Bộ Giáo dục và Đào tạo đang lấy ý kiến góp ý với dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục, trong đó có thay đổi quan trọng liên quan đến thẩm quyền cấp bằng tốt nghiệp trung học phổ thông.
Cụ thể, theo Khoản 2, Điều 34 dự thảo luật này quy định: "Học sinh học hết chương trình trung học phổ thông đủ điều kiện theo quy định của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo thì được dự thi, đạt yêu cầu thì được hiệu trưởng nhà trường cấp bằng tốt nghiệp trung học phổ thông".
Phù hợp với thực tiễn giáo dục hiện nay
Chia sẻ với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, thầy Nguyễn Hữu Toàn - Hiệu trưởng Trường Trung học phổ thông Vũ Quang (huyện Vũ Quang, tỉnh Hà Tĩnh) đánh giá, đề xuất chuyển quyền cấp bằng tốt nghiệp trung học phổ thông cho hiệu trưởng cơ sở giáo dục là phù hợp với thực tế giáo dục hiện nay.
Sau quá trình sáp nhập tỉnh, số lượng trường học thuộc phạm vi quản lý của sở giáo dục và đào tạo sẽ tăng lên rất nhiều. Nếu sở tiếp tục đảm nhiệm việc cấp bằng như hiện nay có thể gây quá tải, trong khi việc này hoàn toàn có thể thực hiện tốt ở cấp trường nếu có quy định, hướng dẫn cụ thể, rõ ràng.
Theo quy trình hiện nay, giám đốc sở giáo dục và đào tạo phải tiếp nhận toàn bộ hồ sơ, số liệu điểm của từng trường, tổ chức kiểm tra, phê duyệt và cấp bằng tập trung, sau đó lại gửi trả bằng về cho các trường. Khi số lượng các trường tăng lên nhiều sau sáp nhập tỉnh, quy trình này có thể vừa gây tốn nhân lực, chi phí quản lý, vừa kéo dài thời gian, gây chậm trễ cho học sinh.
Nếu chuyển thẩm quyền cấp bằng cho nhà trường, các thủ tục có thể được đơn giản hóa, tiết kiệm thời gian, chi phí. Đồng thời, công tác quản lý, lưu trữ, xét công nhận tốt nghiệp và cấp bằng đã được số hóa, tích hợp trên hệ thống dữ liệu toàn ngành, giúp quy trình trở nên đơn giản, minh bạch và chính xác hơn so với trước đây. Do đó, việc chuyển thẩm quyền cấp bằng tốt nghiệp trung học phổ thông cho hiệu trưởng là rất khả thi.
Bên cạnh đó, kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông hiện nay vẫn do Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức thống nhất trên toàn quốc. Tất cả dữ liệu, kết quả thi đều được liên thông, quản lý chặt chẽ trên hệ thống phần mềm chung. Do đó, việc hiệu trưởng cấp bằng tốt nghiệp trung học phổ thông cho học sinh chỉ là bước tiếp theo sau một quy trình đã được chuẩn hóa, đảm bảo tính nghiêm minh, minh bạch từ trước đó.
Ngoài ra, đề xuất này thể hiện rõ nguyên tắc phân cấp, phân quyền trong quản lý giáo dục, đồng thời tuân thủ đúng tinh thần "nơi nào đào tạo, nơi đó cấp bằng". Hiệu trưởng là người chịu trách nhiệm trực tiếp về chất lượng giáo dục và đánh giá học sinh, nên hoàn toàn đủ điều kiện và năng lực để đảm nhận thêm nhiệm vụ ký cấp bằng tốt nghiệp.
Đồng tình với quan điểm trên, thầy Vũ Anh Dũng - Hiệu trưởng Trường Trung học phổ thông Kẻ Sặt (huyện Bình Giang, tỉnh Hải Dương) cho rằng, việc thay đổi thẩm quyền cấp bằng tốt nghiệp trung học phổ thông từ giám đốc sở giáo dục và đào tạo sang hiệu trưởng các trường trung học phổ thông sẽ mang lại nhiều thuận lợi.
Trước hết, đây là một bước tiến phù hợp với tinh thần phân cấp, phân quyền và tăng cường tính tự chủ cho các cơ sở giáo dục. Mặt khác, việc này cũng phù hợp với thông lệ quốc tế và các mô hình giáo dục hiện đại.
Xét về thủ tục hành chính, việc để giám đốc sở giáo dục và đào tạo trực tiếp ký toàn bộ văn bằng tốt nghiệp, nhất là những tỉnh sau khi thực hiện sáp nhập với số lượng học sinh tăng lên sẽ dẫn đến áp lực cho sở.
Nếu chuyển thẩm quyền cấp bằng tốt nghiệp trung học phổ thông cho hiệu trưởng, quy trình cấp bằng sẽ được rút gọn, tiết kiệm thời gian và công sức. Thay vì phải thực hiện quy trình làm việc qua lại giữa sở và các trường như hiện nay, nhà trường có thể chủ động hoàn tất thủ tục ngay tại chỗ. Đặc biệt, trong những trường hợp học sinh bị mất bằng và có nhu cầu cấp lại, việc xử lý cũng sẽ nhanh chóng và linh hoạt hơn.
Theo thầy Dũng, hiệu trưởng trường trung học phổ thông có đủ năng lực và điều kiện để đảm nhận thẩm quyền cấp bằng tốt nghiệp. Toàn bộ quá trình tổ chức kỳ thi, xét tốt nghiệp và tổng hợp kết quả học tập của học sinh đều được thực hiện theo quy định thống nhất, công khai và liên thông trên hệ thống quản lý chung, vì vậy, tính minh bạch luôn được đảm bảo.
Khi được trao quyền cấp bằng tốt nghiệp trung học phổ thông, trách nhiệm của hiệu trưởng sẽ lớn hơn, đồng nghĩa với việc phải kiểm soát chặt chẽ hơn các khâu trong quá trình dạy học và đánh giá. Đây cũng là động lực để nhà trường nâng cao chất lượng giáo dục.
Tuy nhiên, một vấn đề cần cân nhắc là việc cấp phát, quản lý và lưu trữ phôi bằng nếu giao về cho các trường có thể phát sinh nhiều thách thức. Bằng tốt nghiệp trung học phổ thông là một văn bằng của hệ thống giáo dục quốc dân, có đầy đủ thông tin của người học, do đó quy trình quản lý phải chặt chẽ, thống nhất. Vì vậy, cần có hướng dẫn cụ thể và cơ chế giám sát đồng bộ để tránh nguy cơ xảy ra sai sót.
Cần hành lang pháp lý rõ ràng để đảm bảo sự minh bạch, đồng bộ
Cùng chia sẻ về đề xuất chuyển thẩm quyền cấp bằng tốt nghiệp trung học phổ thông, thầy Nguyễn Khắc Thiết - Hiệu trưởng Trường Trung học phổ thông Lê Văn Thịnh (huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh) cho rằng để hoạt động này diễn ra hiệu quả cần có cơ chế quản lý đồng bộ và rõ ràng.
Ngoài ra, cần cơ chế phân quyền và xác định trách nhiệm của trường trung học phổ thông và sở giáo dục và đào tạo rõ ràng. Nếu được trao quyền, trách nhiệm của các trường sẽ lớn hơn, nhất là trong việc đảm bảo tính chính xác, minh bạch của dữ liệu liên quan đến thi cử, đánh giá kết quả học tập. Do đó, cần có hệ thống giám sát, kiểm tra chặt chẽ nhằm bảo đảm các trường thực hiện đúng quy trình và chịu trách nhiệm đầy đủ về việc cấp bằng.
Trong khi đó, Hiệu trưởng Trường Trung học phổ thông Kẻ Sặt cho rằng, nếu không có sự đồng bộ và thống nhất trong các quy định, rất dễ dẫn đến việc mỗi trường thực hiện theo cách riêng, gây ra sự khác biệt trong quản lý và tiềm ẩn rủi ro về tính pháp lý cũng như tính chính xác của văn bằng. Sự thiếu nhất quán này không chỉ làm phức tạp công tác kiểm tra, giám sát mà còn có thể ảnh hưởng đến quyền lợi của học sinh.
Do đó, vai trò của Bộ Giáo dục và Đào tạo cùng ủy ban nhân dân cấp tỉnh, thành phố, với sự tham mưu của các sở giáo dục và đào tạo là rất quan trọng trong việc xây dựng và ban hành các quy định, hướng dẫn cụ thể. Những văn bản này cần làm rõ từng bước trong quy trình cấp bằng, từ việc quản lý phôi bằng, in ấn, đến lưu trữ và cấp phát cho học sinh, nhằm đảm bảo quy trình thực hiện đồng bộ, hiệu quả và minh bạch trên cả nước hoặc ít nhất là trong từng địa phương.
Chỉ khi có một hệ thống quy định pháp lý đồng bộ, rõ ràng và chặt chẽ, hiệu trưởng mới có đủ cơ sở pháp lý và công cụ để thực hiện trách nhiệm này một cách nghiêm túc, đúng quy trình. Việc này không chỉ giảm tải cho các cấp quản lý mà còn nâng cao vai trò, trách nhiệm của nhà trường trong việc bảo đảm chất lượng và uy tín của bằng tốt nghiệp trung học phổ thông.
