Mục đích của Chuẩn cơ sở giáo dục đại học được quy định tại Thông tư 01/2024/TT-BGDĐT được cho là nhằm giúp cơ sở để thực hiện quy hoạch, sắp xếp mạng lưới cơ sở giáo dục đại học; đánh giá và giám sát các điều kiện bảo đảm chất lượng, việc thực hiện trách nhiệm giải trình của các cơ sở giáo dục đại học theo quy định của pháp luật. Tuy nhiên, theo lãnh đạo, đại diện nhiều trường đại học, có tiêu chí trong Chuẩn cơ sở giáo dục đại học chưa phù hợp với thực tiễn.
Cụ thể, tại Tiêu chí 5.2 của Tiêu chuẩn 5 - Tuyển sinh và đào tạo quy định: "Tỷ lệ thôi học, được xác định bằng tỷ lệ người học chưa tốt nghiệp mà không tiếp tục theo học hằng năm, không cao hơn 10% và riêng đối với người học năm đầu không cao hơn 15%".
Nhiều trường đào tạo chặt chẽ, chất lượng lại bị xử phạt là vô lý
Chia sẻ với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, thầy Phan Thanh Tiến – Phó trưởng phòng, Phòng Đào tạo Trường Đại học Ngoại ngữ, Đại học Huế bày tỏ:
“Tôi chưa hiểu việc đặt ra tiêu chí về tỷ lệ sinh viên thôi học này để làm gì? Bởi, theo mô hình đào tạo ở nhiều quốc gia trên thế giới thường có tỷ lệ đầu vào, đầu ra theo hình chóp. Đơn cử, đầu vào tuyển được 100 em nhưng đầu ra chỉ có 20, 30 em là bình thường. Vì đó là quy luật của quá trình đào thải, nếu em nào không đảm bảo năng lực sẽ phải thôi học.
Việc quy định tỷ lệ thôi học như vậy là khá khiên cưỡng vì nếu cơ sở đào tạo làm chặt chẽ, đảm bảo chất lượng đầu ra thì tỷ lệ sinh viên bị loại sẽ cao. Thế nhưng, những trường làm chất lượng thật như vậy lại bị xử phạt”.
Theo thầy Tiến, hầu hết các trường đại học vẫn sẽ ứng phó được tiêu chí trên, đơn cử như có thể khống chế bằng cách cho điểm cao để các em đều được lên lớp nhằm đáp ứng quy định. Việc làm này không khác gì “không biết đọc, không biết viết nhưng vẫn được lên lớp”.
Thầy Tiến thông tin, hiện tỷ lệ thôi học ở từng ngành của Trường Đại học Ngoại ngữ, Đại học Huế là khác nhau, có ngành chưa đến 5% nhưng có ngành lên đến 20-25%.
Một trong những nguyên nhân chủ yếu khiến sinh viên thôi học thường ở năm đầu tiên nhập học với lý do xuất phát từ việc chọn sai ngành. Còn những nguyên nhân khác như do ngành học quá khó so với khả năng, hoàn cảnh gia đình....
Theo thầy Tiến, có thể thấy rằng, định hướng nghề nghiệp ở bậc phổ thông rất quan trọng. Thế nhưng công tác này hiện nay còn yếu, hầu như học sinh không biết các cơ sở giáo dục đại học hiện nay đang đào tạo ra sao. Nhiều em không hình dung được các ngành nghề ở bậc đại học thế nào, không hiểu được những ngành nghề mà bản thân lựa chọn có thực sự phù hợp hay không?.
Do vậy, việc quy định tỷ lệ sinh viên thôi học theo Chuẩn cơ sở giáo dục đại học như vậy là không cần thiết.
Muốn giảm thiểu được tỷ lệ này, thầy Tiến cho rằng, cần phải chú trọng vào công tác định hướng, giáo dục nghề nghiệp thật tốt từ bậc phổ thông cho các em.
Tất nhiên, bản thân trường đại học cũng phải tái cấu trúc, điều chỉnh lại cơ cấu những ngành học sao cho phù hợp hơn với xu thế, nhu cầu của xã hội. Đối với những ngành học nào bị hạn chế về đầu ra như các ngành khoa học cơ bản phải có cơ chế đặc thù, đầu tư hỗ trợ riêng để thu hút người học có năng lực thực sự phù hợp. Tránh trường hợp những ngành cần năng lực nghiên cứu cao nhưng đầu vào thấp dẫn tới nhiều em không trụ được phải thôi học.
Ngoài ra, đối với tiêu chí 5.3 của Tiêu chuẩn 5 xác định: "Tỷ lệ tốt nghiệp, được xác định bằng tỷ lệ người học tốt nghiệp trong thời gian không chậm quá 2 năm so với kế hoạch học tập chuẩn, không thấp hơn 60%; tỷ lệ tốt nghiệp đúng hạn không thấp hơn 40%". Thầy Tiến bày tỏ, quy định này lại khá thừa bởi hiện nay ngày càng nhiều trường xây dựng chương trình đào tạo chỉ 3 - 3,5 năm là có thể ra trường, nhằm đáp ứng nhu cầu của sinh viên và thị trường lao động. Do vậy, nên quan tâm và khuyến khích đến tỷ lệ tốt nghiệp trước hạn của sinh viên hơn so với đúng hạn.
Các trường đại học rất khó để kiểm soát được tỷ lệ sinh viên thôi học
Cùng bàn về vấn đề này, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Huỳnh Quyền – Hiệu trưởng Trường Đại học Tài nguyên và Môi trường Thành phố Hồ Chí Minh nhận định, việc sinh viên năm nhất bỏ học phụ thuộc vào nhiều nguyên nhân khách quan. Với xu thế tuyển sinh hiện tại, nhiều trường đã chọn gần hết chỉ tiêu cho các thí sinh xét tuyển bằng phương thức 2 (xét kết quả học tập trung học phổ thông), chỉ còn rất ít chỉ tiêu cho thí sinh xét tuyển bằng phương thức 1 (xét kết quả thi tốt nghiệp trung học phổ thông). Do đó, điểm chuẩn của phương thức 1 cao hơn so với dự kiến cũng như những năm trước.
Điều này dẫn tới hiện tượng nhiều em năm đầu tiên vào học tạm thời tại trường đại học, ngành học mình không muốn rồi sau đó nghỉ học để ôn thi lại hoặc đi học tập, làm việc tại nước ngoài, …
Hơn nữa, nhiều sinh viên hiện nay còn chọn ngành nghề theo cảm tính; nghe theo các thông tin quảng cáo về một số xu hướng ngành học...Đơn cử, có em năm nay vào học ngành A nhưng năm sau thấy ngành B hot hơn lại bỏ ngành A để chọn ngành B. Và việc các em bỏ học nửa năm hay một năm như vậy là chuyện rất bình thường. Nguyên nhân của thực tế này cũng liên quan đến công tác dự báo ngành, nghề của chúng ta còn hạn chế.
Theo thầy Quyền, nếu đã là tiêu chuẩn thì các trường đại học phải là đối tượng quyết định, kiểm soát được việc thực hiện tiêu chuẩn đó. Tuy nhiên, tiêu chuẩn về tỷ lệ thôi học, đặc biệt là đối với sinh viên năm 1, năm 2 như vậy là rất khó cho các cơ sở giáo dục đại học thực hiện bởi không thể kiểm soát được.
Khi chọn ngành, nghề sai hay không phù hợp với đam mê, năng khiếu của bản thân, sau học nửa năm đến một năm xảy ra tình trạng sinh viên nghỉ học phải là trách nhiệm của toàn xã hội. Chính vì vậy, không thể gán trách nhiệm cho cơ sở giáo dục đại học về vấn đề này.
Thầy Quyền cho rằng, khi xây dựng bất kỳ tiêu chuẩn nào đó, chúng ta phải làm sao để quy định thể hiện sự hài hòa trách nhiệm của các bên liên quan.
Để giảm thiểu tỷ lệ sinh viên thôi học, theo thầy Quyền công tác tuyển sinh, hướng nghiệp từ ban đầu, trước khi các em chọn ngành, chọn trường đại học phải được làm tốt hơn, làm sao thể hiện được trách nhiệm của toàn xã hội, trong đó có sự tham gia của những đơn vị liên quan khác về công tác dự báo ngành nghề (các bộ, ngành liên quan, doanh nghiệp) chứ không phải riêng cơ sở giáo dục đại học.
Tỷ lệ thôi học giữa các ngành đào tạo là không giống nhau
Còn theo quan điểm của thầy Lê Xuân Trường – Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Mở Thành phố Hồ Chí Minh, khi xây dựng Chuẩn cơ sở giáo dục đại học, tất yếu ngành giáo dục muốn hướng tới một nền giáo dục có chất lượng, tuy nhiên vẫn có một số quy định chưa thực sự sát với thực tiễn hiện nay.
Đơn cử, đối với quy định về tỷ lệ thôi học, theo thầy Trường, mức độ khó giữa chương trình đào tạo của các ngành để sinh viên có thể theo học được vốn khác nhau. Chính vì vậy, mức độ bỏ học của từng khối ngành trong thực tế cũng không giống nhau. Trên thực tế, một số ngành học hiện nay khó đáp ứng được tỷ lệ này.
Tất nhiên, khi là điều kiện bắt buộc, một số trường có thể cho sinh viên lên lớp dễ để đạt tỷ lệ này nhưng việc làm này lại làm tăng cao tỷ lệ thất nghiệp. Bởi, khi đó chất lượng đầu ra của người không đáp ứng được nhu cầu của doanh nghiệp, nơi sử dụng lao động. Và điều này sẽ gây ra sự tiêu cực cho các ngành đào tạo.
Hơn nữa, kể cả trường có muốn giữ nhưng các em tự thấy bản thân không đáp ứng được chương trình, học không nổi, các em cũng sẽ thôi học.
Không những vậy, đầu vào của mỗi trường đại học hiện nay cũng khác nhau, có sự phân hóa rõ ràng nhưng chúng ta lại cho một con số chung ngang nhau về tỷ lệ thôi học giữa các trường, giữa các ngành đào tạo là không cao hơn 10% và đối với người học năm đầu không cao hơn 15% như vậy thì cần phải xem xét lại.
Tại Trường Đại học Mở Thành phố Hồ Chí Minh, những ngành kinh tế, xã hội gần như tiệm cận với tiêu chí thôi học của Chuẩn cơ sở giáo dục đại học đưa ra. Còn đối với những ngành thuộc khối kỹ thuật cần phải phấn đấu hơn mới đạt được do đòi hỏi về kỹ năng, kiến thức cũng khó hơn.
Đứng trước thực tế trên, thầy Trường cho rằng, các nhà trường phải có trách nhiệm giảm thiểu tỷ lệ thôi học này mặc dù khó có thể nhanh chóng nhưng cần phải cải tiến từng bước một để đạt chuẩn chất lượng.
Ngoài ra, để giảm thiểu tỷ lệ sinh viên thôi học, đòi hỏi phải có giải pháp tổng thể như các cơ sở giáo dục đại học cần xây dựng, thiết kế chương trình đào tạo phù hợp với năng lực của sinh viên; chú trọng đến công tác chăm sóc người học, nâng cấp cơ sở vật chất để tạo môi trường học tập tốt nhất cho các em. Bên cạnh đó, bản thân người học cũng phải có thái độ, ý chí nỗ lực học tập bởi chương trình đại học không phải dễ, kể cả em nào thông minh mà không nỗ lực cũng khó có thể học tốt được.
Mặt khác, việc định hướng nghề nghiệp trước khi các em vào đại học phải được làm tốt và đúng đắn, lành mạnh hơn. Tránh để xảy ra tình trạng nhiều em chọn học chỉ vì đó là ngành hot, trường hot, phải vào cho bằng bạn bằng bè tuy nhiên khi vào học lại không theo được, hoặc do không thích nên lười học, không muốn nỗ lực. Trên thực tế, có những em đang học ngành hot, nhu cầu của xã hội cao nhưng có khi học đến năm 2, năm 3 lại chuyển sang học ngành khác, trường đại học khác.
Bên cạnh đó, cũng theo thầy Trường, tỷ lệ tốt nghiệp đúng hạn theo quy định tại Chuẩn cơ sở giáo dục đại học cũng là một vấn đề cần được lưu tâm bởi tỷ lệ này cũng phụ thuộc vào tình hình thực tế của từng ngành học.
