Nhiều năm dạy học, theo dõi kỳ thi tuyển sinh 10 của địa phương mình và nhiều tỉnh, thành khác trên cả nước, chúng tôi nhận thấy nhiều học sinh rớt tuyển sinh 10 không hẳn là do năng lực thực sự của các em mà có một phần nguyên nhân từ thầy cô và cha mẹ của mình.
Ngay từ khi bước vào cấp tiểu học, nhiều phụ huynh đã gửi gắm cho con đi học thêm ở nhà thầy cô giáo chủ nhiệm đều đặn. Một số phụ huynh còn đề nghị nhà trường cứ khen thưởng cho học trò để động viên các em, còn kinh phí phụ huynh đóng góp thêm.
Nhiều giáo viên bây giờ mở lớp dạy thêm tại nhà và dĩ nhiên là họ luôn có “trách nhiệm” với học sinh đang học thêm với mình. Có giáo viên trước khi kiểm tra định kỳ đưa sẵn đề cương có đáp án cho học trò học trước và đánh dấu những câu hỏi sẽ có trong đề kiểm tra.
Chính vì thế, học sinh không thể ở lại lớp và rất dễ được khen thưởng vào cuối học kỳ I, cuối năm học nhưng lại hổng về kiến thức cơ bản, nhất là những môn thi tuyển sinh 10.
 |
Điểm chuẩn nhiều trường trung học phổ thông chỉ dao động trên dưới 2 điểm/ môn thi (Ảnh minh họa: Sở Giáo dục và Đào tạo Phú Yên) |
Môn thi tuyển sinh 10 có khó?
Trừ những thí sinh thi vào các trường trung học phổ thông chuyên có thêm môn chuyên, phần nhiều các địa phương luôn chọn 3 môn Ngữ văn, Toán và Tiếng Anh để thi tuyển sinh 10 và đây cũng là các môn học có số tiết nhiều nhất ở cấp trung học cơ sở (từ 3- 5 tiết/ tuần).
Môn Ngữ văn có 175 tiết; môn Toán có 140 tiết; môn Tiếng Anh có 105 tiết/ năm nên lượng kiến thức mỗi môn học rất nhiều so với các môn học còn lại chỉ 1-2 tiết/ tuần. Đặc biệt, 3 môn học này sở giáo dục vẫn thường ra đề kiểm tra cuối học kỳ.
Nếu như các môn học khác, chủ yếu là đề trường ra, mà đề trường ra là những thầy cô đang dạy ra đề nên yếu tố bất ngờ cho học sinh gần như không có. Khi ôn tập học kỳ, phần nhiều giáo viên đã ôn “rất sát” cho học trò, thậm chí “lồng ghép” đề kiểm tra vào ôn tập nên học sinh chỉ tái hiện lại trong bài kiểm tra chính thức.
Nhưng, với 3 môn: Toán, Văn, Anh thì hoàn toàn khác vì kiến thức môn học nhiều, đề kiểm tra định kỳ năm nào sở cũng ra và có nhiều cột điểm thường xuyên hơn các môn học khác nên học sinh lớp 9 vẫn ngán ngại 3 môn học này.
Chỉ riêng môn Ngữ văn, học sinh phải đầu tư rất nhiều thời gian mới có thể nắm được các kiến thức cơ bản vì môn học này có 3 phân môn. Phần tiếng Việt ở lớp 9 bao gồm tất cả kiến thức của 4 năm cấp trung học cơ sở nên những học sinh không tập trung rất khó lấy điểm tối đa ở phần tiếng Việt.
Phần văn bản, dù năm học này đang thực hiện giảm tải nhưng cũng còn gần 20 tác phẩm, đoạn trích văn học khác nhau.
Vì thế, thuộc được thơ, nắm được cốt truyện và có kĩ năng phân tích nội dung, nghệ thuật cũng không phải là điều dễ dàng với nhiều thí sinh hiện nay, nhất là khi nhiều học sinh bây giờ rất ngại đọc và cảm nhận tác phẩm, nhân vật văn học.
Vì thế, khi tiếp cận đề thi, nhiều học sinh viết đại, viết vu vơ và cứ nghĩ môn Văn thì viết sao cũng được và càng dài càng tốt nhưng khi chấm bài thì giám khảo họ phải căn cứ vào hướng dẫn chấm và thực tế bài viết của thí sinh. Vì vậy, nhiều thí sinh không chỉ bị điểm thấp môn Văn mà có không ít thí sinh còn bị điểm 0.
Môn tiếng Anh cũng đòi hỏi các kỹ năng: nghe- nói- đọc- viết và có vốn từ vựng tốt nhưng nhiều học sinh không được đầu tư nên đã mất căn bản từ các lớp dưới.
Vì thế, môn thi này thường là học sinh khu vực nông thôn, vùng khó khăn có tỉ lệ điểm dưới trung bình khá cao.
Môn Toán cũng cần kiến thức nền tảng từ các lớp dưới mới có thể làm được. Đối với môn Toán ở kỳ thi tuyển sinh 10 đa phần vẫn thực hiện hình thức tự luận và có phần toán thực tế nên không thể “làm bừa” được. Thí sinh không biết là phải bỏ trống và mất điểm hoàn toàn những câu hỏi đó. Chính vì thế, sau mỗi kỳ thi tuyển sinh 10, điểm môn Toán, môn tiếng Anh thường vẫn thấp.
Ngay cả Thành phố Hồ Chí Minh- một địa phương được đầu tư rất tốt cho giáo dục và hiệu quả cũng thường được đánh giá cao nhưng từ mùa thi năm 2018 đến kỳ thi năm 2023 vừa qua điểm Toán dưới trung bình dao động từ 45-52% [1]. Nhiều địa phương khác cũng không khả quan hơn, thậm chí còn còn thấp hơn rất nhiều.
Tại sao điểm thi tuyển sinh 10 rơi tự do?
Có một câu hỏi được nhiều người đặt câu hỏi là tại sao điểm trung học cơ sở cao, điểm thi vào 10 thấp. Nếu để tìm nguyên nhân khiến điểm các bộ môn trong các nhà trường trung học cơ sở đẹp thì nhiều nguyên nhân lắm và mọi người đều dễ dàng nhìn thấy.
Thứ nhất: các trường ấn định chỉ tiêu thi đua từ đầu năm học, bao giờ ban giám hiệu cũng giao chỉ tiêu “năm nay cao hơn năm trước”. Khi xét thi đua tập thể (trường, tổ chuyên môn) thì cấp trên cắt những tập thể có tỉ lệ học sinh giỏi không bằng năm học trước. Những danh hiệu cao như Chiến sĩ thi đua cũng vậy. Từ đó, dẫn đến các trường, giáo viên cũng phải chạy đua theo số liệu đã được ấn định đầu năm để duy trì danh hiệu thi đua.
Thứ hai: tình trạng dạy thêm, học thêm tràn lan. Một khi giáo viên dạy thêm cũng đồng nghĩa phải nương tay trong tổng kết điểm cho học trò. Điểm càng cao, nghĩa là học sinh đang “tiến bộ”, uy tín của thầy cô dạy thêm cũng được nâng lên và phụ huynh sẽ tin tưởng sẽ gửi học tiếp ở các năm sau.
Các lớp dưới thì điểm cao khiến cho học sinh thích, phụ huynh bằng lòng vì cứ đủ điểm là lên lớp, đủ điểm là có danh hiệu học tập. Khi lên lớp 9, lúc mà học sinh, phụ huynh nhận ra sự thật thì cũng là lúc học sinh đã tốt nghiệp, thi tuyển 10 xong và không còn học thêm với thầy cô cấp trung học cơ sở nữa.
Thứ ba: một bộ phận giáo viên cũng cần thành tích thi đua nên họ rất hào phóng cho điểm, nhất là những môn không dính dáng gì đến thi cử chuyển cấp. Cho điểm cao, thầy cô được tiếng là dễ, thương học trò mà khi xét thi đua luôn là lợi thế cho mình.
Thứ tư: một bộ phận phụ huynh ngày nay cũng luôn chú trọng đến thành tích, danh hiệu của con mình sau mỗi năm học.
Con học hành trên lớp thực tế như thế nào chưa biết nhưng kết quả thấp và nếu phải kiểm tra lại trong hè là lên tiếng xỉa xói, chê bai giáo viên.
Sự việc giáo viên dạy Âm nhạc của Trường tiểu học Cù Chính Lan (thành phố Pleiku, Gia Lai) chỉ để 10 học sinh/ 800 học sinh trong trường ôn tập, kiểm tra lại trong hè nhưng phụ huynh đã phản đối mạnh mẽ lên tận phòng giáo dục và đào tạo là một minh chứng cụ thể nhất.
Thứ năm: bên cạnh những học sinh học giỏi, có ý thức, động lực trong học tập thì hiện nay có một bộ phận học sinh không có động lực học tập, đến trường chỉ có có mặt, có tên nhưng thờ ơ với chuyện học hành và lời thầy cô giảng dạy.
Nhưng, giáo viên giờ làm được gì? Động viên, nhắc nhở thì học sinh không nghe. Nói nặng lời thì học trò, phụ huynh ghét. Nhiều thầy cô chọn phải lờ đi mà dạy chứ còn biết làm gì hơn nữa.
Thứ sáu: khi học sinh bước vào lớp 9 thì ban giám hiệu bao giờ cũng nhắc nhở giáo viên dạy các môn Toán, Văn, Anh phối hợp để “kéo” học sinh lên. Vì theo Thông tư 26/2020/TT-BGDĐT sửa đổi Quy chế đánh giá, xếp loại học sinh trung học thì điểm trung bình các môn học từ 5,0 trở lên, trong đó điểm trung bình của 1 trong 3 môn Toán, Văn, Anh đủ đạt điểm trung bình (5,0 điểm) là các em đủ điểm lên lớp, hoặc đủ điều kiện xét tốt nghiệp trung học cơ sở.
Các môn còn lại, đa phần toàn điểm khá, giỏi nên rất dễ để học sinh có điểm trung bình môn cả năm học ở mức cao.
Chính vì thế, khi học sinh bước vào kỳ thi tuyển sinh 10 thì những em chịu khó học hành, có mục đích học tập rõ ràng, được gia đình quan tâm, sâu sát bao giờ cũng có kết quả tốt. Phần nhiều những học sinh có điểm 0, điểm 1 là phản ánh trung thực năng lực học tập của một bộ phận học sinh trung học cơ sở hiện nay ở các nhà trường.
Điểm số rơi tự do là điều chúng ta đã thấy không chỉ kỳ thi tuyển sinh 10 năm nay mà từ nhiều trước nhưng có lẽ nó sẽ còn tiếp tục xảy ra trong những năm tới đây. Một thực tế đáng báo động từ nhiều năm nhưng hiện nay vẫn chưa có một giải pháp nào cụ thể cho thực trạng này…!
Tài liệu tham khảo:
[1] https://vnexpress.net/vi-sao-5-nam-lien-gan-mot-nua-bai-thi-toan-duoi-diem-trung-binh-4619822.html
(*) Văn phong, nội dung bài viết thể hiện góc nhìn, quan điểm của tác giả.
