Nguồn nhân lực y tế luôn giữ vai trò đặc biệt quan trọng trong hệ thống chăm sóc sức khỏe. Từ đội ngũ bác sĩ, điều dưỡng, dược sĩ, kỹ thuật viên đến những người làm công tác quản lý, hỗ trợ trong lĩnh vực y tế đều là lực lượng trực tiếp tham gia vào các hoạt động nhằm nâng cao sức khỏe cộng đồng.
Vị trí, vai trò của ngành y, đào tạo y đối với xã hội tiếp tục được khẳng định trong Nghị quyết số 72-NQ/TW ngày 9/9/2025 của Bộ Chính trị về một số giải pháp đột phá, tăng cường bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân. Cụ thể, trong nhóm nhiệm vụ giải pháp nâng cao y đức, phát triển nhân lực y tế chất lượng, đồng bộ, đáp ứng sự hài lòng của người bệnh và hội nhập quốc tế có nêu: "Thực hiện chính sách ưu đãi tương xứng với quan điểm nghề y là nghề đặc biệt, phải được đào tạo, sử dụng và đãi ngộ đặc biệt".
Và tại Điểm c, Khoản 1, Điều 3 Dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về một số cơ chế, chính sách đặc thù để thực hiện đột phá phát triển giáo dục và đào tạo, nội dung về sắp xếp, tái cấu trúc hệ thống cơ sở giáo dục công lập có nhắc đến việc giao Bộ Y tế quản lý một số cơ sở giáo dục chuyên sâu đặc thù. Theo chia sẻ của lãnh đạo một số cơ sở giáo dục đào tạo khối ngành sức khỏe, nội dung này là hoàn toàn phù hợp với chủ trương theo Nghị quyết số 71-NQ/TW ngày 22/8/2025 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo.
Do đó, trước một số ý kiến đề xuất cho rằng các trường đại học, cao đẳng đào tạo khối ngành sức khỏe có thể sáp nhập vào các trường đại học đa ngành để tinh giản đầu mối quản lý, lãnh đạo cơ sở giáo dục đào tạo khối ngành sức khỏe hết sức băn khoăn.
Khối ngành sức khỏe không thể bị hòa chung trong mô hình đại học đa ngành
Bàn về nội dung này, trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Văn Khải - Hiệu trưởng Trường Đại học Y Dược Hải Phòng cho rằng, việc sáp nhập trường đào tạo khối ngành sức khỏe vào trường đại học đa ngành là không phù hợp với đặc thù của ngành y.
Thầy Khải lý giải, ngành y là lĩnh vực đặc biệt và rất chuyên sâu, đòi hỏi phương thức đào tạo, đánh giá và kiểm định chất lượng riêng, khác hẳn so với các ngành nghề khác. Trên thế giới cũng như ở Việt Nam, đào tạo y dược không thể theo phong cách thông thường như các ngành kỹ thuật, kinh tế hay xã hội. Nếu sáp nhập trường đào tạo khối ngành sức khỏe vào trường đại học có quá nhiều lĩnh vực đào tạo khác nhau, khối ngành sức khỏe sẽ mất đi tính năng động, giảm sự tập trung đầu tư và khó phát triển đúng hướng.
“Trong danh sách các cơ sở giáo dục đại học được đánh giá, công nhận đạt chuẩn chất lượng giáo dục (dữ liệu cập nhật đến ngày 31/8/2025) mà Bộ Giáo dục và Đào tạo công bố, có đến 5 trường đào tạo khối ngành sức khỏe nằm trong Top 10 trường đại học có điểm kiểm định chất lượng giáo dục trung bình chu kỳ 2 cao nhất. Điều này cho thấy hệ thống đào tạo khối ngành sức khỏe đang đi đúng hướng, bài bản và chuẩn mực theo đặc thù của ngành. Do vậy, nếu sáp nhập những trường này vào trường đại học đa ngành, để rồi trở thành một khoa trực thuộc trường đại học đa ngành thì chẳng khác nào làm giảm đi vị thế và giá trị của ngành y”, thầy Khải cho biết.
Các nghị quyết, các luật và văn bản dưới luật đã xác định ngành y là ngành đặc biệt, cần có chế độ tuyển chọn, đào tạo, sử dụng và đãi ngộ đặc biệt. Vì vậy, không thể đánh đồng đào tạo khối ngành sức khỏe với các lĩnh vực khác. Nếu làm như vậy, theo thầy Khải, chúng ta đang tự làm mờ đi giá trị, vai trò của ngành y, một lĩnh vực gắn bó trực tiếp đến chất lượng sức khỏe và tính mạng con người.
Cùng chia sẻ, thầy Trần Văn Minh - cán bộ Trường Cao đẳng Y tế Bình Định bày tỏ, đào tạo khối ngành sức khỏe là đặc thù, mang tính chuyên biệt nên đòi hỏi mô hình quản lý, đầu tư và vận hành riêng. Nếu sáp nhập các trường đào tạo khối ngành sức khỏe vào trường đại học đa ngành (cơ sở có quá nhiều lĩnh vực khác nhau), các khoa y dược trong trường đại học đa ngành khó có điều kiện phát triển chuyên sâu.
Bên cạnh đó, nếu chỉ trở thành một khoa trong trường đại học đa ngành, lại gặp lãnh đạo quản lý không đủ tầm, thì khoa y rất dễ thiệt thòi trong phân bổ nguồn lực, từ đó ảnh hưởng đến chất lượng đào tạo. Thêm nữa, các ngành khác ở trường đại học đa ngành lại không có khả năng sử dụng chung trang thiết bị đặc thù của lĩnh vực y dược, và ngược lại.
Trong khi đó, chia sẻ với phóng viên, một Hiệu trưởng trường cao đẳng y dược ở thành phố Hải Phòng cho rằng cần hết sức thận trọng khi xem xét mô hình sáp nhập, bởi đào tạo y dược là lĩnh vực đặc thù, không thể hòa chung với mô hình quản trị đa ngành mà vẫn đảm bảo chất lượng.
“Khối ngành sức khỏe có yêu cầu riêng về chuẩn chương trình, cơ sở vật chất, công tác thực hành và chế độ đãi ngộ, nên nếu các trường cao đẳng y, dược trở thành một khoa trong đại học đa ngành, việc phân bổ nguồn lực và ưu tiên đầu tư có thể không được như trước. Khi nguồn lực bị phân tán, chất lượng đào tạo sẽ giảm sút, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng nhân lực y tế”, vị Hiệu trưởng chia sẻ.
Từ góc độ quản trị, vị này cho rằng, trong mô hình trường đại học đa ngành, việc phân bổ ngân sách và đầu tư thường dựa vào nhu cầu xã hội và khả năng thu hút người học, đặc biệt là trong bối cảnh các trường được trao quyền tự chủ. Khi đó, các ngành “hot” có khả năng tạo nguồn thu cao thường sẽ được ưu tiên đầu tư, quan tâm hơn so với những ngành đặc thù như chăm sóc sức khỏe – vốn đòi hỏi đầu tư lớn, thời gian đào tạo dài, nhưng hiệu quả tài chính không cao. Do đó, nếu buộc phải sáp nhập thì nên sáp nhập giữa các cơ sở đào tạo y, dược với nhau, để tạo thành những trường y mạnh, chuyên sâu hơn, thay vì sáp nhập vào trường đại học đa ngành.
Cần giữ các trường đặc thù để tập trung đầu tư phát triển
Trước bài toán nếu buộc phải sáp nhập các cơ sở giáo dục để tinh giản đầu mối quản lý, vị Hiệu trưởng trường đào tạo y dược ở thành phố Hải Phòng cho rằng, cần có lộ trình hợp lý và không thể áp dụng cứng nhắc với các ngành đặc thù. Những lĩnh vực như điều dưỡng, dược… cần được giữ độc lập để có điều kiện đầu tư bài bản, chuyên sâu, đặc biệt là về cơ sở thực hành và đội ngũ giảng viên. Chỉ khi được đầu tư đúng hướng, các ngành này mới phát triển bền vững và tạo ra nguồn nhân lực chất lượng cao.
Cũng theo vị này, việc để bộ chuyên ngành, chẳng hạn như Bộ Y tế quản lý một số cơ sở giáo dục chuyên sâu đặc thù là cần thiết và phù hợp với đặc thù của lĩnh vực y dược, từ đó bảo đảm tính định hướng, chuẩn hóa và ổn định lâu dài trong công tác đào tạo nhân lực y tế.
“Cần duy trì và tập trung đầu tư cho một số trường đặc thù, những đơn vị nòng cốt, có năng lực chuyên môn cao để vừa làm chuẩn mực về đào tạo, vừa đóng vai trò dẫn dắt hệ thống.
Bộ Y tế nên trực tiếp quản lý một số trường chuyên sâu, giữ vai trò định hướng và phát triển chuyên sâu cho khối ngành sức khỏe. Khi mục tiêu của ngành là nâng cao chất lượng nhân lực y tế thì việc sáp nhập các trường đặc thù vào đại học đa ngành sẽ khiến nguồn lực bị phân tán và khó bảo đảm chiều sâu chuyên môn”, Hiệu trưởng chia sẻ.
Còn theo thầy Minh, trường nào đã có khả năng tự chủ thì nên để họ hoạt động độc lập, tiếp tục phát huy thế mạnh đặc thù. Còn chỉ những trường yếu kém, chưa đủ năng lực tự chủ có thể xem xét phương án sáp nhập. Trường hợp nếu sáp nhập để phát triển quy mô, nâng cao năng lực đào tạo thì nên sáp nhập giữa các trường cùng đào tạo khối ngành sức khỏe với nhau để hình thành cơ sở đào tạo khối ngành sức khỏe quy mô lớn, chuyên sâu.
Bởi, việc sáp nhập giữa các trường cùng lĩnh vực sẽ giúp tận dụng tốt nguồn lực con người và cơ sở vật chất, tạo ra mô hình đào tạo khép kín và hoàn chỉnh hơn. Ngược lại, nếu sáp nhập trường đào tạo khối ngành sức khỏe vào trường đại học đa ngành, khoa y dược khó có thể giữ được thế mạnh và tính đặc thù.
Cùng đưa ra quan điểm, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Văn Khải cho rằng, phương án hợp lý hơn cả là duy trì hoạt động độc lập của các trường đào tạo khối ngành sức khỏe, hoặc nếu buộc phải sắp xếp, chỉ nên sáp nhập các trường cùng lĩnh vực với nhau để hình thành những đại học chuyên ngành về sức khỏe có sức mạnh tổng hợp.
“Ngành y có nhiều chuyên ngành sâu khác nhau, từ đào tạo bác sĩ đa khoa, bác sĩ chuyên khoa đến điều dưỡng, xét nghiệm… Nếu các trường y, dược, kỹ thuật y tế trong cùng khu vực được sáp nhập với nhau để thành một đại học đào tạo khối ngành sức khỏe sẽ tận dụng được nguồn lực, nhân sự và cơ sở thực hành, tạo được sức mạnh nội lực”, thầy Khải nhận định.
Ngoài ra, theo thầy Khải, chủ trương giao Bộ Y tế quản lý một số cơ sở giáo dục chuyên sâu đặc thù là hoàn toàn hợp lý. Chưa kể, ngành y còn có Hội đồng Y khoa Quốc gia nhằm kiểm soát chặt chẽ hơn việc tuân thủ các quy chuẩn về đạo đức, chuyên môn và quy trình khám chữa bệnh, đánh giá năng lực hành nghề khám bệnh, chữa bệnh theo chuẩn quốc tế, tạo ra hệ thống kiểm định độc lập, khách quan, công nhận bằng cấp và chứng chỉ - "đây là những điều mà các ngành khác không có, và cũng là bằng chứng cho thấy ngành y không thể bị hòa chung trong mô hình đại học đa ngành”, thầy Khải chia sẻ.
Hiệu trưởng Trường Đại học Y Dược Hải Phòng cũng lưu ý rằng, quá trình sáp nhập các cơ sở đào tạo khối ngành sức khỏe phải tính đến yếu tố nhân sự và năng lực quản trị của đội ngũ lãnh đạo nhà trường. Nếu không chọn được đội ngũ lãnh đạo có đủ năng lực điều phối trong giai đoạn sáp nhập, sẽ rất khó khăn để vận hành bộ máy mới.
