Văn mẫu đã làm triệt tiêu sự sáng tạo của cả thầy và trò, đã tạo ra chất lượng giáo dục ảo. Dù biết tác hại của văn mẫu nhưng cũng không dễ dàng để loại bỏ.
Học theo văn mẫu ngay từ bậc tiểu học, cả lớp học nhưng bài em nào cũng như đúc từ một khuôn, chỉ cần đọc bài một em là hình dung mấy chục bài sau cũng thế.
 |
Yêu cầu viết về những công việc làm hằng ngày học sinh rất dễ dàng thực hiện mà không cần dùng văn mẫu (Ảnh tác giả) |
Người đọc dễ dàng bắt gặp hàng loạt bài văn tả về bà đều lưng còng, tóc bạc, mắt mờ, tả về mẹ đều da trắng, tóc dài, tính tình hiền hậu… và bao giờ kết bài cũng là vâng lời cha mẹ, ông bà để trở thành con ngoan trò giỏi cho cha mẹ, ông bà vui lòng…
Ngay sau Hội nghị trực tuyến về Tổng kết năm học 2020-2021 và triển khai nhiệm vụ năm học 2021-2022 đối với giáo dục trung học diễn ra trong 2 ngày 12 và 13/8/2021, Bộ trưởng Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim chia sẻ:
“Vì có quá nhiều việc cần phải làm để cho giáo dục tốt hơn, nên những việc gì có thể thực hiện được ngay, thì đề nghị các thầy các cô chúng ta cùng điều chỉnh luôn. Một trong các việc đó là chấm dứt học theo văn mẫu, bài mẫu, dẫn tới triệt tiêu sự sáng tạo của thầy và trò”. [1]
Tín hiệu đáng mừng
Có rất nhiều nguyên nhân khiến văn mẫu tồn tại như vì chương trình, vì áp lực chỉ tiêu chất lượng giáo dục bằng điểm số mà thầy cô cũng buộc phải dạy văn mẫu, học sinh làm y chang văn mẫu để đạt nhiều điểm giỏi cho đúng chỉ tiêu, để không bị mất điểm vì học sinh ít có cơ hội ở lại lớp.
Nếu ở chương trình cũ, học sinh lớp 2 được yêu cầu viết những đoạn văn đôi khi không phù hợp với các em như viết về các mùa trong năm (rất khó đối với học sinh lớp 2 khi khả năng quan sát, cảm nhận chưa tốt), hay tả về biển (có em chưa bao giờ được nhìn thấy biển)…
Ở chương trình mới, yêu cầu về viết đoạn văn không còn trừu tượng, không phải dùng trí tưởng tượng để nghĩ ra mà viết ngay những việc em đã làm, đang làm hằng ngày hay em đã chứng kiến tham gia.
Trước mỗi bài viết, học sinh đã có tiết luyện nói. Ví dụ yêu cầu học sinh viết đoạn văn từ 4 đến 5 câu thuật lại việc trồng cây thì trước đó học sinh có tiết học luyện nói, quan sát 4 bức tranh về việc trồng cây, sắp xếp theo trình tự các việc sẽ làm. Sau tiết luyện nói, học sinh sẽ dễ dàng viết được đoạn văn như yêu cầu.
Điều đáng nói ở chỗ, những đề tập làm văn rất gần gũi với học sinh, gần như là những việc các em đã làm ngoài thực tế và chỉ cần viết lại, thuật lại.
Ví dụ như, hãy viết lại một việc làm mà em thích; Viết lại việc dọn nhà ngày Tết; Viết lại việc trồng cây của em; Viết về việc chăm sóc cây; Viết về tình cảm của em đối với anh, chị em hoặc người thân trong gia đình…
Hay viết về việc em chứng kiến, tham gia như một việc làm tốt của bạn em; Việc làm hằng ngày của người thân; Việc làm của thầy cô giáo khi vào lớp…
Không còn việc chép văn mẫu
Trước khi viết đoạn văn 4 đến 5 câu về những việc đã làm, đã chứng kiến tham gia học sinh có cả tiết học được luyện nói theo các bức tranh về sự việc có liên quan.
Giáo viên sẽ tổ chức cho các em nói theo cặp, được trình bày trước lớp, nghe lời góp ý từ bạn, từ thầy cô, sau cùng mới đến tiết luyện viết.
 |
Đề bài yêu cầu tả về đồ vật mà em yêu thích (Bài làm của học sinh lớp 2) |
Từ thực tế giảng dạy, người viết thấy rằng học sinh có lực học tốt sẽ viết trôi chảy, gãy gọn nhưng học sinh có lực học kém hơn vẫn có thể viết được vài câu đạt ở mức độ trung bình.
Lớp học có 35 học sinh sẽ có 35 đoạn văn khác nhau, khá đa dạng. Khác xa trước đây nhiều bài viết trong lớp cứ na ná nhau do yêu cầu của đề bài ít gắn liền với thực tế nên thầy cô buộc phải giảng kỹ, hướng dẫn kỹ, thậm chí còn viết bài mẫu để học sinh chép vào và học thuộc.
Chương trình ổn, nhưng triệt tiêu văn mẫu vẫn phụ thuộc nhiều vào giáo viên
Trực tiếp là người giảng dạy, người viết thấy rằng ở phần viết đoạn văn trong môn học tiếng Việt lớp 2 ở các bộ sách mới khá ổn, đã có những bước cải tiến rõ rệt so với chương trình cũ.
Các yêu cầu của viết đoạn văn gần gũi với cuộc sống, đó là những công việc hằng ngày các em đã làm, đã nhìn thấy, đã tham gia, là những người các em đã và đang tiếp xúc…
Nhiệm vụ của giáo viên là tổ chức các hoạt động học tập cho học sinh sao cho hiệu quả như việc khơi gợi, vận dụng kinh nghiệm và vốn hiểu biết đã có của các em về vấn đề đang thảo luận sao cho phong phú hơn.
Cùng với đó, thầy cô phải hướng dẫn, giám sát và hỗ trợ để các em từng bước hình thành kỹ năng nói một cách thành thạo và biết biến văn nói thành văn viết theo đúng yêu cầu. Thầy cô phải nhẫn nại và không nên đòi hỏi tất cả học sinh phải biết viết hay, sẽ có nhiều mức đánh giá sự hoàn thành kiến thức của các em.
Đừng vì nôn nóng và muốn tất cả học sinh đều làm tốt để đưa một số bài văn làm sẵn cho các em chép như trước đây thì việc triệt tiêu văn mẫu sẽ hoàn toàn thất bại.
Chương trình dù có tốt, có ưu việt tới đâu nếu giáo viên không thật sự nỗ lực, cố gắng cũng không thể nào thành công được.
Tài liệu tham khảo:
[1]https://viettimes.vn/tu-yeu-cau-moi-nhat-cua-bo-truong-nguyen-kim-son-can-thang-tay-dep-bo-nan-van-mau-post149239.html
