Là đơn vị giữ vai trò chủ lực trong việc phát hành sách giáo khoa nhiều năm qua, Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam không ngừng đổi mới để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của ngành giáo dục cùng nhu cầu giảng dạy, học tập của giáo viên và học sinh.
Trong đó, cả hai bộ sách “Kết nối tri thức với cuộc sống” và “Chân trời sáng tạo” của Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam đều nhận được phản hồi tích cực từ giáo viên, học sinh. Bên cạnh đó, một số thầy cô cũng mong muốn nhà xuất bản có thêm những buổi tập huấn chuyên sâu cho giáo viên để khai thác tối đa hiệu quả sử dụng sách.
Sách có nhiều cải tiến, nội dung gần gũi với thực tiễn
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, thầy Trần Quyết Thắng - Hiệu trưởng Trường Trung học cơ sở Trường Yên (Thành phố Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình) chia sẻ: Sách giáo khoa hiện nay của Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam đã có nhiều cải tiến rõ rệt so với sách giáo khoa thế hệ trước và so với một số nhà xuất bản khác.
“Với khổ sách lớn hơn, in màu sắc nét cùng hệ thống hình ảnh phong phú, sinh động, sách góp phần nâng cao tính trực quan và hấp dẫn, từ đó hỗ trợ học sinh tiếp thu kiến thức hiệu quả hơn.
Nội dung sách được biên soạn theo định hướng phát triển phẩm chất và năng lực người học, chú trọng đến các hoạt động khám phá, trải nghiệm, thực hành, giúp học sinh chủ động tiếp cận kiến thức.
So với sách trước đây vốn mang nặng tính hàn lâm, sách giáo khoa mới đã giảm bớt yếu tố lý thuyết thuần túy, tăng cường tính ứng dụng và gắn với thực tiễn. Cấu trúc sách chặt chẽ, trình bày khoa học, phù hợp với Chương trình giáo dục phổ thông 2018 và dễ tiếp cận với cả giáo viên lẫn học sinh”, thầy Thắng cho hay.
Hiệu trưởng Trường Trung học cơ sở Trường Yên đánh giá thêm, bộ sách “Kết nối tri thức với cuộc sống” có nhiều ưu điểm nổi bật.
Đây là bộ sách chú trọng cung cấp kiến thức nền tảng, cơ bản và gắn liền với thực tiễn đời sống. Lý thuyết trong sách được kết nối chặt chẽ với các ví dụ, tình huống thực tế, giúp học sinh rèn luyện khả năng vận dụng kiến thức để giải quyết vấn đề.
Bố cục rõ ràng, các phần mục được trình bày mạch lạc, dễ theo dõi. Hình ảnh minh họa gần gũi, quen thuộc với đời sống thường ngày. Ngoài ra, sách còn tích hợp nhiều dạng bài tập đa dạng từ cơ bản đến nâng cao, cùng các hoạt động thực hành và trò chơi, góp phần phát triển kỹ năng và củng cố kiến thức cho học sinh.
Trong khi đó, bộ sách “Chân trời sáng tạo” lại thể hiện rõ tính mở trong thiết kế và nội dung. Sách đưa ra nhiều tình huống thực tiễn, câu hỏi mở và hoạt động mang tính thực hành cao, khuyến khích học sinh tự khám phá, sáng tạo và phát triển ý tưởng cá nhân.
Kênh chữ và hình ảnh được bố trí hài hòa, có khoảng trống hợp lý giúp sách trở nên nhẹ nhàng, dễ tiếp cận. Đặc biệt, sách còn cung cấp nhiều hoạt động dự án học tập, tạo điều kiện thuận lợi để giáo viên linh hoạt tổ chức dạy học theo đặc thù lớp học và phát huy năng lực, sở trường của từng học sinh. Tuy nhiên, một số phần học tập cần có hướng dẫn cụ thể hơn để giáo viên triển khai hiệu quả các hoạt động và dự án trong thực tế giảng dạy.
Cùng chia sẻ về vấn đề này, cô Nguyễn Trâm Anh - Giáo viên môn Tiếng Anh tại Trường Trung học cơ sở Láng Hạ (Đống Đa, Hà Nội) nhận xét, so với các bộ sách giáo khoa trước đây, sách giáo khoa hiện nay của Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam - đặc biệt là bộ "Kết nối tri thức với cuộc sống" đã có sự đổi mới rõ rệt cả về nội dung lẫn hình thức.
“Nếu như trước đây sách giáo khoa môn Tiếng Anh chủ yếu tập trung vào ngữ pháp và từ vựng, thiên về lý thuyết, thì hiện tại sách được thiết kế theo định hướng phát triển năng lực, chú trọng bồi dưỡng đầy đủ bốn kỹ năng nghe, nói, đọc, viết cho học sinh.
Cấu trúc bài học được xây dựng theo các chủ đề gần gũi với cuộc sống, gắn liền với các tình huống thực tiễn và văn hóa Việt Nam, giúp học sinh dễ tiếp cận và hứng thú hơn trong quá trình học tập.
So với một số sách quốc tế như Pearson hay Cambridge, sách của Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam có lợi thế rõ rệt ở chỗ phù hợp hơn với trình độ, tâm lý và điều kiện học tập của học sinh trong nước.
Bên cạnh đó, hệ thống tài liệu đi kèm dành cho giáo viên như sách hướng dẫn giảng dạy, ngân hàng đề tham khảo, tài liệu bổ trợ… cũng được cung cấp đầy đủ, tạo thuận lợi cho việc tổ chức dạy học hiệu quả”, cô Trâm Anh bày tỏ.
Cũng theo giáo viên môn Tiếng Anh tại Trường Trung học cơ sở Láng Hạ, xét riêng về hai bộ sách "Kết nối tri thức với cuộc sống" và "Chân trời sáng tạo", mỗi bộ đều có những ưu điểm riêng.
Với bộ Kết nối tri thức với cuộc sống, ưu điểm nổi bật là nội dung bài học gần gũi với thực tiễn đời sống của học sinh, cấu trúc bài học mạch lạc, logic. Các bài tập được phân hóa theo mức độ từ dễ đến khó, phù hợp với nhiều đối tượng học sinh. Đồng thời, các hoạt động học tập trong sách còn chú trọng phát triển kỹ năng sống, kỹ năng giao tiếp và làm việc nhóm.
Trong khi đó, bộ Chân trời sáng tạo lại nổi bật ở tính phong phú của nội dung, khả năng lồng ghép hài hòa giữa văn hóa Việt Nam và thế giới. Hình ảnh minh họa trong sách đẹp, sinh động, giúp tăng hứng thú học tập cho học sinh, các hoạt động mang tính trải nghiệm và thực hành cao.
Tuy nhiên, do số lượng hoạt động khá nhiều nên trong thực tế giảng dạy, nhất là ở những lớp học đông học sinh, giáo viên có thể gặp khó khăn trong việc tổ chức hiệu quả các hoạt động trong khoảng thời gian giới hạn.
Nội dung bao quát chương trình giáo dục phổ thông mới
Là học sinh trực tiếp sử dụng bộ sách giáo khoa Kết nối tri thức với cuộc sống do Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam phát hành, em Nguyễn Quang Dũng, học sinh lớp 12, Trường Trung học phổ thông Thanh Thủy (Phú Thọ) cho biết: “Về nội dung, bộ sách được biên soạn tương đối đầy đủ, bao quát các nội dung trọng tâm theo yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông mới. Kiến thức được sắp xếp một cách hệ thống, logic, có sự kết nối giữa lý thuyết và thực tiễn, tạo điều kiện thuận lợi cho học sinh trong việc tiếp thu và vận dụng kiến thức.
Sách được in với chất lượng tốt, chữ rõ ràng, trình bày khoa học, dễ đọc và dễ theo dõi. Giấy in có độ dày phù hợp, không bị lem mực hay nhòe chữ, giúp học sinh thuận tiện trong quá trình học tập và ghi chú.
Các hình ảnh trong sách khá phong phú và có màu sắc rõ ràng, góp phần hỗ trợ trực quan cho việc giảng dạy và học tập”, em Dũng bày tỏ.
Nam sinh cũng chia sẻ thêm, bộ sách giáo khoa Kết nối tri thức với cuộc sống có sử dụng nhiều tư liệu cập nhật, mang tính thời sự và gần gũi với cuộc sống hiện đại. Nhiều nội dung đã có sự lồng ghép các vấn đề như bảo vệ môi trường, chuyển đổi số, văn hóa đọc, bình đẳng giới… Điều này thể hiện sự bắt nhịp với xu hướng giáo dục mới, đồng thời giúp học sinh mở rộng hiểu biết, nâng cao ý thức công dân trong xã hội hiện đại.
Sách giáo khoa của Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam là một tài liệu học tập có chất lượng khá tốt, phù hợp với chương trình giáo dục phổ thông mới. Tuy vẫn còn một số điểm cần điều chỉnh để tăng tính hấp dẫn, song nhìn chung, bộ sách đã đáp ứng được mục tiêu trang bị kiến thức và rèn luyện năng lực cho học sinh trong giai đoạn hiện nay.
Trong khi đó, để nâng cao chất lượng sách giáo khoa, góp phần giúp sách ngày càng phù hợp với thực tế giảng dạy, gần gũi với học sinh và dễ ứng dụng hơn trong lớp học, thầy Trần Quyết Thắng đưa ra một số đề xuất cụ thể.
Trước hết, cần tăng cường công tác khảo sát thực tiễn tại các địa phương nhằm đảm bảo nội dung sách phù hợp với năng lực tiếp thu của học sinh và điều kiện dạy học cụ thể ở từng vùng miền.
Việc rà soát và tinh giản những nội dung chưa thực sự cần thiết, trùng lặp hoặc quá nâng cao so với yêu cầu của Chương trình giáo dục phổ thông 2018 cũng là điều cần thiết, từ đó giúp sách tập trung hơn vào các kiến thức cốt lõi, cơ bản và có tính ứng dụng cao.
Bên cạnh đó, các hoạt động và bài tập trong sách giáo khoa nên được thiết kế theo hướng dễ triển khai, phù hợp với điều kiện lớp học đông học sinh và sự khác biệt về cơ sở vật chất giữa các trường.
Việc xây dựng hệ thống tài liệu hướng dẫn sử dụng sách giáo khoa chi tiết, dễ hiểu và thân thiện với giáo viên cũng rất quan trọng nhằm hỗ trợ hiệu quả trong quá trình dạy học.
Ngoài ra, cần chú trọng lồng ghép các nội dung mang tính thời sự, xã hội, môi trường và công nghệ một cách khéo léo, để học sinh nhận thấy mối liên hệ giữa kiến thức học được và đời sống hiện đại.
Việc phát triển các học liệu điện tử bổ trợ như sách mềm, ứng dụng học tập, bài tập tương tác, thí nghiệm ảo đi kèm với sách giáo khoa là xu hướng tất yếu, giúp học sinh có thêm cơ hội tự học, tự khám phá, đồng thời hỗ trợ giáo viên trong việc đổi mới phương pháp giảng dạy. Những học liệu này cần được tích hợp thuận tiện, dễ truy cập và sử dụng.
Cuối cùng, một vấn đề không kém phần quan trọng là cần có các biện pháp mạnh mẽ hơn nhằm kiểm soát, ngăn chặn vấn nạn sách giả, sách lậu, từ đó bảo vệ quyền lợi chính đáng của nhà xuất bản và người sử dụng sách.
Từ thực tiễn giảng dạy, cô Trâm Anh cũng đề xuất một số ý kiến nhằm tiếp tục nâng cao chất lượng sách giáo khoa tiếng Anh.
Thứ nhất, cần tăng cường hơn nữa các nội dung gắn liền với tình huống giao tiếp thực tế, gần gũi với đời sống hằng ngày của học sinh, giúp các em có thể vận dụng kiến thức vào thực tiễn ngay trong quá trình học.
Thứ hai, nên đa dạng hóa phần luyện nghe bằng cách đưa vào nhiều dạng giọng đọc khác nhau, bao gồm cả Anh - Anh, Anh - Mỹ và các giọng bản ngữ đặc trưng, để học sinh làm quen với các tình huống giao tiếp đa dạng.
Thứ ba, nhà xuất bản cần đẩy mạnh tiếp tục tổ chức các đợt tập huấn chuyên sâu cho giáo viên, tập trung vào việc hướng dẫn phương pháp khai thác hiệu quả sách giáo khoa, đặc biệt trong bối cảnh lớp học đông và điều kiện dạy học không đồng đều giữa các vùng miền.
