Chiều ngày 02/8 vừa qua, Bộ Giáo dục và Đào tạo phối hợp với Ủy ban Văn hóa - Xã hội của Quốc hội tổ chức tọa đàm về tổ chức quản lý giáo dục cấp xã sau khi sắp xếp đơn vị hành chính. Ông Thái Văn Tài, Vụ trưởng Vụ Giáo dục phổ thông cho biết báo cáo của nhiều địa phương cho thấy, có tới 50% đơn vị hành chính cấp xã không có lãnh đạo, cán bộ từng công tác trong ngành giáo dục để theo dõi, quản lý nhà nước trong lĩnh vực giáo dục. [1]
Phòng Văn hóa - xã hội của Ủy ban nhân dân cấp xã thiếu cán bộ am hiểu chuyên môn sâu trong quản lý các hoạt động giáo dục tại các nhà trường, khó khăn cho việc nâng cao chất lượng giáo dục và trong quản lý sử dụng viên chức.
Báo cáo của Cục Nhà giáo và Cán bộ quản lý giáo dục cũng dẫn ra con số 302/1.000 công chức giáo dục cấp xã được khảo sát không có chuyên môn liên quan tới giáo dục. Có trường hợp có trình độ chuyên môn ở những ngành “không liên quan” như cử nhân quản lý đất đai, kỹ sư chăn nuôi.
Điều này có thể sẽ sẽ dẫn đến nhiều khó khăn cho các địa phương, nhà trường từ năm học 2025-2026 tới đây.
Sẽ có khó khăn khi thiếu nhân lực giáo dục ở cấp xã
Phòng Văn hóa - Xã hội cấp xã có rất nhiều nhiệm vụ đến hoạt động, phát triển của giáo dục cấp mầm non đến trung học cơ sở công lập trên địa bàn của xã, phường.
Cụ thể, ngày 24/7/2025, Bộ Giáo dục và Đào tạo có Thông tư 15/2025/TT-BGDĐT hướng dẫn chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của Sở Giáo dục và Đào tạo thuộc Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương và Phòng Văn hóa - Xã hội thuộc Ủy ban nhân dân xã, phường, đặc khu thuộc tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo.
Theo đó, Thông tư quy định 15 nhiệm vụ của Phòng Văn hóa - Xã hội cấp xã có các nhiệm vụ lớn mà cơ quan này phải đóng vai trò tham mưu, phối hợp , như: phát triển giáo dục trên địa bàn cấp xã; tổ chức thực hiện kế hoạch phát triển giáo dục ở địa phương khi được phê duyệt; xây dựng kế hoạch triển khai chương trình, dự án phát triển giáo dục trên địa bàn khi được phê duyệt;
Quyết định, kế hoạch, chương trình, dự án phát triển giáo dục mầm non, tiểu học, trung học cơ sở trên địa bàn phù hợp với chiến lược phát triển giáo dục của tỉnh và kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của địa phương; kế hoạch thực hiện phổ cập giáo dục, xóa mù chữ trên địa bàn;
Tham mưu, trình Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã kế hoạch đề xuất nhu cầu đội ngũ nhà giáo thuộc thẩm quyền quản lý, báo cáo cấp có thẩm quyền theo quy định;
Tham mưu, trình Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã quyết định phê duyệt vị trí việc làm, điều chỉnh vị trí việc làm và cơ cấu viên chức theo chức danh nghề nghiệp trong các cơ sở giáo dục công lập thuộc thẩm quyền quản lý; quản lý vị trí việc làm, cơ cấu viên chức theo chức danh nghề nghiệp và số lượng người làm việc trong các cơ sở giáo dục thuộc thẩm quyền quản lý;
Phối hợp với các cơ quan chuyên môn có liên quan tham mưu, trình Ủy ban nhân dân cấp xã quyết định quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, kế hoạch phát triển giáo dục trên địa bàn trong phạm vi được phân quyền quản lý;
Phối hợp với các cơ quan chuyên môn có liên quan tham mưu, trình Ủy ban nhân dân cấp xã quyết định chủ trương đầu tư xây dựng các trường mầm non, tiểu học, trung học cơ sở, trường phổ thông có nhiều cấp học trong đó có cấp học cao nhất là trung học cơ sở…
Ngoài ra, còn kiểm tra trong lĩnh vực giáo dục; Tham mưu, trình Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã quyết định hoặc trình cấp có thẩm quyền quyết định khen thưởng các tổ chức, cá nhân có nhiều đóng góp đối với sự nghiệp phát triển giáo dục trên địa bàn…
Với những nhiệm vụ, chức năng nặng nề như vậy, nếu như Phòng Văn hóa - Xã hội cấp xã mà thiếu, hoặc không có nhân lực có chuyên môn về giáo dục là một thách thức rất lớn. Bởi lẽ, các trường công lập là các đơn vị hành chính sự nghiệp, nơi có nguồn nhân lực lớn và công việc mang tính đặc thù rất riêng.
Thiếu nhân lực có chuyên môn giáo dục, cấp xã bổ nhiệm hiệu trưởng, phó hiệu trưởng, tổ chức thi giáo viên giỏi có khả thi
Sau ngày 01/7/2025, nhiệm vụ của Phòng Văn hóa - Xã hội nói riêng và Ủy ban nhân dân xã nói chung trong quản lý nhà nước đối với cấp mầm non đến trung học cơ sở công lập khá nặng nề và quan trọng.
Bởi lẽ, ngày 12/6/2025, Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành Thông tư 12/2025/TT-BGDĐT quy định về phân quyền, phân cấp và phân định thẩm quyền thực hiện nhiệm vụ quản lý nhà nước của chính quyền địa phương hai cấp đối với lĩnh vực nhà giáo và cán bộ quản lý cơ sở giáo dục, trong đó có sửa đổi thẩm quyền tổ chức Hội thi giáo viên dạy giỏi từ ngày 01/7/2025.
Theo đó, từ ngày 01/7/2025, Hội thi giáo viên dạy giỏi, giáo viên chủ nhiệm lớp giỏi cấp xã được tổ chức theo chu kỳ 02 năm một lần, do Ủy ban nhân dân cấp xã tổ chức. Trước ngày 01/7/2025, Hội thi giáo viên dạy giỏi, giáo viên chủ nhiệm lớp giỏi cấp huyện được tổ chức theo chu kỳ 02 năm một lần, do phòng giáo dục và đào tạo tổ chức.
Vì vậy, từ năm học 2025-2026 tới đây, thẩm quyền tổ chức Hội thi giáo viên dạy giỏi, giáo viên chủ nhiệm lớp giỏi cấp trường, cấp xã, cấp tỉnh như sau:
Hội thi giáo viên dạy giỏi, giáo viên chủ nhiệm lớp giỏi cấp trường được tổ chức theo chu kỳ 02 năm một lần, do nhà trường tổ chức.
Hội thi giáo viên dạy giỏi, giáo viên chủ nhiệm lớp giỏi cấp xã được tổ chức theo chu kỳ 02 năm một lần, do Ủy ban nhân dân cấp xã tổ chức.
Hội thi giáo viên dạy giỏi, giáo viên chủ nhiệm lớp giỏi cấp tỉnh được tổ chức theo chu kỳ 04 năm một lần, do sở giáo dục và đào tạo tổ chức.
Điều này cho thấy những thách thức là không nhỏ đối với những xã thiếu nhân lực về chuyên môn giáo dục ở Phòng Văn hóa - Xã hội cấp xã. Một khi không có chuyên môn về giáo dục, cấp xã làm sao có thể ban hành kế hoạch, đứng ra tổ chức hội thi mang tính đặc thù về chuyên môn, tay nghề của giáo viên.
Bên cạnh đó, việc Bộ Giáo dục và Đào tạo vừa ban hành Thông tư 15/2025/TT-BGDĐT hướng dẫn chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của Sở Giáo dục và Đào tạo thuộc Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương và Phòng Văn hóa - Xã hội thuộc Ủy ban nhân dân xã, phường, đặc khu thuộc tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo cũng đặt ra những thách thức cho chính quyền những xã thiếu mà nhân sự nhân lực giáo dục không có.
Theo thông tư, Chủ tịch Uỷ ban nhân dân cấp xã quyết định công nhận, bổ nhiệm, bổ nhiệm lại, kéo dài thời gian công tác đến tuổi nghỉ hưu, miễn nhiệm, thôi giữ chức vụ, biệt phái, thay đổi vị trí việc làm, khen thưởng và kỉ luật đối với người đứng đầu và cấp phó người đứng đầu các cơ sở giáo dục công lập thuộc phạm vi quản lí. Điều này cũng đồng nghĩa, Phòng Văn hóa - Xã hội thuộc Ủy ban nhân dân xã, phường, đặc khu là cơ quan tham mưu cho Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã.
Nội dung của thông tư nhận được sự quan tâm của nhiều người và cũng khá phù hợp với đặc trưng chính quyền cấp xã. Nhưng, Phòng Văn hóa - Xã hội thuộc Ủy ban nhân dân xã, phường, đặc khu phải là có nhân lực am hiểu về giáo dục thì công việc này mới chính xác và thúc đẩy giáo dục phát triển.
Một khi không có người phụ trách am hiểu về giáo dục thì sẽ vô cùng khó khăn trong việc tham mưu cho Chủ tịch Uỷ ban nhân dân cấp xã quyết định công nhận, bổ nhiệm, bổ nhiệm lại, kéo dài thời gian công tác đến tuổi nghỉ hưu, miễn nhiệm, thôi giữ chức vụ, biệt phái, thay đổi vị trí việc làm, khen thưởng và kỉ luật đối với người đứng đầu và cấp phó người đứng đầu các cơ sở giáo dục công lập từ mầm non đến trung học cơ sở.
Vì thế, việc vận hành chính quyền 2 cấp, trong đó phân quyền cho cấp xã phụ trách mảng giáo dục của cấp mầm non đến trung học cơ sở nhưng nhiều đơn vị hành chính cấp xã không có lãnh đạo, cán bộ từng công tác trong ngành giáo dục để theo dõi, quản lý nhà nước trong lĩnh vực giáo dục là một thách thức rất lớn trong thời gian tới đây.
Tài liệu tham khảo:
[1] https://thanhnien.vn/bo-truong-nguyen-kim-son-so-gd-dt-co-quyen-tuyen-dung-giao-vien-185250802202151406.htm
(*) Văn phong, nội dung bài viết thể hiện góc nhìn, quan điểm của tác giả.
