Một số Đại biểu Quốc hội cho rằng việc tổ chức quá nhiều đợt thi đánh giá năng lực có thể khiến thí sinh phải chạy đua thi đi thi lại với mong muốn cải thiện điểm. Chưa kể, việc số lượng thí sinh tăng quá nhanh cũng một phần dẫn nhiều vấn đề trong quá trình tổ chức. Trong đó những sự cố về kỳ thi đánh giá năng lực của Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh gần đây chính là một ví dụ.
Do đó, một số đại biểu Quốc hội đề xuất, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh chỉ nên tổ chức một đợt thi đánh giá năng lực duy nhất, diễn ra sau kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông nhằm giúp học sinh duy trì động lực học tập, giảm áp lực, chi phí.
Chỉ nên tổ chức một đợt thi đánh giá năng lực sau kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Việt Nga - Phó Trưởng đoàn chuyên trách Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Hải Dương cho rằng việc tổ chức nhiều đợt thi đánh giá năng lực gây ra áp lực lớn cho học sinh.
Khi số đợt thi được mở ra ngày càng nhiều, vấn đề phát sinh chính là thí sinh có xu hướng chạy đua đăng ký thi nhiều lần để cải thiện kết quả, nhằm tìm kiếm “điểm số cao nhất” để tăng xác suất trúng tuyển. Điều đó không chỉ tạo ra áp lực tài chính đối với thí sinh, phụ huynh mà còn làm méo mó mục đích ban đầu của kỳ thi, không phản ánh đúng thực lực thí sinh.
“Khi thí sinh đăng ký thi nhiều đợt, chi phí đăng ký thi, chi phí di chuyển, chi phí ôn thi sẽ trở thành gánh nặng đối với nhiều gia đình. Hệ quả là mục đích “đánh giá đúng năng lực” có nguy cơ bị lu mờ trước áp lực chạy đua thi nhiều đợt để đạt kết quả cao.
Về góc độ giáo dục, nhiều đợt thi trong cùng năm tuyển sinh còn khiến thí sinh khó tập trung vào việc học trên lớp, có xu hướng ưu tiên thi các kỳ thi riêng thay vì chú trọng học tập chương trình trung học phổ thông, ảnh hưởng nghiêm trọng đến mục tiêu giáo dục tổng thể.
Ngoài ra, nguồn lực tổ chức thi cũng bị dàn trải trên nhiều đợt, làm tăng chi phí tổ chức thi của các cơ sở đào tạo trong khi kết quả đạt được không khác nhiều, thậm chí không bằng so với kỳ thi được tổ chức ít đợt nhưng độ chuẩn xác cao”, Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Việt Nga cho hay.
Theo Phó Trưởng đoàn chuyên trách Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Hải Dương, đề xuất chỉ tổ chức một đợt thi đánh giá năng lực duy nhất sau kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông là rất hợp lý.
“Khi thí sinh vừa kết thúc kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông - kỳ thi vốn được toàn xã hội thừa nhận về tính nghiêm túc, chuẩn mực - việc tổ chức kỳ thi đánh giá năng lực sau đó sẽ tận dụng được tâm thế ôn luyện cao độ của thí sinh, giúp đánh giá đúng thực lực, hạn chế tình trạng chểnh mảng trong học tập của các em.
Ưu điểm rõ ràng của phương án này là tính hệ thống, giúp thí sinh không bị phân tâm vào nhiều đợt thi trong cùng năm tuyển sinh. Khi chỉ có một đợt thi đánh giá năng lực duy nhất diễn ra ngay sau kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông, thí sinh có điều kiện duy trì nhịp độ học tập cao, ôn luyện tập trung, tránh được chi phí và công sức di chuyển nhiều lần để thi lại nhiều đợt như hiện nay.
Ngoài ra, phương án trên còn tạo ra mặt bằng đánh giá rõ ràng, giúp các trường đại học có cơ sở sử dụng kết quả thi một cách công bằng, chuẩn xác hơn.
Việc tổ chức kỳ thi đánh giá năng lực ngay sau kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông còn giúp tiết kiệm nguồn lực tổ chức thi trong toàn xã hội, giúp các cơ sở đào tạo sử dụng kết quả thi hiệu quả hơn, tối ưu chi phí nhân lực, vật lực trong quy trình tổ chức thi cử hàng năm.
Đây là hướng đi cần nghiên cứu nghiêm túc để kỳ thi đánh giá năng lực thực sự phát huy vai trò chọn lọc thí sinh phù hợp với ngành học, góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực trong tương lai”, Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Việt Nga nhấn mạnh.
Đồng quan điểm trên, bà Tăng Thị Ngọc Mai - nguyên Phó Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Trà Vinh, Đại biểu Quốc hội khóa XIV ủng hộ việc nên tổ chức một đợt thi đánh giá năng lực duy nhất, diễn ra sau kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông.
Cách làm này không chỉ giúp học sinh tập trung học tập, tránh tình trạng sao nhãng do phải chia thời gian, công sức cho quá nhiều kỳ thi, mà còn góp phần nâng cao vai trò quản lý của Nhà nước trong tuyển sinh đại học.
“Theo quan điểm cá nhân tôi, đây là hướng đi cần thiết và hợp lý. Tuy nhiên, kỳ thi vẫn cần đảm bảo độ phân loại cao, tạo áp lực vừa đủ để thúc đẩy học sinh học tập nghiêm túc.
Tổ chức thi đánh giá năng lực sau khi học sinh đã hoàn thành xong kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông sẽ giúp giảm bớt chi phí, đồng thời tránh tình trạng học sinh lơ là kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông vì đã đạt điểm cao ở kỳ thi đánh giá năng lực trước đó.
Thực tế đã cho thấy không ít trường hợp học sinh chủ quan, kết quả tốt nghiệp trung học phổ thông thấp gây ảnh hưởng tới uy tín của chính trường phổ thông nơi các em học tập. Việc sắp xếp lại như vậy sẽ tạo sự hợp lý, liền mạch trong quá trình học tập và thi cử, đồng thời hạn chế rối loạn tâm lý thi cử ở học sinh”, bà Tăng Thị Ngọc Mai bày tỏ.
Bên cạnh đó, nguyên Phó Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Trà Vinh cũng cho rằng, việc công bố đề thi chính thức sau kỳ thi đánh giá năng lực là điều nên làm để tăng tính minh bạch và tạo sự yên tâm cho phụ huynh, học sinh cũng như toàn xã hội.
Điều này không chỉ thể hiện sự minh bạch trong tổ chức thi mà còn góp phần định hình rõ ràng mục tiêu, phương pháp học tập cho học sinh. Thậm chí, cấu trúc đề, các chủ đề trọng tâm hay định dạng câu hỏi cũng nên được phổ biến rộng rãi để học sinh và giáo viên có thể hình dung đúng về yêu cầu đánh giá.
Trong khi đó, theo Đại biểu Quốc hội Trịnh Thị Tú Anh - Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Lâm Đồng, trên thực tế, việc thi đánh giá năng lực diễn ra trước kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông đang khiến học sinh phải chịu áp lực kép khi cùng lúc phải ôn luyện cho hai kỳ thi với mục tiêu và hình thức hoàn toàn khác nhau.
Điều này dễ dẫn đến tình trạng học lệch, học tủ, thậm chí gây quá tải cả về thể chất lẫn tinh thần, ảnh hưởng tiêu cực đến việc tiếp thu kiến thức cơ bản ở trường - vốn là nền tảng quan trọng để học sinh hoàn thành chương trình giáo dục phổ thông và chuẩn bị cho bậc học cao hơn.
Ngược lại, nếu kỳ thi đánh giá năng lực được tổ chức sau khi học sinh đã hoàn tất kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông, các em sẽ có thời gian tập trung hơn, tâm lý cũng nhẹ nhàng hơn để ôn luyện.
Khi không còn áp lực đồng thời từ nhiều kỳ thi, học sinh có điều kiện củng cố kiến thức, rèn luyện kỹ năng phù hợp với định dạng bài thi đánh giá năng lực, từ đó phát huy tối đa năng lực của bản thân. Cơ sở giáo dục đại học cũng có thể lựa chọn được thí sinh có năng lực, và đảm bảo chất lượng đầu ra.
Đồng thời, việc tổ chức kỳ thi đánh giá năng lực sau kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông cũng giúp tăng cường vai trò quản lý của Nhà nước trong toàn bộ quy trình tuyển sinh đại học. Thực tế hiện nay cho thấy, khi các trường đại học tự tổ chức kỳ thi riêng, sự đa dạng về hình thức, nội dung và chất lượng đã khiến công tác quản lý trở nên phức tạp, gây khó khăn cho cả Bộ Giáo dục và Đào tạo lẫn thí sinh trong việc lựa chọn và định hướng.
Việc chuẩn hóa kỳ thi cũng giúp đảm bảo tính công bằng, khách quan trong tuyển sinh, đồng thời giảm gánh nặng cho các trường đại học trong việc tổ chức kỳ thi riêng.
Tăng cường vai trò quản lý, thanh tra, giám sát để đảm bảo minh bạch, công bằng
Trong bối cảnh kỳ thi đánh giá năng lực ngày được sử dụng nhiều trong tuyển sinh đại học, công tác quản lý nhà nước, thanh tra và giám sát cần được tăng cường.
Chia sẻ về vấn đề này, Đại biểu Quốc hội Trịnh Thị Tú Anh cho rằng trước hết, cần hoàn thiện khung pháp lý và quy định về tổ chức các kỳ thi đánh giá năng lực trên toàn quốc, thay vì để mỗi trường áp dụng quy định riêng lẻ như hiện nay, dễ dẫn đến sự thiếu đồng bộ trong quy trình, tiêu chuẩn và chất lượng.
Trước tiên, Bộ Giáo dục và Đào tạo cần ban hành một bộ quy chế chung, bắt buộc áp dụng cho mọi đơn vị tổ chức kỳ thi, bao gồm các quy định về ra đề, chấm thi, bảo mật, kiểm định chất lượng và chuẩn hóa kết quả giữa các đợt thi.
Thứ hai, tăng cường vai trò chủ trì và điều phối của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Thay vì để các trường tự phát triển các kỳ thi riêng lẻ, Bộ cần có sự định hướng, hỗ trợ và giám sát chặt chẽ hơn.
Điều này có thể bao gồm việc thành lập một hội đồng quốc gia chuyên trách về kỳ thi đánh giá năng lực, bao gồm các chuyên gia hàng đầu về đo lường, đánh giá, giáo dục, tâm lý học và đại diện các trường đại học.
Hội đồng này sẽ có nhiệm vụ nghiên cứu, xây dựng ngân hàng câu hỏi chuẩn hóa, thẩm định đề thi, và giám sát toàn bộ quá trình tổ chức thi để đảm bảo tính khoa học và khách quan.
Thứ ba, đẩy mạnh công tác thanh tra, kiểm tra định kỳ và đột xuất. Thanh tra Chính phủ cần chủ động, tăng cường các đợt thanh tra, kiểm tra đối với những đơn vị tổ chức kỳ thi đánh giá năng lực.
Nội dung thanh tra cần bao quát toàn bộ quy trình, từ khâu xây dựng đề thi, bảo mật đề thi, coi thi, chấm thi, đến công bố kết quả và xử lý các khiếu nại.
Các đoàn thanh tra cần có đủ năng lực chuyên môn và độc lập để phát hiện kịp thời những sai sót, tiêu cực (nếu có) và đưa ra kiến nghị xử lý nghiêm minh, công khai. Việc công bố kết quả thanh tra một cách minh bạch sẽ góp phần củng cố niềm tin của xã hội vào kỳ thi.
Thứ tư, áp dụng công nghệ hiện đại vào quản lý và giám sát. Việc sử dụng các phần mềm chuyên dụng để quản lý ngân hàng đề thi, quy trình ra đề ngẫu nhiên, chấm thi tự động và bảo mật dữ liệu sẽ giúp giảm thiểu tối đa những sai sót do yếu tố con người và tăng cường tính khách quan.
Hệ thống giám sát trực tuyến (online proctoring) và công nghệ nhận diện sinh trắc học cũng có thể được xem xét để đảm bảo tính chính xác và an toàn trong quá trình thi.
Cuối cùng, cần xây dựng cơ chế tiếp nhận và xử lý phản ánh, khiếu nại một cách hiệu quả và kịp thời. Một kênh thông tin rõ ràng, dễ tiếp cận để thí sinh và phụ huynh có thể gửi phản ánh, khiếu nại về kỳ thi là vô cùng cần thiết. Các phản ánh này cần được tiếp nhận, điều tra và phản hồi một cách nghiêm túc, công khai, đảm bảo mọi thắc mắc đều được giải đáp và mọi sai phạm đều được xử lý thỏa đáng.
Việc thực hiện đồng bộ các giải pháp trên sẽ giúp nâng cao tính minh bạch, công bằng và uy tín của kỳ thi đánh giá năng lực, từ đó đảm bảo quyền lợi chính đáng cho thí sinh và góp phần xây dựng một hệ thống tuyển sinh đại học ngày càng hoàn thiện.
Trong khi đó, bà Tăng Thị Ngọc Mai cho rằng, kỳ thi đánh giá năng lực không chỉ là công cụ tuyển chọn mà còn thể hiện uy tín của các trường đại học.
Vì vậy, Bộ Giáo dục và Đào tạo cần có sự quan tâm sâu sát hơn, tránh tình trạng các đơn vị tổ chức tự phát. Công tác giám sát phải được thực hiện khách quan từ khâu ra đề, tổ chức thi, đến phương thức chấm điểm.
Nếu kỳ thi được tổ chức trực tuyến, thi trắc nghiệm hay thi trên máy tính thì hệ thống câu hỏi và quy trình cần được công khai, kiểm soát chặt chẽ, đảm bảo mọi thí sinh tham gia đều bình đẳng, không có cơ hội gian lận.
Như vậy, việc quản lý chặt chẽ kỳ thi đánh giá năng lực không chỉ mang lại lợi ích cho thí sinh và gia đình, mà còn là bước đi chiến lược để hệ thống giáo dục đại học vận hành hiệu quả, công bằng và minh bạch hơn.
