Giáo sư Nguyễn Minh Thuyết: Sở nào cũng viết sách giáo khoa thì loạn

Chiều 12/4, là Tổng chủ biên chương trình - Giáo sư Nguyễn Minh Thuyết đã thông tin tới báo chí về dự thảo chương trình giáo dục phổ thông tổng thể với dự kiến tháng 9 tới sẽ ban hành kèm chương trình bộ môn.

Theo kỳ hạn đặt ra, từ năm học 2018-2019, bậc phổ thông sẽ áp dụng chương trình, sách giáo khoa mới.

Với thời hạn hơn 1 năm nữa, các công việc đang được gấp rút thực hiện bao gồm công bố chương trình tổng thể, chương trình bộ môn, biên soạn sách giáo khoa, đào tạo giáo viên, bổ sung điều kiện cơ sở vật chất...

Nghị quyết 88 của Quốc hội về đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông xác định mục tiêu đổi mới là:

“Đổi mới toàn diện mục tiêu, nội dung, phương pháp và hình thức tổ chức giáo dục, thi, kiểm tra, đánh giá chất lượng giáo dục theo yêu cầu phát triển phẩm chất và năng lực học sinh”. 

Sau nhiều lần sửa đổi, hoàn thiện, nội dung chính của dự thảo chương trình tổng thể được công bố tập trung vào việc xây dựng "chân dung" người học sinh mới với 6 phẩm chất chủ yếu cần hình thành, phát triển ở học sinh là: yêu đất nước, yêu con người, chăm học, chăm làm, trung thực, trách nhiệm.    
10 năng lực cốt lõi (những năng lực mà ai cũng cần có để sống và làm việc trong xã hội hiện đại), bao gồm năng lực chung được tất cả các môn học và hoạt động giáo dục góp phần hình thành, phát triển: năng lực tự chủ và tự học, năng lực giao tiếp và hợp tác, năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo.

Những năng lực chuyên môn được hình thành, phát triển chủ yếu thông qua một số môn học, hoạt động giáo dục nhất định: năng lực ngôn ngữ, năng lực tính toán, năng lực tìm hiểu tự nhiên và xã hội, năng lực công nghệ, năng lực tin học, năng lực thẩm mỹ, năng lực thể chất.

Giáo sư Nguyễn Minh Thuyết tại cuộc họp báo chiều 12/4 (Ảnh: Xuân Trung)

Theo Giáo sư Nguyễn Minh Thuyết, hiện nay, Vụ Giáo dục Trung học (Bộ Giáo dục và Đào tạo) được giao chủ trì phối hợp cùng một số đơn vị liên quan xây dựng thông tư quy định tiêu chuẩn, tổ chức được phép biên soạn sách giáo khoa, tiêu chí đánh giá sách giáo khoa và tổ chức hoạt động của Hội đồng quốc gia thẩm định sách giáo khoa.

Tuy nhiên đứng trên quan điểm cá nhân, Giáo sư Nguyễn Minh Thuyết cho rằng, các Sở Giáo dục và Đào tạo không nên đứng ra tổ chức biên soạn sách giáo khoa vì nếu như vậy các trường học trên địa bàn không có quyền lựa chọn. 

Nếu 63 Sở Giáo dục và Đào tạo cùng đăng k‎ý tổ chức biên soạn sách giáo khoa sẽ dẫn đến tình trạng 63 “sứ quân” rất khó kiểm soát.

Tại buổi họp báo, Giáo sư Nguyễn Minh Thuyết đã trả lời các câu hỏi của phóng viên xung quanh nội dung chương trình giáo dục phổ thông tổng thể.

Phóng viên: Liệu đội ngũ giáo viên của chúng ta có đáp ứng được việc giảng dạy môn học tích hợp trong chương trình mới?

Giáo sư Nguyễn Minh Thuyết: Trước mắt, giáo viên của môn nào vẫn dạy những nội dung của môn đó, còn những giáo viên đã được bồi dưỡng, tập huấn tốt có thể đảm nhiệm toàn bộ môn tích hợp và đảm nhiệm những chuyên đề tích hợp.

Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng đã chỉ đạo đổi mới chương trình đào tạo các trường sư phạm; có Chương trình phát triển các trường sư phạm để nâng cao năng lực đội ngũ giáo viên, cán bộ quản lý cơ sở giáo dục phổ thông (Chương trình ETEP).

Ở một số nước, khi đào tạo giáo viên người ta đào tạo nhiều môn, không đào tạo đơn môn. Chúng ta có thể theo hình thức đào tạo nhiều môn như vậy; cũng có thể theo hình thức chia ra các học phần, mô đun, giáo viên nào học hết các học phần sẽ thực hiện dạy tích hợp.

Điều kiện cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học được chuẩn bị ra sao để đáp ứng với yêu cầu của chương trình mới? Bộ Giáo dục và Đào tạo có kế hoạch khảo sát các thiết bị trong các trường phổ thông hiện nay không?

Giáo sư Nguyễn Minh Thuyết: Điều kiện cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học là vấn đề lớn. Chương trình này vừa là văn bản quy định, cũng là cam kết của nhà nước về chất lượng giáo dục phổ thông.

Nhà nước ở đây không chỉ là Bộ Giáo dục và Đào tạo mà còn là Chính phủ, Quốc hội, chính quyền các địa phương.

Để quyết định cải thiện điều kiện học tập, cơ sở vật chất các trường thì cấp ủy, chính quyền địa phương phải coi Giáo dục và Đào tạo là quốc sách hàng đầu và phải đầu tư.

Chúng tôi cũng đã có kiến nghị với Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ, trong thời gian chuẩn bị chương trình mới, Bộ trưởng sẽ làm việc với từng địa phương để xem công việc chuẩn bị các địa phương như thế nào và thúc đẩy việc thực hiện.

Riêng thiết bị có thể kế thừa được, nhưng phải khắc phục tình trạng thiết bị đắp chiếu, có thể do trang thiết bị không tốt, không chuẩn; do không có người sử dụng hoặc không quan tâm sử dụng. Việc khắc phục phải quan tâm hơn đến công tác quản l‎ý.

Hiện Bộ Giáo dục và Đào tạo đang rà soát danh sách thiết bị tối thiểu và chúng tôi được quyền tham gia bổ sung sửa đổi danh sách.

Dự thảo chương trình giáo dục phổ thông tổng thể có đề cập đến vấn đề đánh giá. Từ 3 hình thức đánh giá đưa ra trong dự thảo, có thể hiểu sẽ không còn kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông nữa. Cách hiểu như vậy có đúng không, thưa giáo sư?

Giáo sư Nguyễn Minh Thuyết: Hiện nay, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo đã giao Vụ Giáo dục Trung học chủ trì phối hợp cùng Cục Khảo thí và Kiểm định chất lượng giáo dục và Đề án đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông xây dựng lộ trình đổi mới xét tốt nghiệp trung học phổ thông khi chương trình mới bắt đầu được triển khai đến cấp trung học phổ thông.

Bộ trưởng khẳng định, từ nay đến năm 2020, chúng ta ổn định hình thức thi trung học phổ thông quốc gia.

Việc quy định các môn học bắt buộc ở trung học phổ thông liệu có quá tải, có đảm bảo đúng yêu cầu phân hóa, định hướng nghề nghiệp?

Giáo sư Nguyễn Minh Thuyết: Giảm tối đa môn học bắt buộc là việc chúng tôi cố gắng thực hiện Nghị quyết 88 của Quốc hội.

Ở bậc trung học phổ thông bảo đảm cho học sinh tiếp cận nghề nghiệp, chuẩn bị học có chất lượng sau trung học phổ thông, nên phải cố gắng tạo điều kiện để học sinh tập trung vào những môn giúp định hướng nghề nghiệp, phù hợp với định hướng nghề nghiệp của các em.

Lớp 11, 12 có 6 môn học bắt buộc là Ngữ văn, Toán, Ngoại ngữ 1, Giáo dục thể chất, Giáo dục quốc phòng và an ninh, Hoạt động trải nghiệm sáng tạo, không phải là nhiều.

Trong đó, Giáo dục thể chất, Giáo dục quốc phòng và an ninh, Hoạt động trải nghiệm sáng tạo có ít tiết, chủ yếu là thực hành, không gây nặng nề quá tải.

Những môn như Giáo dục thể chất và Giáo dục quốc phòng và an ninh được đưa vào chương trình là thực hiện theo đúng quy định của pháp luật và trên thực thế môn học này cũng rất cần thiết.

Hiện nay, số giờ chúng tôi phân bổ các môn này không khác chương trình hiện hành và gần tương đương tỷ lệ với chương trình nước ngoài.

Về các môn tự chọn bắt buộc, việc đưa vào các môn tự chọn bắt buộc là bước mới, Ban Phát triển Chương trình cũng tranh luận rất nhiều là nên quy định sẵn theo các khối hay để học sinh lựa chọn. Tôi cho rằng, để cho học sinh tự chọn sẽ tốt hơn.

Tuy nhiên, nếu để học sinh tự chọn, các em có tự chọn quá phân tán hay không?

Chúng tôi đã thực hiện điều tra bằng phiếu hỏi với 2.789 học sinh của 5 trường trung học phổ thông, kết quả các em chọn môn rất tập trung.

Trong đó, các môn Toán, Ngoại ngữ, Ngữ văn có trên dưới 1.000 trong số học sinh được khảo sát chọn. Sắp tới sẽ cho điều tra trên toàn quốc. Chúng tôi đã xin phép lãnh đạo Bộ Giáo dục và Đào tạo về việc này.

Xin trân trọng cảm ơn Giáo sư.