Bộ Giáo dục và Đào tạo công bố dự thảo Thông tư Quy định việc xác định tương đương chức danh nhà giáo, yêu cầu chức danh giáo viên phổ thông cao cấp có trình độ đào tạo tối thiểu là thạc sĩ.
Như vậy, những giáo viên hạng I hiện chưa có bằng thạc sĩ có thể sẽ không đủ điều kiện để được hưởng mức lương của chức danh giáo viên cao cấp. Trước thông tin trên, nhiều nhà giáo bày tỏ sự đồng tình với chủ trương nâng cao chất lượng đội ngũ, song cũng băn khoăn về quyền lợi, mức lương của giáo viên hạng I có nhiều cống hiến.
Giáo viên hạng I lâu năm sẽ thiệt thòi nếu bất ngờ bị "tụt hạng"
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt, thầy Phan Song Thoa - Phó Hiệu trưởng Trường Tiểu học Hương Lâm (xã Hương Xuân, tỉnh Hà Tĩnh) cho rằng, quy định giáo viên hạng I phải có trình độ thạc sĩ để xếp vào chức danh giáo viên cao cấp là điểm mới quan trọng, nhưng cũng đặt ra không ít vấn đề với đội ngũ giáo viên lâu năm. Thầy Thoa cho biết, trước đây, yêu cầu trình độ thạc sĩ chỉ áp dụng với giáo viên trung học phổ thông hạng I, còn giáo viên tiểu học và trung học cơ sở hạng I chỉ cần đạt trình độ cử nhân.
“Tôi đã có bằng thạc sĩ từ 15 năm trước, thời điểm mà việc đi học cao học còn ít và vô cùng vất vả. Tuy nhiên, do chưa có đợt xét nâng hạng nên hiện tôi vẫn đang là giáo viên hạng II. Tôi hiểu rằng nhiều giáo viên tiểu học hạng I hiện nay đều đã lớn tuổi, trước đây gặp khó khăn về điều kiện học tập, nên đến nay họ mới chỉ có trình độ cử nhân.
Vì thế, nếu áp dụng đồng loạt yêu cầu trình độ thạc sĩ cho giáo viên cao cấp ở tất cả các cấp học thì sẽ khiến nhiều giáo viên lo lắng, đặc biệt là những người đã có nhiều năm công tác và đóng góp nhưng chưa có điều kiện học tập nâng cao trước đây”, thầy Thoa chia sẻ.
Theo thầy Thoa, giáo viên hạng I thực hiện đầy đủ các nhiệm vụ chuyên môn sâu, đến năm 2026 theo đúng quy định sẽ được bổ nhiệm chức danh tương đương giáo viên cao cấp. Tuy nhiên, nếu do chưa có bằng thạc sĩ mà không được hưởng mức lương cao cấp thì sẽ tạo ra sự chênh lệch không nhỏ giữa công việc thực tế và chế độ đãi ngộ.
“Thế hệ giáo viên hạng I hiện nay phần lớn là những người có kinh nghiệm, thâm niên, thành tích nổi bật. Trước đây, điều kiện học thạc sĩ khó khăn, nhất là với giáo viên ở vùng sâu, vùng xa, phải đi xa, tranh thủ từng ngày để theo học. Do vậy, phần lớn giáo viên tiểu học và trung học cơ sở chỉ dừng ở trình độ đại học. Tuy vậy, họ đã nỗ lực rất lớn để hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ ở vị trí hạng I.
Không chỉ thế, nhiều giáo viên phấn đấu đạt danh hiệu giáo viên giỏi cấp tỉnh, có sáng kiến lan tỏa, được tập thể công nhận… tất cả để xứng đáng với danh hiệu hạng I. Nhưng giờ nếu thêm một tiêu chí bắt buộc là phải có bằng thạc sĩ, những người chưa đạt chuẩn nếu bị giảm lương ngay lập tức, dễ mất động lực”, thầy Thoa nhận định.
Về khối lượng công việc của giáo viên hạng I, thầy Thoa cho biết, giáo viên tiểu học hạng I phải chủ trì sinh hoạt chuyên môn, bồi dưỡng đồng nghiệp, tham gia xét duyệt sáng kiến nghiên cứu khoa học, biên soạn chương trình, tài liệu bồi dưỡng, tham gia hội đồng lựa chọn sách giáo khoa, bồi dưỡng học sinh năng khiếu, nghiên cứu ứng dụng… Những nhiệm vụ này không hề kém cạnh giáo viên cao cấp ở các bậc học khác. Vì vậy, nếu xếp họ về mức lương tương đương giáo viên chính thì rõ ràng là không hợp lý.
Một vấn đề khác được thầy phó hiệu trưởng nêu ra là tại Hà Tĩnh, nhiều năm nay chưa tổ chức nâng hạng từ hạng II lên hạng I. Do đó, thầy nhận định, nếu ở các tỉnh khác có giáo viên hạng I trong vài năm trở lại đây thì chắc chắn đó là những người rất xuất sắc. Vì vậy, với những giáo viên đã đạt hạng I, khi chuyển sang chức danh giáo viên cao cấp cần có cách tính hệ số lương hợp lý, có thể thấp hơn một chút so với người đã có bằng thạc sĩ, nhưng phải cao hơn giáo viên hạng II.
Ngoài ra, thầy Thoa cũng đưa ra một số trường hợp cần lưu ý: “Giả sử có hai giáo viên cùng xét lên hạng I, một người đã có bằng thạc sĩ, một người chưa nhưng có thành tích cao hơn một chút. Nếu không có tiêu chí rõ ràng, dễ dẫn đến tình trạng đánh giá cảm tính trong trường, ưu tiên "nhường suất" cho người có bằng, làm thiệt thòi cho người thực sự xuất sắc về chuyên môn và cống hiến.
Bên cạnh đó, về phía giáo viên hạng I, nếu muốn giữ mức lương cao cấp cần chủ động lập kế hoạch học thạc sĩ ngay từ bây giờ. Tuy nhiên, Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng nên đưa ra một khoảng thời gian thích hợp để hoàn thành chuẩn.
Hiện nay việc học thạc sĩ đã thuận lợi hơn trước rất nhiều, có nhiều cơ sở đào tạo trong tỉnh và khu vực. Bộ có thể ban hành thêm văn bản hướng dẫn, cho phép giáo viên hạng I chưa đạt chuẩn có khoảng 2 năm để học bổ sung. Sau thời gian đó, nếu vẫn không đáp ứng thì mới áp dụng hạ chức danh, xếp lương ở mức giáo viên chính”, thầy Thoa kiến nghị.
Thầy cũng bày tỏ, hiện đã là tháng 10, trong khi dự thảo dự kiến có hiệu lực từ đầu năm 2026, thời gian chuẩn bị cho giáo viên là khá gấp. Vì vậy, cần có lộ trình rõ ràng, hướng dẫn cụ thể để giáo viên chủ động nâng chuẩn, tránh bị động khi chính sách áp dụng.
Nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo là xu thế tất yếu, cần lộ trình hợp lý
Dự thảo Thông tư Quy định việc xác định tương đương chức danh nhà giáo nêu rõ, trình độ chuẩn được đào tạo: các chức danh nhà giáo được xác định tương đương đương khi trình độ chuẩn được đào tạo tương đương hoặc không thấp hơn theo quy định.
Chia sẻ về nội dung dự thảo, Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Hà - Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Bắc Ninh khóa XV chia sẻ: "Chuẩn hóa đội ngũ nhà giáo là xu thế tất yếu, nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục trong giai đoạn hiện nay. Việc quy định rõ ràng tiêu chuẩn trình độ đào tạo là cần thiết để bảo đảm tính minh bạch, đồng bộ và công bằng trong hệ thống chức danh nghề nghiệp.
Tuy nhiên, khi ban hành chính sách, cần đặt trong bối cảnh thực tiễn của đội ngũ giáo viên hiện nay, đặc biệt là những người đã có nhiều năm cống hiến. Nếu quy định được triển khai theo lộ trình phù hợp, đi kèm chính sách hỗ trợ bồi dưỡng và công nhận kinh nghiệm thực tiễn, thì đây sẽ là bước tiến tích cực, giúp nâng cao chất lượng đội ngũ mà vẫn giữ được sự đồng thuận".
Theo đó, giáo viên hạng I sẽ được bổ nhiệm sang chức danh giáo viên cao cấp. Tuy nhiên, chức danh nhà giáo chỉ xác định tương đương nếu đạt trình độ thạc sĩ. Như vậy, đối với giáo viên tiểu học, trung học cơ sở hạng I, theo dự thảo trên, thời gian tới muốn hưởng lương giáo viên phổ thông cao cấp thì về trình độ đào tạo ít nhất phải là thạc sĩ.
Đánh giá về điểm mới trên, cô Hà bày tỏ, yêu cầu trình độ thạc sĩ sẽ giúp hướng tới xây dựng đội ngũ giáo viên cao cấp có năng lực chuyên môn sâu, tư duy nghiên cứu và khả năng đổi mới sư phạm.
Bên cạnh đó, bảng nhóm chức danh tương đương giúp quy trình xác định minh bạch hơn, đồng thời hạn chế yếu tố cảm tính trong công tác xét duyệt, bổ nhiệm. Nhưng “công bằng” không chỉ nằm ở quy định, mà còn ở khả năng tiếp cận cơ hội của mỗi giáo viên.
Do vậy, ngoài việc quy định chuẩn trình độ, rất cần các chính sách hỗ trợ cụ thể - như thời gian học tập, hỗ trợ học phí, hoặc tổ chức các khóa bồi dưỡng linh hoạt để mọi giáo viên, dù đang công tác ở vùng thuận lợi hay khó khăn đều có cơ hội nâng cao trình độ như nhau.
"Ở các cấp học như tiểu học và trung học cơ sở, kinh nghiệm giảng dạy, năng lực sư phạm và khả năng giáo dục học sinh là yếu tố rất quan trọng. Vì thế, nếu chỉ dựa trên bằng cấp mà chưa tính đến đóng góp nghề nghiệp và hiệu quả giảng dạy thực tế, có thể gây thiệt thòi cho nhiều giáo viên giỏi, tâm huyết, nhưng không có điều kiện học sau đại học.
Tôi nghĩ, Bộ Giáo dục và Đào tạo có thể xem xét cơ chế linh hoạt hơn, chẳng hạn giáo viên có nhiều năm đạt danh hiệu thi đua, có sáng kiến kinh nghiệm, hoặc được công nhận giáo viên giỏi cấp tỉnh, cấp quốc gia thì được xem là tương đương về năng lực chuyên môn với trình độ thạc sĩ", nữ đại biểu bày tỏ.
Hiện nay có không ít giáo viên hạng I có trình độ đào tạo là cử nhân. Theo quy định mới, những nhà giáo này sẽ không được hưởng mức lương chức danh giáo viên cao cấp, thậm chí không tương đương với chức danh giáo viên cao cấp.
Để học lên thạc sĩ, giáo viên thường cần ít nhất 2 năm. Trong khoảng thời gian này, họ có thể phải nhận mức lương thấp hơn so với trước đây.
Nhìn nhận về thực tế trên, cô Nguyễn Thị Hà bày tỏ: "Chắc chắn điều này sẽ ảnh hưởng đến tâm lý làm việc của đội ngũ này, đặc biệt với giáo viên lớn tuổi hoặc đang đảm nhiệm vị trí quản lý, việc sắp xếp thời gian, kinh phí và cân bằng công việc để học tập tương đối khó khăn.
Nếu không có cơ chế chuyển tiếp hợp lý, việc “tụt hạng” tạm thời có thể ảnh hưởng đến tâm lý, động lực nghề nghiệp và sự ổn định thu nhập. Tôi cho rằng, cơ quan soạn thảo nên xem xét, cân nhắc chính sách giữ nguyên lương, phụ cấp hoặc công nhận tạm thời cho những người đang trong quá trình hoàn thiện chuẩn để họ yên tâm công tác và có hướng nâng chuẩn trình độ kịp thời. Mục tiêu của chính sách không phải là “loại trừ”, mà là khuyến khích phát triển nghề nghiệp bền vững".
Cô Hà nhận định, về lâu dài, việc chuẩn hóa đội ngũ là hướng đi đúng, giúp nâng cao chất lượng giáo dục và vị thế người thầy. Tuy nhiên, để đạt được lợi ích dài hạn, cần bước đi thận trọng, có lộ trình, có chia sẻ.
"Tôi đề xuất cơ quan soạn thảo quy định thời gian chuyển tiếp hợp lý, ví dụ từ 3 đến 5 năm. Khi đó, việc chuẩn hóa không chỉ mang ý nghĩa “đáp ứng quy định”, mà thực sự trở thành động lực phát triển nghề nghiệp và đổi mới giáo dục.
Nhìn chung, dự thảo Thông tư về xác định tương đương chức danh giáo viên là một bước đi đúng hướng, nhưng cần triển khai có lộ trình, có hỗ trợ và thấu hiểu thực tiễn. Chính sách nhân văn, đi cùng cơ chế hợp lý sẽ giúp giáo viên đồng thuận và phát triển, góp phần xây dựng nền giáo dục Việt Nam chất lượng, công bằng và bền vững", cô Nguyễn Thị Hà nhấn mạnh.
