Thông tư 03/2018/TT-BGDĐT quy định về giáo dục hòa nhập đối với người khuyết tật (sau đây gọi tắt là học sinh hoà nhập) là chủ trương đúng đắn và mang tính nhân văn sâu sắc, góp phần bảo đảm cơ hội học tập bình đẳng cho mọi học sinh.
Tuy nhiên, trong quá trình dạy học sinh hoà nhập, giáo viên đã gặp không ít khó khăn vì nhiều nguyên nhân khác nhau. Người viết là giáo viên bậc trung học phổ thông có đôi điều chia sẻ về việc dạy học sinh diện hoà nhập trước ngày Nhà giáo Việt Nam 20/11.
Những khó khăn khi dạy học sinh hoà nhập
Mục tiêu giáo dục hòa nhập theo Điều 3 Thông tư 03 cho biết, "Người khuyết tật được phát triển khả năng của bản thân, được hòa nhập và tăng cơ hội đóng góp cho cộng đồng." "Đảm bảo quyền học tập bình đẳng, chất lượng và phù hợp với đặc điểm, khả năng của người khuyết tật."
Vì vậy, nhiệm vụ, quyền hạn của cơ sở giáo dục thực hiện giáo dục hòa nhập là "Phát hiện, huy động và tiếp nhận người khuyết tật học tập tại cơ sở giáo dục." (Điều 5 Thông tư 03).
Từ khi triển khai, nhiều cơ sở giáo dục đã tiếp nhận ngày càng nhiều học sinh hòa nhập. Các em được phân vào các lớp học bình thường, cùng học, cùng hoạt động và hòa mình vào đời sống học đường một cách tự nhiên.
Đây là tín hiệu tích cực, góp phần giảm kỳ thị và tăng cường cơ hội giao tiếp xã hội cho người khuyết tật. Thế nhưng, trong quá trình giảng dạy, người viết và nhiều đồng nghiệp gặp rất nhiều khó khăn trong việc chăm sóc và giáo dục các em hoà nhập.
Khó khăn đầu tiên và cũng là thường gặp nhất chính là sự chênh lệch rõ rệt về năng lực học tập giữa học sinh bình thường và học sinh hòa nhập. Trong lớp, có những em không thể hiểu được một số yêu cầu cần đạt tối thiểu của bài học. Dù rất cố gắng, kết quả của các em thường chỉ ở mức 1, 2 điểm.
Điều này khiến giáo viên đứng trước áp lực lớn trong việc đánh giá. Mỗi lần trả bài kiểm tra thường xuyên, định kì, thầy cô đều cảm thấy trăn trở khi phải dung hòa giữa sự khích lệ và trách nhiệm chuyên môn.
Bên cạnh đó, một vấn đề phổ biến khác là không ít học sinh (hoà nhập) không có hồ sơ giám định khuyết tật. Phụ huynh lo ngại việc con bị kì thị nên không đưa các em đi giám định, mặc dù biểu hiện rối loạn phát triển, hạn chế trí tuệ hoặc khó khăn về hành vi rất rõ rệt.
Không có hồ sơ làm minh chứng, giáo viên không thể lập kế hoạch giáo dục cá nhân và không có hướng dẫn cụ thể về mức độ, khả năng hay giới hạn của học sinh.
Tất cả những điều chỉnh trong dạy học chỉ dựa vào quan sát và kinh nghiệm của giáo viên, dẫn đến thiếu sự nhất quán và khó đảm bảo hiệu quả giáo dục lâu dài.
Khó khăn tiếp theo nằm ở chính năng lực giáo dục đặc biệt của đội ngũ giáo viên phổ thông. Thực tế, đa phần giáo viên chưa được đào tạo chuyên sâu về giáo dục đặc biệt.
Khi gặp tình huống như học sinh hòa nhập la hét, di chuyển không kiểm soát hoặc phản ứng quá mức với kích thích nhỏ, giáo viên rất lúng túng trong khâu xử lí.
Trong điều kiện thiếu phòng hỗ trợ chuyên biệt, giáo viên phải đồng thời giảng dạy, trấn an học sinh và giữ trật tự lớp học khiến tâm lí rất căng thẳng.
Một khó khăn lớn nữa là việc phân công giáo viên giảng dạy ở một số trường chưa thật sự hợp lý, chưa chú ý đến yếu tố kinh nghiệm, năng lực sư phạm đặc thù và sự kiên nhẫn – những phẩm chất quan trọng của thầy cô khi dạy học sinh hòa nhập.
Cần có giải pháp thiết thực để giáo dục hòa nhập đi vào chiều sâu
Từ thực tiễn giảng dạy, người viết mong muốn cơ quan quản lí giải dục có những giải pháp cụ thể và thiết thực để giáo dục hòa nhập đi vào chiều sâu.
Trước hết, việc tập huấn chuyên môn cần được tổ chức thường xuyên, với nội dung phù hợp từng dạng học sinh khuyết tật và gắn với tình huống thực tế trong lớp học.
Nội dung tập huấn phải giúp giáo viên biết cách điều chỉnh mục tiêu bài học, thiết kế nhiệm vụ phù hợp, áp dụng phương pháp giảng dạy linh hoạt và biết cách phối hợp với chuyên gia khi cần.
Bên cạnh đó, việc bố trí lớp học và phân công giáo viên cần tuân thủ nghiêm quy định tại khoản 2 Điều 5 Thông tư 03: “Sắp xếp, bố trí các lớp học phù hợp với người khuyết tật; đảm bảo mỗi lớp học hòa nhập có không quá 02 (hai) người khuyết tật” (trừ trường hợp đặc biệt).
Nhà trường nên ưu tiên giao nhiệm vụ cho những giáo viên có kinh nghiệm, có kỹ năng sư phạm vững vàng, kiên nhẫn để thầy cô giáo làm tốt nhiệm vụ khó khăn này.
Đáng chú ý, Điều 6 Thông tư 03 quy định phòng hỗ trợ giáo dục hòa nhập và các hoạt động hỗ trợ giáo dục hòa nhập trong các cơ sở giáo dục như sau:
“Căn cứ vào Điều kiện của cơ sở giáo dục và nhu cầu hỗ trợ của người khuyết tật học hòa nhập, cơ sở giáo dục bố trí phòng hỗ trợ giáo dục hòa nhập để thực hiện hoạt động hỗ trợ người khuyết tật học hòa nhập.”
“Phòng hỗ trợ giáo dục hòa nhập có thiết bị hỗ trợ đặc thù, học liệu, công cụ xác định mức độ phát triển cá nhân của người khuyết tật để tổ chức các hoạt động nhằm phát triển khả năng của người khuyết tật.”
Theo ghi ghi nhận của người viết, nhiều trường học chưa xây dựng và trang bị phòng hỗ trợ giáo dục hòa nhập theo quy định, mà chỉ có phòng tư vấn tâm lí học sinh.
Vì vậy, các nhà trường cần có phòng hỗ trợ để giúp giáo viên có không gian làm việc riêng với học sinh hòa nhập, thực hiện các hoạt động can thiệp sớm, đánh giá chính xác hơn và giảm áp lực cho lớp học chính khóa.
Ngoài ra, Điều 5 Thông tư 03 quy định “Phối hợp với gia đình, cộng đồng, trung tâm hỗ trợ phát triển giáo dục hòa nhập, cơ sở giáo dục chuyên biệt thực hiện giáo dục hòa nhập", nhưng thực tế, mối liên kết này còn rời rạc.
Khi gia đình hiểu rõ tình trạng của con em và cùng chia sẻ trách nhiệm, khi nhà trường kết nối với trung tâm hỗ trợ phát triển giáo dục hòa nhập hoặc cơ sở chuyên biệt, giáo viên sẽ giảng dạy và giáo dục hiệu quả hơn.
Có thể nhận thấy, nhiệm vụ dạy học sinh hòa nhập là hành trình đầy khó khăn, gian nan, đòi hỏi ở giáo viên sự kiên nhẫn, tinh tế và lòng yêu nghề sâu sắc.
Khi giáo viên được bồi dưỡng chuyên môn và được tạo điều kiện làm việc trong một môi trường giáo dục thuận lợi, việc dạy học hòa nhập sẽ trở nên nhẹ nhàng và hiệu quả hơn, giúp mọi học sinh đều có cơ hội phát triển bình đẳng.
Tài liệu tham khảo:
https://thuvienphapluat.vn/van-ban/Giao-duc/Thong-tu-03-2018-TT-BGDDT-quy-dinh-ve-giao-duc-hoa-nhap-doi-voi-nguoi-khuyet-tat-376274.aspx
(*) Văn phong, nội dung bài viết thể hiện góc nhìn, quan điểm của tác giả.
