Ngày 20/10 vừa qua, Bộ Giáo dục và Đào tạo công bố dự thảo Thông tư quy định việc lựa chọn sách giáo khoa trong cơ sở giáo dục phổ thông và cơ sở giáo dục thường xuyên để lấy ý kiến đến ngày 20/10 tới đây. Khi ban hành chính thức, thông tư này sẽ thay thế Thông tư số 25/2020/TT-BGDĐT ngày 26/8/2020 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo.
Đọc dự thảo Thông tư quy định việc lựa chọn sách giáo khoa trong cơ sở giáo dục phổ thông và cơ sở giáo dục thường xuyên mà Bộ vừa công bố, chúng ta thấy có nhiều điểm mới, nhất là việc lựa chọn sách giáo khoa tới đây, giáo viên, các nhà trường sẽ được trao quyền nhiều hơn.
Vì thế, nhiều ý kiến cho rằng điểm mới này sẽ giúp cho các nhà trường lựa chọn được những bộ sách ưng ý nhất, phù hợp nhất và có thể hạn chế được những tiêu cực (nếu có) trong việc lựa chọn sách giáo khoa hằng năm.
Tuy nhiên, nếu như dự thảo Thông tư này được ban hành từ 4 năm trước, còn bây giờ mọi thứ gần như đã ổn định, an bài, không dễ gì để các tổ chuyên môn, nhà trường đi chọn bộ sách mới và bỏ đi công sức, tiền bạc đã đầu tư suốt nhiều năm vừa qua khi dạy chương trình 2018.
 |
Ảnh minh họa. |
Trải nghiệm chọn sách giáo khoa của một giáo viên
Là một giáo viên đang trực tiếp đứng lớp- kiêm nhiệm tổ trưởng chuyên môn ở một trường phổ thông, tôi đã có nhiều trải nghiệm về việc lựa chọn sách giáo khoa trong suốt 3 năm học vừa qua với rất nhiều cung bậc cảm xúc khác nhau.
Giáo viên chúng tôi phải trải qua nhiều cuộc họp của tổ chuyên môn, của nhà trường và trải qua nhiều bước từ việc đọc sách giáo khoa bản mẫu qua file PDF; viết nhận xét 3 cuốn sách giáo khoa môn mình đang dạy (Cánh Diều; Chân trời sáng tạo; Kết nối tri thức); làm biên bản; bỏ phiếu lựa chọn sách giáo khoa theo bước 1 của tổ, bước 2 của trường…
Vì thế, phải nói là công việc lựa chọn sách giáo khoa nó chỉ thực sự quan trọng ở năm đầu tiên, các năm về sau thực tế không còn nhiều ý nghĩa vì các trường sẽ tiếp tục lựa chọn bộ sách mà mình đang dạy chứ rất hiếm trường thay đổi sách khác.
Cũng chính từ thực tế trải nghiệm ở cơ sở, tôi cho rằng dự thảo Thông tư dù có nhiều điểm mới khi trao quyền lựa chọn sách giáo giáo viên, cho các nhà trường nhưng sẽ rất khó để giáo viên lựa chọn sách khác.
Sẽ không và nếu có thì sẽ là cực ít trường, tổ chuyên môn lựa chọn sách giáo khoa khác với bộ sách mà mình đang dạy trong những năm học vừa qua, nếu không có tác động trực tiếp từ cấp trên bởi giáo viên dưới cơ sở đã đầu tư quá nhiều thời gian, công sức cho bộ sách mà mình đang dạy những năm qua, không có lý do gì để họ chọn lại bộ sách khác.
Năm học 2024-2025 tới đây là năm thứ 5 cấp tiểu học, năm thứ 4 ở cấp trung học cơ sở, năm thứ 3 của cấp trung học phổ thông giảng dạy chương trình, sách giáo khoa mới nên sẽ không có chuyện giáo viên các trường phổ thông lại chọn 1 bộ sách giáo khoa khác với bộ sách mà trường, tổ chuyên môn của mình đang dạy 2-4 năm học trước.
Giáo viên môn học nào chọn bộ sách nào sẽ đi xuyên suốt cả cấp học chứ không thể các năm đầu cấp chọn sách này, năm cuối cấp lại chọn bộ sách khác. Bởi lẽ, mỗi bộ sách có cách bố trí kiến thức và triết lý xây dựng của các nhóm tác giả khác nhau. Các kiến thức môn học giữa các lớp có quan hệ mật thiết và được bố trí rích rắc với nhau giữa lớp dưới và lớp trên.
Vì thế, nếu chọn sai, chỉ có thể là năm đầu tiên các trường đã chọn lại, còn một khi đã bước sang năm cuốn chiếu cuối cùng chẳng lẽ lại đi lựa chọn sách khác? Không ai lại dại dột bỏ đi tất cả công sức, tiền bạc nhiều năm để làm lại từ đầu.
Trong khi, chương trình mới là pháp lệnh, sách giáo khoa chỉ là học liệu nên sách giáo khoa của bộ nào cũng phải bám vào chương trình môn học mà Bộ đã ban hành.
Hơn nữa, các năm học vừa qua, việc lựa chọn sách nào thì gần như cả huyện, cả tỉnh đã chọn chung 1 bộ để tiện sinh hoạt chuyên môn cũng như trong chỉ đạo, điều hành của bộ phận chuyên môn cấp phòng, sở.
Công sức giáo viên đầu tư kế hoạch bài dạy (giáo án); nhà trường mua sách giáo khoa, sách tài liệu cho thư viện nhà trường. Bây giờ, trường chọn lại sách giáo khoa khác, chẳng lẽ bỏ phí tất cả hay sao?
Dự thảo Thông tư quy định việc lựa chọn sách giáo khoa có thực sự cần thiết nữa không?
Theo dự thảo Thông tư quy định việc lựa chọn sách giáo khoa trong cơ sở giáo dục phổ thông và cơ sở giáo dục thường xuyên vừa công bố trên website của Bộ, việc lựa chọn sách giáo khoa sẽ được thực hiện theo các bước sau:
Hội đồng lựa chọn sách giáo khoa của cơ sở giáo dục phổ thông do hiệu trưởng cơ sở giáo dục phổ thông hoặc giám đốc trung tâm giáo dục thường xuyên thành lập, giúp người đứng đầu cơ sở giáo dục phổ thông tổ chức lựa chọn sách giáo khoa .
Mỗi cơ sở giáo dục phổ thông thành lập một hội đồng. Đối với trường phổ thông có nhiều cấp học, mỗi cấp học thành lập một hội đồng.
Hội đồng bao gồm: Người đứng đầu, cấp phó người đứng đầu; đại diện tổ chuyên môn; đại diện giáo viên, đại diện Ban đại diện cha mẹ học sinh của cơ sở giáo dục phổ thông.
Người đã tham gia biên soạn giáo dục thường xuyên hoặc tham gia chỉ đạo biên soạn, xuất bản, in, phát hành giáo dục thường xuyên và người làm việc ở các nhà xuất bản, các tổ chức có giáo dục thường xuyên không được tham gia Hội đồng.
Hội đồng xây dựng kế hoạch tổ chức lựa chọn giáo dục thường xuyên của cơ sở giáo dục phổ thông; phân công nhiệm vụ cho các thành viên Hội đồng.
Về quy trình tổ chức lựa chọn giáo dục thường xuyên, trước tiên là tổ chức lựa chọn giáo dục thường xuyên tại cơ sở giáo dục. Phòng Giáo dục và Đào tạo thẩm định hồ sơ lựa chọn sách giáo khoa của các cơ sở giáo dục phổ thông thuộc phạm vi quản lý theo quy định; báo cáo Sở Giáo dục và Đào tạo về kết quả thẩm định và danh mục lựa chọn giáo dục thường xuyên của các cơ sở giáo dục phổ thông thuộc phạm vi quản lý.
Sở Giáo dục và Đào tạo tổ chức thẩm định hồ sơ lựa chọn sách giáo khoa của các cơ sở giáo dục phổ thông thuộc phạm vi quản lý theo quy định; rà soát báo cáo của các Phòng Giáo dục và Đào tạo về kết quả thẩm định và danh mục lựa chọn sách giáo khoa của các cơ sở giáo dục phổ thông; tổng hợp kết quả, lập danh mục lựa chọn sách giáo khoa của các cơ sở giáo dục phổ thông, trình Ủy ban nhân dân cấp tỉnh xem xét, phê duyệt.
Căn cứ vào kết quả lựa chọn sách giáo khoa của các cơ sở giáo dục phổ thông do Giáo dục và Đào tạo trình, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quyết định phê duyệt danh mục lựa chọn sách giáo khoa của các cơ sở giáo dục phổ thông tại địa phương. Danh mục sách giáo khoa được phê duyệt thông báo đến các cơ sở giáo dục phổ thông tại địa phương trước ngày 30/4 hàng năm.
So sánh dự thảo Thông tư lần này với Thông tư số 25/2020/TT-BGDĐT mà các địa phương đã thực hiện trong mấy năm học qua, tôi nhận thấy bản chất của vấn đề không mấy thay đổi.
Theo Thông tư số 25/2020/TT-BGDĐT thì các tổ, các trường thực hiện bước 1, bước 2 cũng cơ bản như dự thảo bây giờ nhưng cấp quyết định cuối cùng là Hội đồng lựa chọn sách giáo khoa của Ủy ban nhân dân cấp tỉnh. Dự thảo lần này là do nhà trường cũng chọn bằng cách lập hội đồng, rồi đến phòng, sở thẩm định và cuối cùng cũng là Ủy ban nhân dân cấp tỉnh ra quyết định phê duyệt.
Chỉ khác, trước đây, Ủy ban nhân dân tỉnh (thành phố) thành lập hội đồng lựa chọn thêm một lần nữa, còn bây giờ là phê duyệt. Vì thế, dự thảo Thông tư lần này về bản chất không mấy thay đổi và thực tế khó tác động đến việc giáo viên các nhà trường chọn bộ sách giáo khoa khác với sách mà trường đang dạy mấy năm vừa qua.
Hãy đơn giản việc lựa chọn sách giáo khoa phổ thông
Chúng tôi cho rằng năm học 2024-2025 tới đây là là năm cuối cùng thực hiện cuốn chiếu sách giáo khoa chương trình 2018 nên việc lựa chọn sách giáo khoa cần đơn giản về thủ tục hành chính để giảm áp lực cho giáo viên vào thời điểm cuối học kỳ II.
Nếu tổ chuyên môn, nhà trường vẫn tiếp tục dạy bộ sách giáo khoa đối với các lớp trên thì chỉ cần yêu cầu hiệu trưởng báo cáo danh mục sách giáo khoa lên cấp trên là được.
Việc năm nào cũng yêu cầu các tổ chuyên, nhà trường phải tổ chức họp để lựa chọn sách giáo khoa và thực hiện hoàn thiện, in ấn các biểu mẫu nộp về trên nhưng vẫn chọn bộ sách giáo khoa đó là công việc vô bổ, lãng phí, tốn kém thời gian, công sức của giáo viên ở các nhà trường.
Cả nước có hàng chục ngàn trường học, hàng trăm ngàn tổ chuyên môn. Việc năm nào cũng lựa chọn sách giáo khoa với muôn vàn loại biểu mẫu để nhận xét sách giáo khoa, biên bản hội họp, phiếu chọn…sẽ tốn kém vô cùng.
Trong khi, sau năm đầu tiên, gần như 100% các tổ chuyên vẫn lựa chọn bộ sách mà mình đang dạy ở năm học trước thì việc yêu cầu giáo viên phải đọc, nhận xét cả 3 bộ sách, thậm chí như giáo viên môn tiếng Anh đến 9 bộ sách giáo khoa lớp mới để làm gì?
Và thực tế, có bao nhiêu giáo viên trong hàng triệu giáo viên có thể đọc được 3-9 cuốn sách giáo khoa bằng file PDF khác nhau cho năm học tới để đưa ra nhận xét của mình?
Tài liệu tham khảo:
https://moet.gov.vn/van-ban/vbdt/Pages/chi-tiet-van-ban.aspx?ItemID=1633
(*) Văn phong, nội dung bài viết thể hiện góc nhìn, quan điểm của tác giả.
