Bộ Giáo dục và Đào tạo đề xuất bỏ hình thức kỷ luật đình chỉ học đối với học sinh tại dự thảo Thông tư về khen thưởng và kỷ luật học sinh.
Theo đó, Bộ Giáo dục và Đào tạo đề xuất 5 hình thức kỷ luật đối với học sinh, khác với nội dung quy định hiện hành như sau:
| Thông tư 08/TT năm 1988 | Dự thảo Thông tư về khen thưởng kỷ luật |
| - Khiển trách trước lớp - Khiển trách trước hội đồng kỉ luật nhà trường - Cảnh cáo trước toàn trường - Đuổi học một tuần lễ - Đuổi học 1 năm | - Nhắc nhở; - Phê bình; - Yêu cầu viết bản tự kiểm điểm. |
Như vậy, dự kiến sẽ không còn hình thức kỷ luật đối với học sinh nếu dự thảo Thông tư về khen thưởng và kỷ luật học sinh được thông qua.
Trong phạm vi bài viết này, người viết có đôi điều bàn về lí do vì sao nhiều học sinh trung học cơ sở, trung học phổ thông vi phạm kỉ luật và sự cần thiết phải duy trì hình thức đình chỉ học tập (có thời hạn) nếu các em vi phạm kỉ luật (tuỳ theo mức độ).
Điều 13 dự thảo Thông tư về khen thưởng và kỷ luật học sinh quy định các biện pháp kỷ luật đối với học sinh tiểu học:
a) Nhắc nhở;
b) Yêu cầu xin lỗi.
Người viết rất đồng tình với quy định, đối với học sinh tiểu học vi phạm kỉ luật thì chỉ cần giáo viên nhắc nhở hoặc yêu cầu các em xin lỗi là đủ.
Bởi vì, đặc điểm tâm lý của học sinh tiểu học dễ thấy nhất đó là các em rất thích được ông bà, cha mẹ, thầy cô giáo và người lớn khen ngợi.
Khi được khen ngợi hay khích lệ thì các em cảm thấy mình thành công, hoàn thành được việc lớn, đáng tự hào, rất hào hứng và phấn khích.
Cùng với đó, đặc điểm tâm lý của học sinh tiểu học thường không có tính bền vững như người trưởng thành do các em chưa thể kiểm soát tốt về mặt tâm lý và cảm xúc.
Ví dụ, khi bị phê bình hay yêu cầu viết kiểm điểm, học sinh tiểu học thường khóc ngay vì buồn, cảm thấy bị tổn thương. Nhưng khi giáo viên động viên, an ủi phân tích những cái sai của học sinh thì các em sẽ vui vẻ trở lại rất nhanh.
Tuy vậy, học sinh trung học cơ sở, trung học phổ thông thường xuyên vi phạm kỉ luật vì có nhiều nguyên nhân khác nhau: gia đình, nhà trường và xã hội. Vì vậy, nếu bỏ hình thức kỷ luật đình chỉ học thì có thể sẽ để lại nhiều hệ luỵ.
Thứ nhất, về tâm lí lứa tuổi, nhiều học sinh trung học cơ sở, trung học phổ thông thường xuyên vi phạm kỉ luật của nhà trường hơn là học sinh tiểu học.
Đối với học sinh trung học cơ sở (từ lớp 6 - 9, từ 11 - 15 tuổi): Đây là lứa tuổi thiếu niên. Lứa tuổi này có một vị trí đặc biệt và tầm quan trọng trong thời kỳ phát triển của trẻ em.
Đây là thời kỳ chuyển tiếp từ tuổi thơ sang tuổi trưởng thành và được phản ánh bằng những tên gọi khác nhau như: “thời kỳ quá độ", “tuổi khó bảo“, “tuổi khủng hoảng “, "tuổi ẩm ương", “tuổi bất trị",...
Đối với học sinh trung học phổ thông (từ lớp 10-12, từ 16-18 tuổi): Đây là lứa tuổi thanh niên. Ở tuổi này, các em dễ bị kích thích và sự biểu hiện của nó cũng giống như ở tuổi thiếu niên.
Tuy nhiên tính dễ bị kích thích này không phải chỉ do nguyên nhân sinh lý như ở tuổi thiếu niên mà nó còn do cách sống của cá nhân (như hút thuốc lá, không giữ điều độ trong học tập, lao động, vui chơi,…).
Cùng với đó, học sinh ở cả hai bậc học này dễ bị lôi kéo, bắt chước hành vi của nhóm bạn để được chấp nhận hoặc không bị "lạc lõng". Một số hành vi vi phạm kỷ luật có thể xuất phát từ việc muốn thể hiện sự "ngầu", "chất", "đẳng cấp",... trong mắt bạn bè.
Trong khi đó, nhiều học sinh chưa được trang bị đầy đủ các kỹ năng sống cần thiết để đối phó với áp lực học tập, mâu thuẫn cá nhân hoặc cảm xúc tiêu cực.
Vậy nên, khi gặp khó khăn, các em có thể phản ứng bằng cách vi phạm kỷ luật nội quy nhà trường thay vì tìm kiếm sự giúp đỡ hoặc giải quyết vấn đề từ cha mẹ, thầy cô.
Thứ hai, nhiều học sinh trung học cơ sở, trung học phổ thông thường vi phạm kỉ luật là do ảnh hưởng từ môi trường gia đình.
Làm công tác giáo viên chủ nhiệm nhiều năm ở một thành phố lớn, người viết thấy rằng, nhiều bậc cha mẹ do quá bận rộn việc làm ăn nên ít dành thời gian trò chuyện, lắng nghe con cái, thậm chí không nắm bắt được những thay đổi tâm lý của con ở thời kì dậy thì.
Cha mẹ và con cái thường sum vầy trong bữa cơm, vào thời gian tối, nhưng thời công nghệ là mạnh ai người nấy lướt điện thoại thông minh.
Từ đó, con cái cảm thấy cô đơn, thiếu thốn tình cảm, không có người sẻ chia bên cạnh, các em dễ tìm kiếm sự chú ý từ các bạn đồng trang lứa bằng cách rất tiêu cực là vi phạm kỷ luật.
Bên cạnh đó, nhiều bậc cha mẹ thiếu phương pháp giáo dục con khiến con hư hỗn từ nhà đến trường.
Nhiều bậc cha mẹ quá nuông chiều con vì hiện nay mỗi gia đình thường có 1-2 con; lối giáo dục quá khắt khe, áp đặt do chênh lệch về nhận thức giữa hai thế hệ; bạo lực gia đình; gia đình đổ vỡ; cha mẹ thiếu gương mẫu.
Một giáo viên chủ nhiệm bậc trung học cơ sở có lần chia sẻ với người viết rằng, lớp cô có một em học sinh thường xuyên vi phạm kỉ luật, bỏ bê việc học đến mức giám thị, hiệu trưởng cũng bất lực.
Cô giáo mời phụ huynh lên trường để kết hợp giáo dục thì người mẹ chỉ nói gọn: "Lúc nhỏ nó từng đau ốm thập tử nhất sinh. Tôi cúng bái có cầu khấn, chỉ cần nó sống là được, không cần học hành đỗ đạt. Bây giờ tôi làm theo lời nguyền, mong cô thông cảm".
Thứ ba, nhiều học sinh trung học cơ sở, trung học phổ thông thường vi phạm kỉ luật là do sự tác động từ môi trường xã hội, đặc biệt mạng Internet và mạng xã hội phát triển như vũ bão.
Theo đó, nhiều nội dung tiêu cực, bạo lực, không lành mạnh trên mạng xã hội tác động xấu đến nhận thức và hành vi của học sinh.
Thay vì chú tâm tìm kiếm kiến thức để chuẩn bị hành trang cho tương lai thì không ít học sinh lại chỉ chăm chú để trở thành “anh hùng bàn phím” những mong được nổi tiếng trên mạng.
Đáng nói, ở các thành phố lớn, học sinh thường rất thiếu các hoạt động giải trí phù hợp với lứa tuổi, thiếu sân chơi bổ ích nên các em cũng tìm đến những thú vui tiêu cực và thế là vi phạm kỷ luật khi đến trường.
Còn về phía nhà trường, không ít giáo viên thiếu sự quan tâm, lắng nghe để kịp thời giáo dục, uốn nắn học sinh. Việc này có một số nguyên nhân khách quan như: mỗi giáo viên chủ nhiệm chỉ có 2 tiết sinh hoạt đầu tuần nên không có nhiều thời gian gần gũi học sinh; thầy cô còn bận mưu sinh bằng "nghề tay trái" nên thiếu tương tác với các em.
Chưa kể, áp lực học tập quá lớn, nhất là học sinh cuối cấp; hoặc nhà trường chưa quan tâm nhiều đến các hoạt động ngoại khóa, kỹ năng sống; rồi những hành vi vi phạm kỷ luật không được xử lý triệt để, là những nguyên nhân khiến các em vi phạm kỉ luật.
Thay lời kết
Như đã phân tích, học sinh vi phạm kỉ luật xuất phát từ nhiều lí do khác nhau. Nếu học sinh vi phạm kỉ luật nghiêm trọng, ví dụ xúc phạm giáo viên, đánh nhau, đánh nhau có tổ chức, thậm chí xé áo quần bạn rồi quay clip tung lên mạng để làm nhục thì việc áp dụng hình thức kỉ luật cao nhất là "Yêu cầu viết bản tự kiểm điểm" rõ ràng là chưa thuyết phục.
Những học sinh vi phạm kỉ luật nặng, nhà trường cần phải đình chỉ học từ một tuần lễ hoặc nhiều hơn thế.
Dẫu biết rằng, "Kỷ luật nhằm giáo dục, giúp đỡ học sinh tự nhận thức được hành vi vi phạm; tự giác điều chỉnh hành vi, khắc phục hậu quả, tự giác tu dưỡng, rèn luyện để tiến bộ và hình thành thói quen, lối sống kỷ luật" là đúng.
Nhưng, nếu nhà trường quá nhân văn với học sinh vi phạm kỉ luật, bằng cách "Yêu cầu viết bản tự kiểm điểm" là bất công với với các học sinh khác. Đã gọi là kỉ luật thì phải có tính răn đe - nghĩa là giúp học sinh vi phạm nhận thức được mức độ nghiêm trọng của hành vi và hậu quả phải gánh chịu, từ đó không tái phạm.
(*) Văn phong, nội dung bài viết thể hiện góc nhìn, quan điểm của tác giả.
