Từng gắn bó chủ yếu với nương rẫy và phụ thuộc vào nguồn thu bấp bênh từ sản xuất nông nghiệp, nhiều hộ dân ở bản Sì Thâu Chải (xã Tả Lèng, tỉnh Lai Châu) đã mạnh dạn chuyển hướng sang mở homestay, tham gia phát triển du lịch cộng đồng để cải thiện thu nhập.
Sự thay đổi này không chỉ xuất phát từ nhu cầu kinh tế, mà còn từ định hướng của chính quyền địa phương trong việc khai thác lợi thế cảnh quan, khí hậu và bản sắc văn hóa nhằm tạo ra sinh kế bền vững hơn cho người dân vùng cao.
Không chỉ “đủ ăn” mà còn có dư nhờ làm du lịch cộng đồng
Bản du lịch cộng đồng Sì Thâu Chải là một bản nhỏ nằm ở độ cao 1.500m so với mặt nước biển, đang là nơi sinh sống của 63 hộ dân với 100% là đồng bào dân tộc Dao, còn lưu giữ được những nét văn hoá đặc trưng trong kiến trúc nhà ở và phong tục sinh hoạt cộng đồng.
Được ví như “ban công giữa mây trời” của vùng Tây Bắc bởi cảnh sắc thiên nhiên hùng vĩ, khí hậu mát mẻ quanh năm, bản Sì Thâu Chải ngày càng thu hút nhiều khách du lịch đến tham quan, khám phá và trải nghiệm trong vài năm gần đây.
Chia sẻ với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, anh Lù A Giàng - một trong những hộ gia đình mở homestay phục vụ du lịch cộng đồng tại Sì Thâu Chải cho hay: “Trước kia thu nhập của gia đình hoàn toàn dựa vào trồng trọt và vào rừng tìm lâm sản để buôn bán nhỏ lẻ. Công việc vất vả, thời tiết thất thường, thu nhập bấp bênh, nhiều tháng rơi vào cảnh thiếu trước hụt sau.
Khi chính quyền địa phương bắt đầu tuyên truyền về phát triển du lịch cộng đồng, vận động người dân tận dụng cảnh quan tự nhiên và bản sắc văn hóa để mở ra sinh kế mới. Đồng thời, lãnh đạo xã cũng giúp người dân hiểu rằng làm du lịch không chỉ là đón khách đến ngủ và ăn, mà còn là cách giảm áp lực lên rừng, hạn chế khai thác tự nhiên quá mức, bảo tồn văn hoá truyền thống và quan trọng nhất là tạo nguồn thu ổn định, bền vững hơn so với trồng ngô, nuôi vài con gia súc như trước”.
Nhờ định hướng đó, gia đình anh Lù A Giàng quyết định sửa sang lại ngôi nhà cũ, giữ nguyên kiến trúc truyền thống nhưng thêm không gian lưu trú sạch sẽ, thoáng đãng. Bên cạnh đó, hai vợ chồng anh Giàng còn học cách chế biến món ăn sao cho hợp khẩu vị du khách nhưng vẫn giữ được vị bản địa.
Từ chỗ chỉ mong “đủ ăn”, gia đình anh Giàng bắt đầu có thêm nguồn thu đều đặn mà không còn quá vất vả, bởi anh không phải bám rừng, đi nương nhiều như trước nữa. Thu nhập đến từ việc làm du lịch giúp anh chủ động thời gian, giảm rủi ro phụ thuộc vào mùa vụ, đồng thời vẫn giữ được nếp sống ngay tại quê nhà.
Sự xuất hiện của du khách không chỉ mang lại nguồn thu từ dịch vụ lưu trú, mà còn mở ra cơ hội tiêu thụ đặc sản bản địa. Người dân có thể tận dụng chính nguồn thực phẩm sạch do mình làm ra để tăng giá trị kinh tế.
Anh Giàng cho hay: “Những hộ không kinh doanh homestay vẫn có thêm thu nhập từ việc bán đặc sản như lạp sườn, thịt lợn gác bếp, trâu gác bếp, mật ong rừng hay các loại thực phẩm theo mùa. Giá cả ổn định hơn, đầu ra cũng thuận lợi hơn so với trước”.
Mặt khác, anh Giàng cũng thẳng thắn nhìn nhận rằng, dù đã có nhiều đổi thay tích cực, mô hình homestay ở bản Sì Thâu Chải vẫn đối mặt với không ít khó khăn. Hạ tầng giao thông, điện và nước còn hạn chế, chưa theo kịp nhu cầu phát triển dịch vụ. Kỹ năng ngoại ngữ, nghiệp vụ du lịch và quản lý cơ sở lưu trú của người dân còn thiếu, phần nhiều phải tự học hỏi. Nhiều hộ vẫn thiếu nguồn vốn để nâng cấp phòng nghỉ, xây dựng nhà vệ sinh đạt chuẩn và mở rộng dịch vụ để phát triển lâu dài.
Cùng với đó công tác quảng bá du lịch ở Sì Thâu Chải đến nay vẫn mang tính tự phát, chưa thực sự bài bản. Phần lớn du khách biết đến địa điểm này thông qua review trên mạng xã hội và truyền miệng, thay vì thông qua các kênh marketing chuyên nghiệp. Các hộ kinh doanh homestay chưa đầu tư xây dựng website hay fanpage riêng; khách đặt phòng chủ yếu liên hệ qua điện thoại hoặc Zalo, dẫn tới khả năng tiếp cận thị trường còn hạn chế.
Tuy vậy, điểm tích cực lớn nhất nằm ở sự thay đổi tư duy phát triển. Người dân không còn xem rừng, nương là chỗ dựa duy nhất, mà dần hiểu rằng du lịch cộng đồng đang là con đường có thể giúp thoát nghèo bền vững.
“Người dân học cách trân trọng cảnh quan thiên nhiên, khí hậu đặc trưng và bản sắc văn hóa của chính mình để biến thành nguồn thu ổn định, vừa nuôi sống gia đình, vừa lan tỏa giá trị cộng đồng. Đây cũng là bước dịch chuyển quan trọng từ tư duy khai thác cho hết sang tư duy giữ gìn để phát triển lâu dài”, anh Lù A Giàng bày tỏ.
Chủ động học hỏi, ứng dụng chuyển đổi số để quản lý dịch vụ lưu trú
Là hộ dân mới mở homestay hơn 1 năm trở lại đây, anh Lý A Gôn, đồng thời là Bí thư chi bộ bản Sì Thâu Chải chia sẻ, trước khi bén duyên với mô hình homestay, anh cũng giống như phần lớn bà con ở bản, thu nhập chủ yếu dựa vào nương rẫy, trồng trọt và chăn nuôi. Công việc phụ thuộc hoàn toàn vào thời tiết, mùa màng, đầu ra thiếu ổn định, khoản tích lũy không nhiều.
Khi chính quyền địa phương định hướng người dân kinh doanh homestay, mở rộng sinh kế gắn với du lịch, anh A Gôn chủ động đi tham quan, học hỏi kinh nghiệm từ các điểm du lịch nổi tiếng trong và ngoài tỉnh, quan sát cách họ phục vụ khách, quản lý phòng và bán sản phẩm bản địa. Sau khi so sánh hiệu quả, anh Gôn nhận thấy thu nhập từ du lịch cao hơn đáng kể so với làm nông nghiệp nên quyết định dồn lực đầu tư vào việc mở homestay.
“Đến nay, homestay đã hoạt động gần hai năm, phần lớn thu nhập gia đình phụ thuộc vào homestay, không còn nguồn thu nào khác. Dù chưa quá dư dả vì Sì Thâu Chải mới được biết đến rộng rãi trong một vài năm trở lại đây và giá dịch vụ còn thấp, nhưng khoản thu ấy ổn định và đủ để lo cho cuộc sống gia đình.
Hiện giá phòng tại Sì Thâu Chải chỉ dao động khoảng 250.000 đồng đến 400.000 đồng/đêm, chi phí ăn uống bình dân, phù hợp với đối tượng khách chủ yếu là giới trẻ, sinh viên, yêu thiên nhiên và muốn trải nghiệm là chính. Vào mùa cao điểm, lượng khách đông hơn nên tôi có thuê thêm người trong bản phụ nấu ăn, dọn phòng, tạo việc làm thời vụ và tăng thu nhập cho lao động địa phương”, anh Lý A Gôn chia sẻ.
Nhìn lại thời gian đầu homestay đi vào hoạt động, anh Gôn chia sẻ: “Lúc đầu khó khăn nhiều lắm, từ quản lý khách đến khâu chăm sóc khách đều chưa có kinh nghiệm. Các quy trình như check-in, check-out, ghi chép số lượng khách, theo dõi chi phí đều làm thủ công nên thi thoảng vẫn xảy ra nhầm lẫn ngày đến, ngày đi”.
Hiện nay, anh Gôn bắt đầu từng bước tiếp cận chuyển đổi số trong kinh doanh, cập nhật hình ảnh, video giới thiệu homestay, cảnh quan thiên nhiên để tăng lượt khách du lịch đến với Sì Thâu Chải.
“Nếu muốn đón khách đều hơn, hạn chế sai sót và tăng trải nghiệm dịch vụ thì việc ứng dụng công nghệ vào quản lý dịch vụ sẽ là cánh cửa nhiều cơ hội. Chuyển đổi số là vô cùng cần thiết để cải thiện sinh kế giúp người dân vùng cao không bị bỏ lại phía sau trong dòng chảy du lịch hiện đại, đồng thời tạo thu nhập bền vững hơn cho chính bản thân và cộng đồng”, anh Gôn nhìn nhận.
Với vai trò là Bí thư Chi bộ bản Sì Thâu Chải, anh Lý A Gôn đánh giá cao vai trò định hướng của chính quyền xã trong việc vận động người dân mạnh dạn mở homestay, phát triển mô hình du lịch cộng đồng và gắn hoạt động kinh doanh với nhiệm vụ bảo tồn kiến trúc truyền thống của người dân tộc. Theo anh, đây là bước đi giúp người dân vùng cao thay đổi tư duy phát triển sinh kế, giảm phụ thuộc vào nương rẫy, bảo vệ rừng và gìn giữ bản sắc văn hóa.
Tuy vậy, anh Gôn cũng bày tỏ mong muốn địa phương cần sớm xây dựng một quy hoạch tổng thể, dài hạn cho cả bản, thay vì để người dân làm tự phát. Theo anh Gôn, quy hoạch cần hướng dẫn rõ mô hình nhà lưu trú nên xây dựng theo kiểu nào, đường đi lối lại ra sao, cây xanh trồng ở đâu, những khu vực nào cần được bảo tồn cảnh quan tự nhiên. Khi có định hướng rõ ràng, người dân sẽ thuận lợi làm theo, tránh tình trạng xây dựng manh mún làm mất mỹ quan hoặc phá vỡ nét đặc trưng văn hóa.
Quy hoạch bài bản cũng là cơ sở để hình thành sản phẩm du lịch đặc thù, quản lý môi trường và chất lượng dịch vụ, từ đó giúp Sì Thâu Chải phát triển đồng đều, bền vững và trở thành một điểm đến hấp dẫn của du lịch cộng đồng miền núi phía Bắc.
