Trong quá trình triển khai và thực hiện Thông tư 29/2024/TT-BGDĐT về quản lý hoạt động dạy thêm, học thêm, nhiều sở giáo dục và đào tạo địa phương phản ánh rằng một trong những nguyên nhân dẫn tới tình trạng ở một số địa phương, việc dạy thêm, học thêm khó kiểm soát và tự phát do không quản lý được việc cấp giấy phép dạy thêm, học thêm.
Do đó, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã nhiều lần đề xuất Chính phủ đưa dịch vụ dạy thêm, học thêm vào danh mục ngành nghề kinh doanh có điều kiện. Dưới góc độ pháp lý, theo quan điểm của nhiều luật sư, việc đưa dạy thêm, học thêm vào ngành nghề kinh doanh có điều kiện của Luật Đầu tư là một đề xuất hợp lý, có cơ sở về cả pháp lý và thực tiễn.
Đồng thời, khi hoạt động dạy thêm, học thêm được minh bạch hóa, không chỉ bảo đảm an toàn cho người học và lợi ích chính đáng của nhà giáo, mà còn tăng cường quản lý nhà nước và đảm bảo nghĩa vụ thuế đối với các doanh nghiệp tổ chức dạy thêm.
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Luật sư Nông Minh Chiến, Giám đốc Công ty Luật Trách nhiệm hữu hạn Chiến Minh chia sẻ, về góc độ pháp lý, theo Điều 7, Luật Đầu tư năm 2020, ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện là ngành, nghề mà việc thực hiện hoạt động đầu tư kinh doanh trong ngành, nghề đó phải đáp ứng điều kiện cần thiết vì lý do quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, đạo đức xã hội, sức khỏe của cộng đồng.
Do đó, việc đề xuất đưa dạy thêm, học thêm vào danh mục ngành nghề kinh doanh có điều kiện trong Luật Đầu tư là có thể thực hiện được vì đã có quy định như trên. Tức là xét thấy vì lý do quốc phòng an ninh, hay trật tự an toàn, đạo đức xã hội thì Đại biểu Quốc hội có thể đề xuất bổ sung hoạt động dạy thêm, học thêm vào ngành nghề kinh doanh có điều kiện và có cơ sở pháp lý để đưa vào.
Đồng quan điểm, Luật sư Phùng Thị Huyền, Phó Giám đốc Công ty Luật Trách nhiệm hữu hạn A+ chia sẻ, việc bổ sung dạy thêm vào danh mục ngành nghề kinh doanh có điều kiện là hoàn toàn khả thi nếu chứng minh được tác động của hoạt động này đến các lợi ích công cộng quan trọng như trật tự, an toàn xã hội, đạo đức xã hội,….
“Về mặt thực tiễn, đề xuất bổ sung này xuất phát từ yêu cầu chấn chỉnh hoạt động dạy thêm đang diễn ra phức tạp. Thực tế nhiều năm qua cho thấy dù Bộ Giáo dục và Đào tạo và các địa phương đã siết chặt quy định về dạy thêm, học thêm, nhưng tình trạng tiêu cực vẫn diễn ra như ép buộc học sinh học thêm; không kê khai, đóng thuế; địa điểm học không đảm bảo điều kiện an toàn cho người học,….
Bên cạnh đó, dù Điều 6, Thông tư 29/2024/TT-BGDĐT đã có quy định một số điều kiện thực hiện dạy thêm, học thêm ngoài nhà trường, nhưng việc thiếu một tư cách pháp lý rõ ràng đối với các cơ sở dạy thêm lại khiến cho chức năng quản lý nhà nước chưa được rõ ràng, khó thiết lập các quy định, tiêu chuẩn chặt chẽ về chất lượng giáo dục, an toàn cơ sở vật chất, trình độ chuyên môn của người dạy để đảm bảo chất lượng và an toàn cho người học”, Luật sư Phùng Thị Huyền nhìn nhận.
Cũng theo Luật sư Phùng Thị Huyền, trước khi ban hành Thông tư 29/2024/TT-BGDĐT, có rất nhiều ý kiến cho rằng nên cấm hoàn toàn việc dạy thêm, học thêm. Vì vậy, việc Bộ Giáo dục và Đào tạo thay vì cấm đoán, đã đề xuất thực hiện quản lý có điều kiện hoạt động này là hoàn toàn phù hợp trong tư duy hoạch định chính sách, đảm bảo về cả nhu cầu thị trường lẫn vai trò quản lý nhà nước.
Cùng bàn về vấn đề này, Luật sư Lưu Ngọc Long - Đoàn Luật sư Thành phố Hà Nội đánh giá, việc luật hóa hoạt động dạy thêm và đưa vào danh mục ngành nghề kinh doanh có điều kiện sẽ tạo cơ sở pháp lý để kiểm soát hiệu quả hơn. Các cơ sở dạy thêm buộc phải đăng ký, có mã số thuế, kê khai doanh thu, qua đó giúp giảm thất thu ngân sách.
Tuy nhiên, cần lưu ý tránh xây dựng điều kiện quá phức tạp, gây cản trở không cần thiết cho giáo viên và cơ sở nhỏ. Quy định cần được thiết kế linh hoạt, minh bạch, dễ thực hiện để đạt được mục tiêu quản lý mà không gây phản tác dụng.
Mặt khác, theo Luật sư Lưu Ngọc Long, nếu hoạt động dạy thêm được đưa vào danh mục ngành nghề kinh doanh có điều kiện theo Luật Đầu tư, các cơ quan nhà nước có thẩm quyền như Chính phủ, Bộ Giáo dục và Đào tạo cần xây dựng và ban hành các văn bản hướng dẫn chi tiết để triển khai thực hiện thống nhất trên toàn quốc.
Luật sư Lưu Ngọc Long cũng chỉ ra một số điều kiện cơ bản có thể được quy định nhằm bảo đảm chất lượng và tính minh bạch của hoạt động này.
"Về nhân sự, người dạy phải có bằng cấp chuyên môn phù hợp, kinh nghiệm giảng dạy, không vi phạm đạo đức nghề nghiệp, không bị xử lý kỷ luật trong lĩnh vực giáo dục.
Về cơ sở vật chất, địa điểm tổ chức dạy thêm cần đáp ứng các tiêu chuẩn an toàn, đủ ánh sáng, bảo đảm phòng cháy chữa cháy, không được trùng với khung giờ học chính khóa.
Về nghĩa vụ tài chính, các tổ chức, cá nhân phải đăng ký kinh doanh hợp pháp, kê khai và nộp thuế đầy đủ theo quy định, có chứng từ minh bạch để tránh thất thu ngân sách nhà nước.
Ngoài ra, cần có quy định cụ thể nhằm bảo đảm an toàn cho người học như giám sát độ tuổi, thời gian, nội dung dạy thêm; nghiêm cấm các hành vi ép buộc học sinh tham gia học thêm, qua đó bảo vệ quyền lợi và sức khỏe thể chất, tinh thần của học sinh”, Luật sư Lưu Ngọc Long chia sẻ.
Luật sư Nông Minh Chiến bổ sung thêm, danh mục ngành nghề kinh doanh sẽ có nhiều điều kiện khác nhau, nhưng nó sẽ được áp dụng theo các hình thức sau đây: Giấy phép; Giấy chứng nhận; Chứng chỉ; Văn bản xác nhận, chấp thuận; Các yêu cầu khác mà cá nhân, tổ chức kinh tế phải đáp ứng để thực hiện hoạt động đầu tư kinh doanh mà không cần phải có xác nhận bằng văn bản của cơ quan có thẩm quyền.
Ở một khía cạnh khác về quyền tự do kinh doanh, theo Luật sư Phùng Thị Huyền, cần phải làm rõ nguyên tắc quyền tự do kinh doanh không phải là tuyệt đối, mà có thể bị hạn chế nhằm đảm bảo lợi ích chung. Do đó, bản thân việc bổ sung điều kiện kinh doanh cho hoạt động dạy thêm không xâm phạm quyền tự do kinh doanh nếu nó thực sự cần thiết và được luật cho phép.
Tuy nhiên, rủi ro nằm ở khâu triển khai, cụ thể là nguy cơ điều kiện bị đặt ra một cách quá mức cần thiết hoặc quản lý không hiệu quả. Ví dụ như nguy cơ tạo gánh nặng thủ tục và chi phí, tạo ra sự chồng chéo và thiếu phối hợp trong quản lý, nguy cơ lạm quyền, tham nhũng,….
Vì vậy, song song với việc đặt ra các điều kiện kinh doanh một cách phù hợp, việc tạo thuận lợi trong việc triển khai áp dụng có thể là điều kiện mấu chốt để thực thi pháp luật một cách hiệu quả, minh bạch.
Luật sự Lưu Ngọc Long bày tỏ: “Việc đưa dạy thêm, học thêm vào ngành nghề kinh doanh có điều kiện là một bước đi hợp lý về cả pháp lý và thực tiễn.
Tuy nhiên, quá trình luật hóa phải đi đôi với thiết kế thể chế tinh gọn, dễ thực hiện và không mang tính cản trở. Trong bối cảnh đất nước đang trong quá trình cải cách sâu rộng về hành chính, tập trung vào tinh giản biên chế và sắp xếp, sáp nhập các đơn vị hành chính cấp tỉnh, xã và thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp thì việc kiểm soát hiệu quả hoạt động dạy thêm, học thêm sẽ gặp thách thức về nguồn lực quản lý.
Tuy vậy, nếu được luật hóa một cách hợp lý, minh bạch và công bằng, nó hoàn toàn có thể góp phần bù đắp cho những thiếu hụt trong hoạt động giáo dục khác, đồng thời vẫn đảm bảo không xâm phạm quyền lợi chính đáng của học sinh”.
