Là một nhà giáo, nhà nghiên cứu trong lực lượng Công an nhân dân, Trung tướng, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Vi Dân - Ủy viên Hội đồng Lý luận Trung ương, Cục trưởng Cục Khoa học, Chiến lược và Lịch sử Công an (Bộ Công an) đã tham gia giảng dạy, hoạt động giáo dục đào tạo với nhiều chương trình đào tạo đại học, sau đại học, cao cấp lý luận chính trị, bồi dưỡng chức danh, kiến thức quốc phòng, an ninh tại các cơ sở đào tạo cả trong và ngoài ngành như: Học viện Chính trị Công an nhân dân, Học viện An ninh nhân dân, Học viện Cảnh sát nhân dân, Trường Đại học Cảnh sát nhân dân, Học viện Quốc phòng, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Trường Cán bộ quản lý văn hóa, thể thao, du lịch… về các chuyên đề liên quan lý luận chính trị, lý luận về bảo vệ an ninh quốc gia, bảo đảm trật tự, an toàn xã hội, xây dựng Đảng, xây dựng lực lượng, pháp luật, nghiệp vụ trinh sát, nghiệp vụ điều tra; tham gia giảng dạy, tập huấn chuyên sâu về chính trị, pháp luật, nghiệp vụ, điều tra cho lực lượng An ninh điều tra, Cảnh sát điều tra tại Công an một số đơn vị, địa phương.
Nhà giáo Công an nhân dân cần có hiểu biết liên ngành, tổng hòa các kiến thức
Chia sẻ về quá trình trở thành nhà giáo trong lực lượng Công an nhân dân, Trung tướng Trần Vi Dân cho biết: “Quá trình công tác của tôi bắt đầu từ năm 1984 tại một đơn vị chiến đấu của Công an tỉnh Quảng Ninh. Sau hơn 20 năm công tác thực tiễn, đến tháng 10/2005, tôi chuyển sang hoạt động nghiên cứu, tham mưu tại Vụ Pháp chế, nay là Cục Pháp chế, cải cách hành chính và tư pháp, Bộ Công an. Từ thời gian này, được sự đồng ý của lãnh đạo cấp trên và đơn vị, của cơ sở đào tạo, tôi bắt đầu tham gia đào tạo sau đại học, hướng dẫn học viên cao học, nghiên cứu sinh tại một số cơ sở đào tạo Công an nhân dân.
Trải qua nhiều vị trí công tác (Phó trưởng phòng, Trưởng phòng, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế; Tổng Biên tập Tạp chí Công an nhân dân; Giám đốc Học viện Chính trị Công an nhân dân; đến nay là Cục trưởng Cục Khoa học, Chiến lược và Lịch sử Công an), tôi tiếp tục tham gia hoạt động đào tạo tại các học viện, trường Công an nhân dân với tư cách là giảng viên thỉnh giảng”.
Đã gần 20 năm trôi qua nhưng Trung tướng Trần Vi Dân vẫn nhớ mãi kỷ niệm về buổi đi dạy đầu tiên, đào tạo một lớp sau đại học về lý thuyết xác định tội danh.
“Đó là bài giảng lý thuyết về xác định tội danh trong quá trình điều tra một vụ án hình sự. Tôi đã tổ chức một buổi thảo luận trong quá trình giảng dạy. Khi ấy có một bạn học viên đã đặt ra một tình huống rất thực tiễn để phân định giữa các loại tội. Nếu như không thận trọng có thể chúng ta sẽ xác định không đúng tội danh, dẫn tới định tội sai.
Mặc dù tình huống rất khó nhưng tôi đã có kinh nghiệm trong thực tiễn, bản thân tôi cũng từng làm điều tra viên và lãnh đạo công tác điều tra. Tôi đã tổ chức cho các bạn thảo luận đưa ra các giả định, sau đó để các bạn tư duy thêm và đi đến kết luận, trang bị cho người học phương pháp xác định tội danh của một số loại tội trong thực tiễn. Rất nhiều năm sau, học viên ấy gặp lại tôi và vẫn nhắc lại kỷ niệm đó. Thỉnh thoảng, bạn ấy vẫn gọi điện tham khảo ý kiến của tôi khi gặp vướng mắc trong các vấn đề nghiệp vụ”, Trung tướng Trần Vi Dân cho biết thêm.
Cũng theo Trung tướng Trần Vi Dân, để đào tạo Công an nhân dân hiệu quả thì trong quá trình giảng dạy phải có những ví dụ thực tiễn để khái quát vấn đề mà người học quan tâm. Đồng thời phải đặt người học vào tình huống thực tiễn và cùng với họ xử lý tình huống ấy. Như vậy, quá trình học tập cũng sôi nổi, hiệu quả và tạo cho học viên sự hào hứng.
Trung tướng Trần Vi Dân cho biết, ông coi mỗi lần đứng trên bục giảng cũng là một lần bản thân đi học và tiếp thu thêm các kiến thức.
“Với tôi mỗi lần đi dạy cũng là một lần đi học. Để giúp người học hiểu được thì phải có quá trình chuẩn bị, nghiên cứu, tìm hiểu về những học viên của mình. Bên cạnh đó, người giảng viên cần chuẩn bị kỹ, hệ thống lại kiến thức trên cơ sở giáo trình, tài liệu bám sát nội dung chương trình gắn với kiến thức thực tiễn”, Trung tướng Trần Vi Dân chia sẻ.
Cũng theo Trung tướng, nhà giáo trong Công an nhân dân trước hết phải có đầy đủ các phẩm chất cần có của cán bộ, chiến sĩ Công an nhân dân Việt Nam. Thứ hai phải am hiểu về lực lượng, hiểu về những yêu cầu, chức năng, nhiệm vụ của Công an nhân dân. Đồng thời cần có đầy đủ các kiến thức cần thiết về công tác công an, tình hình đất nước…
Công tác công an có tính đặc thù rất cao, liên quan đến tất cả các lĩnh vực chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, quốc phòng, đối ngoại. Trong thực tế, các lĩnh vực hoạt động này đều có yêu cầu khách quan được bảo đảm an ninh, trật tự. Từ đó, là sự tham gia của lực lượng công an thông qua công tác, chiến đấu để đảm bảo an ninh, trật tự phục vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
“Nhà giáo trong Công an nhân dân cần sự hiểu biết liên ngành nhiều lĩnh vực. Trong công tác công an không chỉ cần hiểu biết về chính trị, pháp luật, nghiệp vụ, mà còn cần hiểu biết tổng hòa các kiến thức về văn hóa và con người, tâm lý, xã hội, kinh tế, đối ngoại, khoa học kỹ thuật và công nghệ…
Ví dụ như trong giao tiếp với nhân dân, nếu như không hiểu về văn hóa, không hiểu về phong tục tập quán thì làm sao có thể hoàn thành nhiệm vụ. Hay khi tiếp xúc với đồng bào theo các tôn giáo khác nhau cũng phải hiểu được tôn giáo mà họ theo thì mới có sự chia sẻ và gần gũi được.
Người cán bộ công an phải có sự hiểu biết về luật pháp quốc tế, tình hình quốc tế. Hay như trong bối cảnh của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, chuyển đổi số quốc gia mà lực lượng Công an nhân dân đang đóng vai trò rất quan trọng, cán bộ công an cần nắm vững về chủ trương, chính sách và những nội dung cụ thể của vấn đề này… Đây là những cơ sở rất quan trọng để thực hiện tốt các nhiệm vụ công tác, chiến đấu”, Trung tướng Trần Vi Dân nêu quan điểm.
Gắn đào tạo Công an nhân dân với nghiên cứu khoa học
Được biết, Trung tướng Trần Vi Dân đã tham gia Hội đồng giáo sư ngành Khoa học An ninh năm 2017 và xuyên suốt từ năm 2019-2024; tham gia nhiều hội đồng đánh giá, nghiệm thu đề tài khoa học và công nghệ cấp Nhà nước, cấp Bộ, nhiều Hội đồng chấm luận án tiến sĩ, thạc sĩ theo đề nghị của cơ sở đào tạo trong và ngoài Công an nhân dân trên các cương vị chủ tịch, thành viên.
Theo Trung tướng Trần Vi Dân, nghiên cứu khoa học gắn với đào tạo lực lượng Công an nhân dân là mục tiêu quan trọng mà Cục Khoa học, Chiến lược và Lịch sử Công an cũng như các học viện, nhà trường hướng tới.
“Nghiên cứu khoa học trong lực lượng Công an nhân dân đã có truyền thống rất lâu, xuyên suốt chiều dài lịch sử. Trong đó, đội ngũ cán bộ nghiên cứu trong công an đồng thời cũng là đội ngũ nhà giáo, giảng viên đóng vai trò rất quan trọng. Có thể khẳng định các thầy cô trong học viện và nhà trường đào tạo Công an nhân dân đều tham gia rất hiệu quả vào quá trình nghiên cứu khoa học, hình thành hệ thống tri thức lý luận Công an nhân dân, cung cấp các luận cứ để tham mưu với Đảng, Nhà nước, góp phần hình thành chủ trương, chiến lược, chính sách pháp luật, chỉ dẫn cho hoạt động thực tiễn những giải pháp cụ thể.
Trong lĩnh vực khoa học kỹ thuật có rất nhiều sáng chế, phát minh, sáng kiến hữu ích, nhất là trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp 4.0. Một số nhà khoa học trong công an, trong đó có các thầy cô có bề dày nghiên cứu đã tiệm cận tầm quốc gia, khu vực và có nhiều công trình nghiên cứu lớn, có ý nghĩa quan trọng đối với sự phát triển của đất nước. Có thể kể đến các cơ sở đào tạo có truyền thống như: Học viện An ninh nhân dân, Học viện Cảnh sát nhân dân hay Học viện Chính trị Công an nhân dân mới thành lập nhưng đã có những nhóm nghiên cứu khoa học rất mạnh. Hay các trường đại học, cao đẳng trong Công an nhân dân cũng đóng góp rất nhiều vào nghiên cứu khoa học.
Trong nhiều năm trở lại đây nghiên cứu lý luận, chiến lược, khoa học và ứng dụng thành tựu của khoa học công nghệ là một trong những giải pháp trọng tâm đột phá trong công tác chiến đấu của lượng lượng công an. Điều đó càng thôi thúc hoạt động nghiên cứu khoa học của đội ngũ giảng viên Công an nhân dân, góp phần thông qua nghiên cứu nâng cao chất lượng công tác chiến đấu của toàn lực lượng bằng việc củng cố, phát triển thêm hệ thống tri thức lý luận. Mặt khác làm cho đội ngũ giảng viên trong Công an nhân dân trưởng thành hơn, vững vàng hơn về mặt tri thức”, Trung tướng Trần Vi Dân thông tin.
Cũng theo Trung tướng, hiện nay nhiều nhà giáo trẻ có năng lực nghiên cứu khoa học rất tốt, có những sản phẩm khoa học có tính ứng dụng cao. Có thể kể đến một số đề tài nghiên cứu khoa học như nghiên cứu liên quan đến không gian mạng và giải pháp định hình chính sách đảm bảo an ninh quốc gia trên không gian mạng. Hoặc có sản phẩm của một nhà giáo khác về tổ chức các hoạt động tham mưu. Đối với lực lượng vũ trang thì vấn đề tham mưu và tổ chức công tác tham mưu cực kỳ quan trọng, quyết định sự thành bại.
Hay một công trình nghiên cứu về vấn đề đối ngoại, bàn về quan hệ nước lớn, những tác động đến lợi ích an ninh quốc gia Việt Nam. Hiện, chúng ta đang sống trong một thế giới rất biến động, nếu nghiên cứu về thế giới tốt thì chúng ta biết cần làm gì để tận dụng được những thời cơ, ngăn ngừa những tác động không tích cực, làm cho thế giới tốt hơn. Hay một loạt đề tài khác liên quan đến vấn đề bảo vệ sự ổn định chính trị hoặc về quản lý nhà nước trong bối cảnh chuyển đổi số hiện nay làm sao vừa thông thoáng, cởi mở mà vẫn đáp ứng yêu cầu, mục tiêu quản lý. Trong thời gian sắp tới còn có nhiều công trình khác đang trong quá trình nghiên cứu, sẽ sớm nghiệm thu phục vụ trực tiếp cho công tác lãnh đạo, chỉ đạo, chỉ dẫn hoạt động bảo vệ an ninh quốc gia, bảo đảm trật tự, an toàn xã hội ở các cấp độ.
Bên cạnh đó cũng có rất nhiều cuốn sách chuyên khảo do các nhà giáo trong Công an nhân dân biên soạn và được ứng dụng rộng rãi. Hoặc các bộ tổng tập lý luận nghiệp vụ về bảo vệ an ninh quốc gia, về bảo đảm trật tự an toàn xã hội, lý luận nghiệp vụ về phòng cháy chữa cháy… thực sự có ý nghĩa rất lớn với công tác của toàn lực lượng.
Trung tướng Trần Vi Dân cũng cho biết thêm, nghiên cứu khoa học gắn với hoạt động đào tạo Công an nhân dân là vấn đề mà Đảng ủy công an Trung ương và Bộ Công an rất quan tâm.
Thứ nhất, về chủ trương và cơ chế chính sách, Đảng ủy Công an Trung ương và Bộ Công an đã xác định nghiên cứu lý luận khoa học chiến lược và ứng dụng những thành tựu khoa học kỹ thuật công nghệ là một giải pháp trọng tâm đột phá. Hiện trong 3 giải pháp được xác định là giải pháp trọng tâm đột phá để nâng cao chất lượng công tác, chiến đấu của toàn lực lượng thì lý luận khoa học, công nghệ đã là một giải pháp.
Cùng với đó là cơ chế chính sách và điều kiện bảo đảm. Có thể khẳng định hoạt động nghiên cứu khoa học của lực lượng Công an nhân dân được bảo đảm tương đối tốt về điều kiện, về thông tin tài liệu, về kinh phí…
Theo Trung tướng Trần Vi Dân, hiện nay toàn ngành Công an có 20 đề tài nghiên cứu cấp Nhà nước và thường xuyên có hàng trăm đề tài cấp Bộ về công tác lý luận, nghiệp vụ và cách thức bảo vệ an ninh quốc gia và đảm bảo trật tự an toàn xã hội, xây dựng Công an nhân dân. Những đề tài này đều hướng tới nghiên cứu ở cả hai cấp độ là nghiên cứu cơ bản và nghiên cứu ứng dụng.
Nâng cao chất lượng nghiên cứu khoa học, chiến lược
Theo Trung tướng Trần Vi Dân, nghiên cứu khoa học, chiến lược Công an nhân dân là hoạt động nghiên cứu đặc thù, có vai trò đặc biệt quan trọng nhằm cung cấp luận cứ khoa học và căn cứ thực tiễn phục vụ công tác tham mưu chiến lược với Đảng, Nhà nước, Đảng ủy Công an Trung ương và Bộ Công an, phục vụ công tác, chiến đấu của lực lượng.
Để nghiên cứu đạt kết quả tốt, theo Trung tướng Trần Vi Dân cần lựa chọn vấn đề nghiên cứu đáp ứng được đòi hỏi của công tác, chiến đấu trong toàn lực lượng cũng như sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước nói chung. Đặc biệt, phải luận giải, xử lý được những vấn đề mới, những vấn đề phi truyền thống từ khâu xác định ý tưởng nghiên cứu, tổ chức hoạt động nghiên cứu và ứng dụng sản phẩm nghiên cứu.
“Nghiên cứu khoa học ở đây không phải để lấy thành tích mà nghiên cứu ở đây phải xác định đem lại sản phẩm gì, qua đó có đóng góp gì. Hiện nay, một số kết quả nghiên cứu chưa được ứng dụng như kỳ vọng do 2 nguyên nhân chính. Thứ nhất là sản phẩm đó chưa được thực tiễn đón nhận, có thể là tính thực tiễn chưa cao. Như vậy, đó chưa phải một sản phẩm nghiên cứu hoàn hảo. Thứ hai là một sản phẩm tốt nhưng chưa được ứng dụng vào thực tiễn thì đó là trách nhiệm ở phía cơ quan quản lý khoa học công nghệ.
Cần nâng cao chất lượng để làm sao giữa nghiên cứu khoa học và thực tiễn phải đảm bảo sự thống nhất. Tư duy của nhà nghiên cứu với những gì diễn ra trong thực tiễn phải thống nhất. Chỉ có một điều khác là nhà nghiên cứu chỉ ra được cách để giải quyết những phức tạp trong thực tiễn bằng tư duy khoa học của mình, và từ đó được thực tiễn đón nhận.
Tự bản thân người nghiên cứu phải nâng cao năng lực của mình thông qua kết quả nghiên cứu. Để làm được điều này cần có quá trình lựa chọn đề tài nghiên cứu tỉ mỉ và tổ chức hoạt động nghiên cứu phải khoa học, nghiêm túc, bám sát mục tiêu nghiên cứu. Việc đánh giá kết quả nghiên cứu cần chính xác.
Các nhà nghiên cứu phải hướng tới nghiên cứu theo nhiều cấp độ. Hiện nay nghiên cứu cơ bản của chúng ta còn chưa tốt. Khi nghiên cứu cơ bản chưa tốt thì khoa học công nghệ nói chung rất khó phát triển. Về phía cơ quan quản lý cũng phải có trách nhiệm trong tổ chức và quản lý hoạt động nghiên cứu làm sao để nghiên cứu đi đúng hướng, luận giải được những gì mà thực tiễn đang cần”.
Bên cạnh đó, Trung tướng Trần Vi Dân cho rằng điều quan trọng là trong tổ chức hoạt động nghiên cứu cần có sự gắn kết với các nhà nghiên cứu cả trong Công an nhân dân và ngoài Công an nhân dân.
“Đảng ủy Công an Trung ương và lãnh đạo Bộ Công an rất mong muốn có sự tham gia góp sức của các nhà nghiên cứu ngoài lực lượng Công an nhân dân. Mục đích cuối cùng của nghiên cứu là mang lại kết quả góp phần thực hiện tốt nhiệm vụ bảo vệ an ninh quốc gia và bảo đảm trật tự, an toàn xã hội. Và cụ thể hơn là góp phần bảo vệ vững chắc chủ quyền thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ; xây dựng lực lượng Công an nhân dân thực sự trong sạch, vững mạnh, chính quy, tinh nhuệ và hiện đại”.
Để hoạt động nghiên cứu khoa học của các học viện, trường Công an nhân dân ngày càng chất lượng, hiệu quả, góp phần phục vụ hiệu quả các mặt công tác công an, theo Trung tướng Trần Vi Dân cần tập trung thực hiện tốt một số giải pháp như:
Một là, Đảng ủy, Ban Giám đốc, Ban Giám hiệu các học viện, trường Công an nhân dân tiếp tục nâng cao nhận thức và quán triệt sâu sắc chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước và chỉ đạo, định hướng của Đảng ủy Công an Trung ương, Lãnh đạo Bộ Công an về phát triển khoa học và công nghệ Công an nhân dân, trên cơ sở đó tập trung lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện hiệu quả hơn các nghị quyết, chỉ thị, chương trình về khoa học và công nghệ do Đảng ủy Công an Trung ương, Bộ Công an ban hành trong tầm nhìn trung hạn, dài hạn.
Hai là, các học viện, trường Công an nhân dân tiếp tục điều chỉnh, đổi mới hướng tiếp cận, nghiên cứu bằng nhiều hình thức phù hợp để tạo ra các sản phẩm chất lượng cao hơn, đóng góp cụ thể hơn; bảo đảm bám sát định hướng nghiên cứu của Bộ và lấy hiệu quả ứng dụng làm tiêu chí hướng tới.
Ba là các học viện, trường Công an nhân dân cần chủ động phối hợp với các đơn vị nghiệp vụ tiến hành tổng kết thực tiễn, kịp thời phát hiện vướng mắc, bất cập về thực tiễn và lý luận đặt ra; thực hiện cơ chế tiếp nhận đặt hàng nghiên cứu từ các đơn vị, địa phương để đề xuất, đăng ký thực hiện nhiệm vụ khoa học. Đẩy mạnh hơn nữa hoạt động hợp tác quốc tế về khoa học và công nghệ, nhất là với các cơ sở đào tạo, nghiên cứu, cơ quan thực thi pháp luật của các nước tiên tiến.
Bốn là, xây dựng, triển khai cơ chế nghiên cứu mạnh có khả năng giải quyết những vấn đề khoa học mang tính đột phá. Đẩy mạnh đầu tư cơ sở vật chất, tăng cường năng lực nghiên cứu cho các tổ chức khoa học và công nghệ trong Công an nhân dân.
Năm là, đội ngũ trí thức, chuyên gia, nhà nghiên cứu trong các học viện trường Công an nhân dân cần phát huy hơn nữa ý thức trách nhiệm, lòng yêu Ngành, yêu nghề để cống hiến nhiều hơn cho sự phát triển của khoa học và công nghệ Công an nhân dân.
Cũng theo Trung tướng Trần Vi Dân, đất nước ta đang trong giai đoạn đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế ngày càng sâu, rộng. Bên cạnh những thuận lợi, thời cơ, chúng ta cũng phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức đối với sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc nói chung, bảo vệ an ninh quốc gia nói riêng; nhất là đối với nhiệm vụ bảo đảm ổn định chính trị, xã hội, giữ vững định hướng của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, bảo vệ nền văn hóa, con người Việt Nam.
Từ đó đặt ra yêu cầu phải xây dựng lực lượng Công an nhân dân thật sự trong sạch, vững mạnh, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới. Trong đó, vai trò của các học viện, trường Công an nhân dân là đặc biệt quan trọng.
“Với bề dày truyền thống vẻ vang, anh hùng, đội ngũ cán bộ, giảng viên trình độ cao, giàu kinh nghiệm, được sự quan tâm, lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng, Nhà nước, trực tiếp là Đảng ủy Công an Trung ương và lãnh đạo Bộ Công an, phối hợp chặt chẽ của các ban, bộ, ngành, tôi tin rằng các học viện, trường Công an nhân dân sẽ hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao, sớm trở thành các trung tâm nghiên cứu khoa học, phát triển lý luận hàng đầu của đất nước, đóng góp hiệu quả vào quá trình đổi mới, phát triển của nền khoa học và công nghệ Việt Nam”, Trung tướng, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trần Vi Dân nhấn mạnh.
