Vừa qua, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 60/2025/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 116/2020/NĐ-CP về chính sách hỗ trợ học phí, chi phí sinh hoạt cho sinh viên sư phạm. Trong đó có nhiều điểm mới kỳ vọng khắc phục những bất cập, hạn chế của Nghị định số 116.
Quy định cụ thể về trách nhiệm của các bên liên quan trong việc bồi hoàn kinh phí hỗ trợ
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Trung Cang – Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Kiên Giang chia sẻ: "Nghị định số 60 được ban hành nhằm khắc phục các hạn chế, vướng mắc trong quá trình triển khai thực hiện Nghị định số 116, đồng thời tiếp tục kế thừa các kết quả đã đạt được trong thực hiện chính sách hỗ trợ, thu hút sinh viên giỏi, tâm huyết vào học và làm việc, cống hiến cho ngành giáo dục.
Nghị định số 60 đã điều chỉnh quy định phương thức hỗ trợ kinh phí cho sinh viên sư phạm. Theo đó, căn cứ vào chỉ tiêu được thông báo của các cơ sở đào tạo giáo viên, các bộ, ngành, địa phương thực hiện chính sách hỗ trợ tiền đóng học phí và chi phí sinh hoạt cho sinh viên sư phạm bằng hình thức giao dự toán theo phân cấp ngân sách; trường hợp địa phương có nhu cầu nguồn giáo viên cần thực hiện theo hình thức giao nhiệm vụ, đặt hàng thì thực hiện giao nhiệm vụ đào tạo giáo viên cho cơ sở đào tạo giáo viên trực thuộc hoặc đặt hàng đào tạo giáo viên với cơ sở đào tạo giáo viên.
Với quy định này, các cơ sở đào tạo ngành sư phạm và sinh viên sư phạm sẽ được cấp kinh phí kịp thời góp phần tạo điều kiện cho sinh viên sư phạm yên tâm học tập, nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên".
Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Kiên Giang cho rằng, những điều chỉnh trong Nghị định số 60 quy định rõ ràng nghĩa vụ bồi hoàn và các hình thức xử lý khi sinh viên không hoàn trả kinh phí hỗ trợ nhằm tạo sự công bằng và khuyến khích người học hoàn thành nghĩa vụ công tác trong ngành giáo dục. Cụ thể:
Thứ nhất, nếu sinh viên sư phạm đã nhận hỗ trợ nhưng không làm việc trong ngành giáo dục sau khi tốt nghiệp hoặc không hoàn thành chương trình đào tạo, họ phải bồi hoàn khoản tiền đã nhận. Mỗi năm, các cơ sở đào tạo sẽ thông báo danh sách những sinh viên không đáp ứng yêu cầu công tác trong ngành giáo dục hoặc chuyển sang ngành học khác để ủy ban nhân dân cấp tỉnh nơi sinh viên sinh sống hoặc cơ quan giao nhiệm vụ, đặt hàng ra thông báo thu hồi kinh phí đã hỗ trợ.
Thứ hai, sinh viên không thực hiện nghĩa vụ bồi hoàn trong thời gian quy định, sẽ phải chịu lãi suất tối đa áp dụng đối với tiền gửi không kỳ hạn, theo mức lãi suất do Ngân hàng Nhà nước Việt Nam quy định. Thời gian tối đa để hoàn thành nghĩa vụ bồi hoàn là 4 năm kể từ khi nhận thông báo. Sau thời gian này, cơ quan có thẩm quyền có quyền khởi kiện để thu hồi khoản tiền hỗ trợ nếu sinh viên không tuân thủ quy định.
Thứ ba, Nghị định này cũng quy định rõ về các trường hợp sinh viên sư phạm không phải bồi hoàn kinh phí hỗ trợ. Cụ thể, sinh viên sư phạm bị suy giảm khả năng lao động từ 61% trở lên hoặc từ trần sẽ được xóa kinh phí bồi hoàn; nếu thuộc đối tượng hưởng chính sách miễn hoặc giảm học phí theo quy định của Chính phủ sẽ được miễn hoặc giảm mức bồi hoàn kinh phí hỗ trợ tiền đóng học phí tương ứng.
Đây là điểm cải thiện quan trọng, thể hiện sự nhân văn trong chính sách hỗ trợ sinh viên sư phạm.
Chính sách mới giúp cân đối cung – cầu giáo viên tại địa phương
Cùng bàn về vấn đề này, Tiến sĩ Vũ Văn Trường – Hiệu trưởng Trường Đại học Hoa Lư chia sẻ: “Việc ban hành Nghị định 60 đã giúp giảm bớt phần nào khó khăn, vướng mắc trong cơ chế giải ngân kinh phí hỗ trợ sinh viên sư phạm theo Nghị định số 116 đã ban hành trước đó. Đồng thời, mở ra cơ hội cho tất cả các địa phương trong việc triển khai chính sách và thực hiện kế hoạch một cách linh hoạt, phù hợp với điều kiện thực tế của từng nơi, giảm bớt áp lực, tạo điều kiện thuận lợi cho cả sinh viên và nhà trường.
Trước đây, nhiều địa phương đã đặt hàng nhưng chưa chi trả kinh phí hỗ trợ cho sinh viên sư phạm kịp thời do còn gặp khó khăn về tài chính. Tuy nhiên, theo Nghị định số 60, ngân sách trung ương sẽ hỗ trợ các địa phương bằng hình thức giao dự toán theo phân cấp ngân sách. Từ đó đảm bảo tất cả sinh viên sư phạm trên cả nước đều được hưởng chính sách hỗ trợ đúng thời gian quy định. Điều này góp phần quan trọng trong việc đảm bảo quyền lợi cho sinh viên, giúp các em có điều kiện học tập tốt hơn để hoàn thành chương trình đào tạo và có cơ hội làm việc đúng ngành ngay sau khi tốt nghiệp.
Không những vậy, việc cấp kinh phí kịp thời còn giúp các cơ sở đào tạo ổn định hoạt động, nâng cao chất lượng giảng dạy và đào tạo nguồn nhân lực phù hợp với nhu cầu thực tế.
Trước đây, do lo ngại gánh nặng tài chính, một số địa phương dù thiếu hụt giáo viên nhưng vẫn e dè trong việc đặt hàng đào tạo, dẫn đến mất cân đối cung – cầu và ảnh hưởng đến chất lượng giáo dục. Tuy nhiên, với chính sách phân bổ ngân sách từ trung ương giúp địa phương không còn áp lực tài chính quá lớn, có thể chủ động đặt hàng đào tạo giáo viên nhằm đáp ứng nhu cầu thực tế, nâng cao chất lượng giảng dạy và phát triển hệ thống giáo dục một cách bền vững.
Các trường đào tạo sẽ căn cứ vào báo cáo về số lượng giáo viên thiếu hụt theo thực tế để xác định chỉ tiêu tuyển sinh phù hợp. Tại tỉnh Ninh Bình đã thực hiện khảo sát và đăng ký chỉ tiêu đào tạo theo đúng nhu cầu thực tế".
Trong khi đó, Thạc sĩ Nguyễn Ngọc Thành – Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Sư phạm Đắk Lắk cho rằng, Nghị định số 60 đã đưa ra nhiều điều chỉnh quan trọng nhằm tháo gỡ vướng mắc trong trách nhiệm chi trả và thu hồi kinh phí hỗ trợ sinh viên sư phạm. Theo đó, chính quyền địa phương được trao quyền chủ động hơn trong thực hiện và giám sát, đồng thời phối hợp với cơ quan chuyên môn, cơ sở đào tạo để đảm bảo tính minh bạch, hiệu quả.
Ngoài ra, một trong những thay đổi đáng chú ý là ngân sách trung ương sẽ hỗ trợ các địa phương, giúp giải quyết tình trạng khó khăn tài chính trong việc chi trả cho sinh viên sư phạm. So với trước đây, Nghị định số 60 đã quy định cụ thể việc xác định nhu cầu đào tạo giáo viên.
Theo đó, trước ngày 15 tháng 6 hằng năm, ủy ban nhân dân cấp tỉnh gửi nhu cầu đào tạo giáo viên của địa phương theo từng trình độ, cấp học, ngành học, môn học cho năm tuyển sinh tiếp theo về Bộ Giáo dục và Đào tạo. Trước ngày 30 tháng 6 hằng năm, trên cơ sở nhu cầu tuyển dụng giáo viên theo trình độ, cấp học, ngành đào tạo của địa phương, điều kiện bảo đảm chất lượng và năng lực đào tạo của cơ sở đào tạo giáo viên, Bộ Giáo dục và Đào tạo xác định và thông báo chỉ tiêu tuyển sinh năm tiếp theo cho cơ sở đào tạo giáo viên.
Căn cứ chỉ tiêu được Bộ Giáo dục và Đào tạo thông báo, cơ sở đào tạo giáo viên công khai rộng rãi chỉ tiêu trước ngày 05 tháng 7 hằng năm.
Do vậy, với những điều chỉnh này ở Nghị định số 60 được kỳ vọng sẽ đảm bảo chính sách hỗ trợ cho sinh viên sư phạm được triển khai đồng bộ, hiệu quả và sát thực tế hơn.
Cũng theo Thạc sĩ Nguyễn Ngọc Thành, Nghị định số 60 đã xác định rõ trách nhiệm của từng bên liên quan, từ chính quyền địa phương, cơ quan chuyên môn đến cơ sở giáo dục trong việc giám sát và thu hồi kinh phí. Nếu đối tượng không tự nguyện hoàn trả, sẽ có các biện pháp cưỡng chế. Điều này nhằm tạo sự công bằng, minh bạch hơn, góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực cho ngành giáo dục.
Để quá trình bồi hoàn kinh phí đào tạo sư phạm diễn ra minh bạch, hiệu quả, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa cơ sở giáo dục, chính quyền địa phương và các cơ quan chuyên môn. Cơ sở giáo dục theo dõi, cung cấp danh sách sinh viên thuộc diện bồi hoàn; chính quyền địa phương thực thi chính sách và hỗ trợ việc làm để giảm vi phạm cam kết. Đồng thời, các cơ quan chuyên môn giám sát, điều chỉnh nhằm đảm bảo tính công bằng, hiệu quả.
Cần cơ chế phối hợp giữa các địa phương để đảm bảo thu hồi kinh phí hiệu quả
Đánh giá thêm, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Trung Cang nhận định, Nghị định mới bổ sung quy định chuyển tiếp là ngân sách trung ương hỗ trợ ngân sách địa phương thực hiện chính sách hỗ trợ cho sinh viên sư phạm từ năm học 2021 - 2022 đến hết năm học 2024 - 2025 theo nguyên tắc hỗ trợ có mục tiêu từ ngân sách trung ương cho ngân sách địa phương thực hiện các chính sách an sinh xã hội được cấp có thẩm quyền ban hành áp dụng cho từng thời kỳ. Điều này giúp khắc phục tình trạng một số địa phương không cân đối được ngân sách để thực hiện chính sách hỗ trợ cho sinh viên sư phạm, đồng thời đảm bảo thực hiện theo đúng quy định của Luật Giáo dục 2019.
Để tháo gỡ các vướng mắc trong quá trình thực hiện Nghị định số 116, đảm bảo hướng dẫn đúng quy định tại Điều 85 Luật Giáo dục 2019 và thực thi chính sách hỗ trợ kịp thời cho sinh viên sư phạm, Nghị định số 60 quy định rõ về nguồn kinh phí, chi trả chính sách hỗ trợ sinh viên sư phạm theo hình thức giao dự toán.
Đồng thời Nghị định số 60 vẫn quy định phương thức giao nhiệm vụ, đặt hàng đào tạo sinh viên sư phạm để các địa phương có điều kiện thực hiện; bỏ phương thức đấu thầu trong giáo dục đại học để phù hợp quy định của Nghị định số 32/2019/NĐ-CP ngày 10/4/20219 của Chính phủ quy định giao nhiệm vụ, đặt hàng hoặc đấu thầu cung cấp sản phẩm, dịch vụ công sử dụng ngân sách nhà nước từ nguồn kinh phí chi thường xuyên.
Theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Trung Cang, Nghị định số 60 sửa đổi, bổ sung một số nội dung quy định cụ thể trách nhiệm của các cơ quan, đơn vị để đảm bảo tính khả thi trong việc thực hiện thu hồi đầy đủ kinh phí hỗ trợ tiền đóng học phí, chi phí sinh hoạt đối với sinh viên sư phạm thuộc đối tượng phải bồi hoàn tiền hỗ trợ học phí và sinh hoạt phí theo quy định.
Để việc thu hồi kinh phí bồi hoàn trở nên cụ thể và minh bạch hơn, cơ sở đào tạo giáo viên, cơ quan đặt hàng, giao nhiệm vụ nộp số tiền thu hồi của sinh viên sư phạm vào ngân sách Nhà nước theo quy định tại Điều 7 Nghị định số 11/2020/NĐ-CP ngày 20/01/2020 của Chính phủ quy định về thủ tục hành chính thuộc lĩnh vực kho bạc Nhà nước và theo quy định của Luật Ngân sách nhà nước về quản lý khoản thu hồi nộp ngân sách.
Còn theo Tiến sĩ Vũ Văn Trường nhìn nhận, theo Nghị định 60, ủy ban nhân dân cấp tỉnh nơi sinh viên đăng ký thường trú theo dõi, hướng dẫn, ra thông báo thu hồi kinh phí hỗ trợ để sinh viên sư phạm thực hiện nộp trả đầy đủ khoản tiền phải bồi hoàn theo quy định, nhưng thực tế khi triển khai sẽ gặp không ít khó khăn, đặc biệt là ở cấp cơ sở.
Một trong những thách thức lớn nhất là việc quản lý và thu hồi kinh phí từ sinh viên sau khi tốt nghiệp. Nếu sinh viên làm việc trong ngành giáo dục theo đúng cam kết thì không cần bồi hoàn kinh phí. Tuy nhiên, nếu họ chuyển sang ngành nghề khác, ở địa phương khác, việc thu hồi sẽ trở nên phức tạp. Với trường hợp sinh viên thay đổi nơi làm việc, chuyển hộ khẩu hoặc làm việc ngoài sự quản lý của địa phương, việc theo dõi, xác định nơi cư trú và công việc của từng sinh viên sau tốt nghiệp sẽ gặp nhiều khó khăn. Vì vậy, cơ quan cấp tỉnh có thể quy định trách nhiệm thu hồi cho các cấp cơ sở.
Chẳng hạn, một sinh viên học tại cơ sở đào tạo thuộc tỉnh Ninh Bình nhưng sau khi tốt nghiệp làm việc tại tỉnh khác không thuộc lĩnh vực giáo dục, việc xác định trách nhiệm bồi hoàn và triển khai thu hồi sẽ gặp nhiều khó khăn. Chính vì vậy, cần có cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa các địa phương nhằm đảm bảo thực hiện hiệu quả quy định này.
Đối với các cơ sở đào tạo, ngay từ đầu phải tuyên truyền, cung cấp đầy đủ thông tin về quyền lợi và trách nhiệm khi nhận hỗ trợ, triển vọng nghề nghiệp sau khi tốt nghiệp để sinh viên hiểu chính xác, rõ ràng nhất. Việc này vừa giúp các em có mong muốn gắn bó với ngành sư phạm sẽ yên tâm khi hưởng chính sách vừa tránh tình trạng sinh viên nhận được hỗ trợ lại rẽ hướng sang ngành khác, gây khó khăn trong việc thu hồi kinh phí.
