Bộ Giáo dục và Đào tạo đã có hướng dẫn các tỉnh, thành xem xét, thành lập theo thẩm quyền Hội đồng tư vấn giáo dục cấp xã/phường; các tổ/nhóm cán bộ quản lý cơ sở giáo dục cốt cán để tư vấn, hỗ trợ triển khai các hoạt động giáo dục và đào tạo tại cấp xã.
Thành phần tham gia là cán bộ quản lý giáo dục, nhà giáo đang công tác hoặc đã nghỉ hưu. Theo các chuyên gia, đại biểu quốc hội, việc thành lập Hội đồng tư vấn giáo dục cấp xã là giải pháp mang tính cấp thiết trong bối cảnh nhiều chuyên viên giáo dục cấp xã hiện nay chưa đủ chuyên môn trong lĩnh vực giáo dục, dẫn đến những hạn chế trong việc triển khai chính sách giáo dục tại địa phương.
Hội đồng là lực lượng nòng cốt hỗ trợ định hướng, tổ chức và giám sát hoạt động giáo dục cấp xã
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Đại biểu Quốc hội Trịnh Thị Tú Anh - Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Lâm Đồng cho rằng, hiện nay, nhiều địa phương gặp khó khăn trong việc xây dựng kế hoạch giảng dạy, quản lý các hoạt động giáo dục như: tổ chức lớp học, kiểm tra đánh giá, hay triển khai chương trình giáo dục phổ thông 2018. Sự thiếu hụt chuyên viên cấp xã có am hiểu về lĩnh vực giáo dục không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng tổ chức mà còn gây ra tình trạng chồng chéo, thiếu đồng bộ trong quản lý giữa các cấp chính quyền.
Do đó, Hội đồng tư vấn giáo dục cấp xã với sự tham gia của các cán bộ quản lý cơ sở giáo dục cốt cán, có chuyên môn và kinh nghiệm sẽ đóng vai trò như một lực lượng nòng cốt, hỗ trợ Ủy ban nhân dân cấp xã trong việc định hướng, tổ chức và giám sát các hoạt động giáo dục. Giải pháp này đặc biệt quan trọng trong năm học 2025-2026, khi những yêu cầu về đổi mới giáo dục đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ và chuyên nghiệp hơn.
Đặc biệt, việc thành lập hội đồng này không chỉ giúp giải quyết các vấn đề về nhân sự trước mắt, mà còn tạo nền tảng cho sự ổn định và phát triển bền vững của giáo dục tại địa phương khi thực hiện mô hình chính quyền hai cấp.
Cũng theo Đại biểu Quốc hội Trịnh Thị Tú Anh, để giải quyết các khó khăn, vướng mắc trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo ở cấp xã, hội đồng cần triển khai một số nhiệm vụ cụ thể và thiết thực.
Trước hết, hội đồng cần tiến hành khảo sát toàn diện thực trạng giáo dục tại địa phương, bao gồm việc đánh giá năng lực của đội ngũ chuyên viên, tình hình cơ sở vật chất và mức độ đáp ứng các yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông. Dựa trên kết quả khảo sát, hội đồng cần xây dựng báo cáo chi tiết, chỉ ra những vấn đề cụ thể như: thiếu giáo viên, thiếu tài liệu hướng dẫn, hay sự bất cập trong phân bổ nguồn lực.
Cùng với đó, hội đồng cần tham mưu cho ủy ban nhân dân cấp xã các giải pháp phù hợp, chẳng hạn như lập kế hoạch phân bổ giáo viên theo từng cấp học, tổ chức các lớp bồi dưỡng kỹ năng giảng dạy, hoặc triển khai hội thi giáo viên dạy giỏi để khích lệ tinh thần đội ngũ giáo viên.
Mặt khác, phối hợp với Sở Giáo dục và Đào tạo để tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu cho công chức cấp xã, tập trung vào một số nội dung như quản lý giáo dục, xây dựng kế hoạch năm học và triển khai các quy định về định mức học sinh/lớp. Ngoài ra, hội đồng cũng nên thiết lập một cơ chế giám sát và báo cáo định kỳ, đảm bảo các giải pháp được triển khai hiệu quả và kịp thời điều chỉnh khi có vấn đề phát sinh.
Cùng bàn về vấn đề này, bà Nguyễn Thị Kim Yến - Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân phường Hồng Ngự, nguyên Trưởng phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố Hồng Ngự (tỉnh Đồng Tháp cũ) đánh giá cao vai trò của việc thành lập Hội đồng tư vấn giáo dục cấp xã.
Theo bà Yến, sau khi thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp, số lượng chuyên viên am hiểu về giáo dục ở cấp xã còn hạn chế, dẫn tới nhiều khó khăn trong việc quản lý các vấn đề chuyên môn.
Trước đây, mỗi chuyên viên giáo dục phụ trách một cấp học cụ thể, nhưng hiện tại, một người phải đảm nhiệm quản lý, giám sát nhiều cấp học từ mầm non đến trung học cơ sở. Điều này đòi hỏi sự tìm hiểu và nghiên cứu trong thời gian dài của các chuyên viên giáo dục cấp xã. Do đó, để duy trì và nâng cao chất lượng giáo dục ở cấp xã một cách bền vững, rất cần có một hội đồng chuyên môn để tư vấn và hỗ trợ cho Phòng Văn hóa - Xã hội của các xã, phường.
Một trong những hoạt động quan trọng nhất của hội đồng là hỗ trợ tổng hợp và chấp bút các báo cáo liên quan đến giáo dục. Hiện nay, khi các trường học gửi dữ liệu, thông tin lên Phòng Văn hóa - Xã hội, chỉ có một chuyên viên phụ trách tổng hợp lại thành các báo cáo hoàn chỉnh. Với thời gian gấp rút và khối lượng công việc lớn, một chuyên viên không thể hoàn thành nhiệm vụ được giao. Khi đó, hội đồng sẽ giúp phân chia công việc, tổng hợp số liệu và thực hiện báo cáo đánh giá thực trạng giáo dục của từng cấp học, đảm bảo tiến độ công việc được hoàn thành kịp thời.
Ngoài ra, hội đồng còn có thể tham mưu và xây dựng kế hoạch cụ thể cho từng hoạt động chuyên môn về giáo dục ở cấp xã. Việc có một nhóm chuyên gia về giáo dục tốt tại địa phương sẽ giúp xây dựng những định hướng, kế hoạch mang tính hiệu quả và phù hợp với từng cấp học.
Cần lựa chọn đúng thành phần tham gia, nhất là người đứng đầu phải có đủ năng lực
Cũng theo bà Nguyễn Thị Kim Yến, một trong những yếu tố quan trọng để Hội đồng tư vấn giáo dục cấp xã hoạt động hiệu quả là lựa chọn đúng thành phần tham gia. Theo đó, các cán bộ quản lý đương nhiệm như: hiệu trưởng và phó hiệu trưởng là những người phù hợp nhất. Bởi họ không chỉ có kinh nghiệm quản lý, mà còn am hiểu và cập nhật những đổi mới của chương trình giáo dục hiện hành, đặc biệt là việc ứng dụng công nghệ trong giáo dục.
Song, bà Yến bày tỏ băn khoăn, khi tham gia hội đồng, đội ngũ lãnh đạo trường học sẽ phải gánh thêm công việc mà không rõ quyền lợi nếu không có cơ chế, chế độ đãi ngộ phù hợp.
Do đó, nếu thành lập, cần có quy chế hoạt động rõ ràng, cụ thể hóa các công việc của hội đồng và thành viên hội đồng đảm nhiệm. Quy chế này cần xác định rõ trách nhiệm của hội đồng, ví dụ như hỗ trợ hoạch định các đề án, kế hoạch dài hạn, trung hạn hoặc các hoạt động chủ đề, chủ điểm trong năm học.
Cùng chia sẻ về vấn đề này, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Bùi Thị An - Đại biểu Quốc hội khóa XIII cho rằng, Hội đồng tư vấn giáo dục cấp xã không nên chỉ bao gồm những người làm trong ngành, mà còn cần mở rộng các thành phần tham gia để đảm bảo tính khách quan và hiệu quả. Ngoài các cán bộ quản lý giáo dục đang đương chức, giáo viên đã nghỉ hưu, hội đồng cần có thêm những chuyên gia hoạt động ngoài địa phương nhưng có hiểu biết về văn hóa, xã hội và giáo dục, hoặc ngay cả những người làm việc trong doanh nghiệp hay các viện nghiên cứu liên quan tới giáo dục tại địa phương.
Việc mời những người có đủ uy tín và trình độ sẽ giúp hội đồng đưa ra những định hướng chiến lược và phản biện hiệu quả, hỗ trợ đắc lực cho đội ngũ lãnh đạo cấp xã và trường học. Nếu hội đồng chỉ bao gồm các cán bộ quản lý giáo dục đương nhiệm, họ sẽ khó tự phản biện và đưa ra những hướng đi đột phá.
Về người đứng đầu hội đồng, bà An cho rằng, hiệu trưởng trường học nên đảm nhận vị trí này, vì họ là người trực tiếp quản lý và nắm rõ thực trạng hoạt động giáo dục của địa phương nói chung và trường học nói riêng. Song, người này cần phải có đủ trình độ, tư cách và phong cách để lãnh đạo hội đồng.
Cũng theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Bùi Thị An, để hoạt động hiệu quả, Hội đồng tư vấn giáo dục cấp xã cần phải hoạt động sát với thực tiễn tại địa phương. Bên cạnh việc nắm vững các quy định và luật pháp, cần nâng cao trình độ chuyên môn cho những người tham gia hội đồng. Các thành viên không chỉ dựa vào kinh nghiệm sẵn có, mà còn phải được bồi dưỡng, tập huấn thường xuyên để cập nhật kiến thức và nâng cao năng lực về giáo dục.
Còn theo Đại biểu Quốc hội Trịnh Thị Tú Anh, việc Bộ Giáo dục và Đào tạo đề xuất thành lập Hội đồng tư vấn giáo dục cấp xã; các tổ/nhóm cán bộ quản lý cơ sở giáo dục cốt cán với thành phần là cán bộ quản lý giáo dục, nhà giáo đang công tác hoặc đã nghỉ hưu là hướng đi mang tính thực tiễn cao.
Tuy nhiên, để đảm bảo hiệu quả hoạt động, hội đồng cần thiết lập các tiêu chí lựa chọn thành viên rõ ràng và chặt chẽ. Các tiêu chí này nên bao gồm: trình độ chuyên môn tối thiểu (tốt nghiệp đại học sư phạm hoặc các ngành liên quan), có ít nhất 5-7 năm kinh nghiệm trong quản lý hoặc giảng dạy, khả năng tư vấn và phối hợp tốt với các cơ quan quản lý, và cam kết trách nhiệm với công việc chung của hội đồng.
Đối với người đứng đầu hội đồng, cần chọn một cá nhân có uy tín, từng giữ các vị trí lãnh đạo như hiệu trưởng, phó hiệu trưởng, hoặc chuyên viên phòng giáo dục và đào tạo, có kỹ năng tổ chức, lãnh đạo và khả năng kết nối các thành viên. Người đứng đầu cũng cần có khả năng giao tiếp tốt với chính quyền địa phương và Sở Giáo dục và Đào tạo để đảm bảo các đề xuất của hội đồng được triển khai hiệu quả. Việc lựa chọn người đứng đầu cũng nên dựa trên hồ sơ năng lực và sự tín nhiệm của cộng đồng giáo dục địa phương. Đồng thời, ưu tiên những người có khả năng làm việc lâu dài để đảm bảo tính liên tục trong hoạt động.
Để Hội đồng tư vấn giáo dục cấp xã hoạt động hiệu quả, Đại biểu Trịnh Thị Tú Anh cho rằng, hội đồng cần lưu ý một số nội dung sau:
Trước hết, cần có quy định rõ ràng về chức năng, nhiệm vụ và thời hạn hoạt động của hội đồng, ví dụ giới hạn thời gian hoạt động trong 1-2 năm với các mục tiêu cụ thể như hỗ trợ xây dựng kế hoạch giáo dục năm học 2025-2026 và 2026-2027.
Đồng thời, nên tận dụng các nền tảng công nghệ, như tổ chức họp trực tuyến hoặc các ứng dụng nội bộ của ngành giáo dục để giảm chi phí đi lại và tổ chức hội họp.
Bên cạnh đó, cần ưu tiên sử dụng nguồn nhân lực sẵn có tại địa phương, đặc biệt là các hiệu trưởng, phó hiệu trưởng đang công tác. Chỉ mời các cán bộ đã nghỉ hưu tham gia trong trường hợp thực sự cần thiết, đồng thời quy định mức thù lao hợp lý dựa trên ngân sách địa phương.
Mặt khác, hội đồng cần xây dựng kế hoạch hoạt động chi tiết, bao gồm các mốc thời gian cụ thể, các chỉ số đánh giá hiệu quả như: số lượng chuyên viên được tập huấn, số kế hoạch giáo dục được xây dựng,... và tổ chức đánh giá định kỳ hàng quý để kịp thời điều chỉnh các hoạt động kém hiệu quả.
Ngoài ra, cần thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa hội đồng, Ủy ban nhân dân cấp xã và Sở Giáo dục và Đào tạo, thông qua việc phân công đầu mối liên lạc và báo cáo định kỳ, nhằm đảm bảo nguồn lực được sử dụng hiệu quả và tránh trùng lặp công việc. Đặc biệt, nên khuyến khích sự tham gia của các tổ chức xã hội và phụ huynh trong việc hỗ trợ nguồn lực, chẳng hạn như tài trợ cơ sở vật chất hoặc tổ chức các hoạt động ngoại khóa, để giảm bớt gánh nặng tài chính cho ngân sách địa phương, đồng thời tăng cường tính bền vững cho các giải pháp giáo dục.
