâm đặc biệt của dư luận xã hội bởi lẽ chủ trương này sẽ tác động đến hơn 1 triệu giáo viên đang công tác ở khắp mọi miền đất nước. 

Mục đích của việc làm trên là để nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên, giảng viên ở các trường học. Tuy nhiên, việc thực hiện ở từng cấp học nên như thế nào để đạt hiệu quả cao mới là điều quan trọng nhất và nhận được nhiều ý kiến.

Trao đổi với Báo điện tử Giáo dục Việt Nam, Giáo sư Trần Hồng Quân, Chủ tịch Hiệp hội Các trường đại học, cao đẳng Việt Nam  – nguyên Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo cho biết, cách đây 30 năm khi hưởng ứng tinh thần đổi mới theo Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ VI, lúc đó Bộ Đại học, Trung học chuyên nghiệp và Dạy nghề (tiền thân của Bộ Giáo dục và Đào tạo) cũng đã đặt ra vấn đề thực hiện theo cơ chế hợp đồng nhưng thời điểm ấy chưa có đủ điều kiện để thực hiện. 

Đánh giá về chủ trương này của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo – Phùng Xuân Nhạ, Giáo sư Quân nhận xét:

“Hai nhóm giải pháp lớn nhất để thúc đẩy nền giáo dục phát triển đó là vấn đề động lực và nguồn lực thì chủ trương bỏ công chức, viên chức trong bối cảnh hiện nay là ý tưởng tích cực tác động đến động lực.

Đồng thời, đây cũng được xem là cuộc cải cách mạnh dạn, có thể làm thay đổi cả hệ thống”. 

Giáo sư Trần Hồng Quân –(Ảnh: Ngọc Quang)

Theo Giáo sư Trần Hồng Quân, chế độ hợp đồng giảng dạy là thực hiện chế độ trả lương theo việc làm, điều này sẽ tạo điều kiện để thầy cô có toàn quyền quyết định khối lượng công việc nhận làm, mức thu nhập của bản thân và chịu trách nhiệm về giảng dạy, đào tạo, nghiên cứu và về thời hạn hoàn thành công việc. 

Có nghĩa là việc làm, thu nhập, đời sống của giáo viên gắn chặt với việc hoàn thành nhiệm vụ của họ trong giảng dạy. Đây chính là nguồn động lực tự thân của từng thầy cô cũng như của toàn bộ đội ngũ. 

Và khi thực hiện chế độ hợp đồng sẽ giúp cho cơ sở đào tạo được toàn quyền lực chọn những người ưu tú, thầy cô giỏi...để kí hợp đồng. Do đó, chất lượng đào tạo có điều kiện để nâng lên. 

Trong khi đó, cơ chế biên chế lại là nguyên nhân làm triệt tiêu động lực phấn đấu của người lao động và cơ chế này như một cái rọ an toàn cho những người yếu kém, không tích cực vì khi đã vào biên chế nhà nước thì không lo bị sa thải. 

Đồng thời cơ chế này cũng như một cái rọ hạn chế sự phấn đấu tích cực của nhiều thầy cô bởi lẽ dù có phấn đấu thì mọi đánh giá, chính sách đãi ngộ cũng không khác gì so với những người không phấn đấu, không tích cực. 

Nhưng trong tình hình hiện nay để xóa bỏ được quan niệm về biên chế đã gắn với sự ổn định lâu dài trong đội ngũ giáo viên trong nhiều năm qua không phải là điều dễ dàng thậm chí đầy rẫy những khó khăn.

Do đó, Bộ Giáo dục và Đào tạo cần tính toán biện pháp giải quyết những khó khăn trước khi thực hiện chủ trương này.  

Nguyên Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo nêu một vài khó khăn cần tháo gỡ như: 

Khi bỏ biên chế thì mô hình tổ chức quản lý ở các cơ sở giáo dục sẽ được xác định kiểu gì? Hiệu trưởng nằm trong diện biên chế hay hợp đồng?

Ai là người được quyền quyết định tuyển dụng hay sa thải đội ngũ lao động?

Người được quyền tuyển dụng hay sa thải nằm trong diện biên chế hay hợp đồng? Ai là người ký hợp đồng với những người đó? 

Ai là chủ nhà trường?

Ai là người quyết định những vấn đề lớn từ định hướng chiến lược, chương trình hành động, nhân lực, tài chính của trường?...

Hơn nữa, hiện nay các trường đại học công lập, cao đẳng, trung cấp chuyên nghiệp đang tiến tới thành lập Hội đồng trường – thể chế cao nhất có quyền lực của nhà trường, đại diện cho chủ nhân của nhà trường.

Vậy khi toàn bộ đội ngũ lao động ở dạng hợp đồng (có nghĩa là cấu tạo nhà trường không ổn định) thì việc thành lập Hội đồng trường sẽ như thế nào? 

Ngoài ra, Đảng ủy trường là cơ quan lãnh đạo trực tiếp, toàn diện các hoạt động của trường, khi  toàn bộ giáo viên ở dạng hợp đồng thì Đảng ủy sẽ hoạt động thế nào?

Hơn nữa, bỏ biên chế sẽ đòi hỏi một sự thay đổi cơ bản trong hàng loạt các quy định, chế độ gắn liền với cách quản lý, sử dụng hiện nay (từ chế độ làm việc đến cách trả lương, từ Luật Lao động, định mức làm việc...

“Do vậy khi thực hiện việc bỏ biên chế giáo dục cần được nghiên cứu một cách thấu đáo, kỹ lưỡng”, giáo sư Trần Hồng Quân lưu ý.