Vừa qua, Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam đăng bài viết:
Hà Nội: Chật vật tuyển sinh, nhà đầu tư chỉ rõ nhiều bất cập khiến trường tư quá khó;
Hà Nội: Tỷ lệ vào 10 công lập tăng, tuyển hơn chỉ tiêu, còn 'đất' nào cho trường tư?
Các bài viết phản ánh về những bất cập trong tuyển sinh lớp 10 giữa trường phổ thông công lập và tư thục tại Hà Nội, nhiều lãnh đạo cơ sở giáo dục, nhà đầu tư giáo dục trên cả nước đã bày tỏ sự quan tâm, chia sẻ và đồng tình.
Không chỉ tại Hà Nội, ở một số địa phương khác (ví dụ như Quảng Nam cũ, nay là Đà Nẵng...), không ít trường phổ thông tư thục cũng đang rơi vào tình cảnh tương tự. Nhiều nhà đầu tư chia sẻ với Tạp chí, họ không yêu cầu ưu tiên, chỉ mong được đối xử công bằng, được sống đúng với tinh thần “huy động và sử dụng hiệu quả mọi nguồn lực”, như Nghị quyết 19-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Ban Chấp hành Trung ương khóa XII về tiếp tục đổi mới hệ thống tổ chức và quản lý, nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động của các đơn vị sự nghiệp công lập đã nêu. Bởi nếu chỉ tập trung vào trường công, bỏ quên trường tư, thì sẽ lãng phí rất lớn các nguồn lực xã hội đã đầu tư và đi ngược chủ trương xã hội hóa giáo dục.
Đầu tư lớn nhưng thiếu học sinh, nhà đầu tư mất động lực, nguy cơ không trụ nổi
Thời điểm này, trong khi hầu hết trường phổ thông công lập đang chuẩn bị để bắt đầu năm học 2025-2026, thì Trường Tiểu học - Trung học cơ sở - Trung học phổ thông Quảng Đông (tỉnh Quảng Nam cũ) vẫn đang chật vật tuyển sinh. Việc tuyển không được không phải do chất lượng đào tạo không tốt mà không còn nguồn tuyển.
Chia sẻ với phóng viên, thầy Lê Tự Yến – Hội đồng quản trị Trường Tiểu học - Trung học cơ sở - Trung học phổ thông Quảng Đông cho biết, trước năm 2020, hưởng ứng chủ trương xã hội hóa giáo dục, nhà trường đã đẩy mạnh đầu tư hơn 40 tỷ đồng xây dựng cơ sở vật chất, mua sắm trang thiết bị dạy học phục vụ hoạt động giáo dục của nhà trường. Nhà trường cũng đặt kỳ vọng góp phần chia sẻ gánh nặng với hệ thống giáo dục công lập, tạo thêm lựa chọn cho phụ huynh và học sinh. Thế nhưng, khi đi vào hoạt động, chỉ tiêu tuyển sinh lớp 10 của trường phổ thông tư thục dần bị thu hẹp, khiến kế hoạch phát triển nhà trường bị ảnh hưởng nghiêm trọng.
Năm học 2023 – 2024, tỷ lệ tốt nghiệp trung học phổ thông của trường đạt 89,1%, có 02 học sinh đạt giải học sinh giỏi cấp tỉnh, năm học 2024 - 2025, tỷ lệ học sinh của nhà trường thi đỗ tốt nghiệp trung học phổ thông đạt 94,5%, có 03 học sinh đạt giải học sinh giỏi cấp tỉnh. Kết quả này cho thấy sự nỗ lực duy trì chất lượng đào tạo của đội ngũ thầy và trò nhà trường. Tuy vậy, “năm nay giáo viên có, cơ sở vật chất đầy đủ, nhưng không có đủ học sinh, với đà như năm học này và năm sau cũng vậy, trường không thể tồn tại. Không có học sinh, trường cũng không thể đảm bảo đời sống cho giáo viên”, thầy Yến bày tỏ sự trăn trở.
Thầy Yến cho rằng, nguyên nhân khó khăn trong công tác tuyển sinh bắt đầu từ sự thay đổi trong chính sách phân bổ chỉ tiêu tuyển sinh vào lớp 10 ở địa phương. Theo thầy, giai đoạn từ năm 2020 đến năm 2024, Quảng Nam áp dụng phương thức xét tuyển theo phân vùng, bảo đảm khoảng 80% số học sinh tốt nghiệp trung học cơ sở được tuyển vào các trường trung học phổ thông công lập, sau khi đã trừ số học sinh trúng tuyển vào các trường chuyên biệt trên địa bàn. Tuy nhiên, năm học 2025 – 2026 bắt đầu thi tuyển và tỷ lệ này tăng lên 85% học sinh vào lớp 10 trường công lập.
Cụ thể, năm học 2025-2026, tỉnh Quảng Nam quyết định thay đổi phương thức tuyển sinh lớp 10 trường công lập không chuyên biệt sau nhiều năm, từ xét tuyển sang thi tuyển 3 môn Toán, Ngữ văn và tiếng Anh kết hợp với xét tuyển dựa trên kết quả rèn luyện và học tập trong 4 năm học ở cấp trung học cơ sở của học sinh. Sau khi tính toán, Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Quảng Nam (trước đây) đã tham mưu Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Nam (trước đây) tỷ lệ tuyển sinh cả tỉnh hơn 85% số học sinh đang học lớp 9 vào trường phổ thông công lập [1].
“Việc nâng tỷ lệ tuyển sinh vào lớp 10 trường công lập đồng nghĩa với việc trường tư thục mất đi một phần nguồn tuyển sinh. Hiện nhà trường mới chỉ nhận được gần 20 hồ sơ đăng ký, trong khi những năm học trước, ví dụ như năm học 2023-2024, năm học 2024 – 2025 ở thời điểm tuần đầu tháng 8, nhà trường có thể tuyển được gần 200 chỉ tiêu vào lớp 10”, thầy Yến nói.
Thầy Yến cho rằng, cách phân bổ chỉ tiêu tuyển sinh lớp 10 giữa trường công lập và tư thục chưa hợp lý. Khi mà tỷ lệ học sinh vào trường công lập chiếm ưu thế tuyệt đối, trường tư khó có cơ hội tiếp cận nguồn tuyển. Do đó, việc đảm bảo môi trường phát triển cho trường phổ thông tư thục là hết sức cần thiết.
Việc phát triển giáo dục của nhà trường cần 03 yếu tố tiềm năng, đó là quy mô, chất lượng và hiệu quả. Trong đó quy mô là hàng đầu, quy mô là nói đến sự phát triển học sinh về mặt số lượng qua các năm. Thầy Yến cho rằng, cần cân đối tỷ lệ phân bổ học sinh vào lớp 10 giữa trường phổ thông công lập và tư thục.
Bên cạnh đó, khi đã khuyến khích tư nhân tham gia đầu tư cho giáo dục, nhà nước cần có chính sách rõ ràng để bảo vệ quyền tồn tại và phát triển của các trường nằm trong quy hoạch, được phép thành lập.
Ngoài ra, nhà nước cũng cần có hỗ trợ đất đai, tiền thuế đất, tiền học phí cho học sinh, cơ sở vật chất, thiết bị dạy học cho trường phổ thông tư thục, tương tự như một số ưu đãi dành cho trường phổ thông công lập chất lượng cao. Đây là cách để cả giáo dục công lập và tư thục cùng phát triển, thay vì cạnh tranh không cân sức.
Thầy Yến cho rằng, để cạnh tranh với trường công lập, nhà trường đã chủ động đầu tư vào đội ngũ bằng cách trả lương cao hơn để thu hút giáo viên giỏi, tâm huyết, sẵn sàng và kiên nhẫn dạy những học sinh có đầu vào chưa cao.
Song, việc đầu tư cho cơ sở vật chất, thiết bị, phòng học đạt chuẩn cũng rất tốn kém, trong khi chính sách hỗ trợ đất đai, thuế đất, thuế thu nhập hiện nay vẫn chưa đủ để giảm gánh nặng.
Với những khó khăn trên, thầy Yến cho rằng chỉ khi có sự công bằng, hài hoà trong phân bổ chỉ tiêu và hỗ trợ tài chính hợp lý, trường phổ thông tư thục mới có thể đứng vững, đóng góp lâu dài cho sự nghiệp giáo dục nước nhà.
Chỉ tiêu vào 10 công lập tăng, trường tư thục mất dần nguồn tuyển sinh
Chia sẻ thêm về vấn đề bất cập giữa trường công - tư, lãnh đạo Trường Trung học phổ thông Lê Hồng Phong (Hà Nội) cũng đã có những phân tích rất cụ thể.
Thầy Nguyễn Trọng Hiếu - Hiệu trưởng nhà trường cho biết, những năm gần đây, số lượng học sinh của Trường Trung học phổ thông Lê Hồng Phong (Hà Nội) thi đỗ vào các trường đại học, cao đẳng luôn đạt tỷ lệ cao; nhà trường không ngừng cố gắng, nỗ lực đầu tư để nâng cao chất lượng đào tạo. Tuy nhiên, công tác tuyển sinh của nhà trường đang phải đối mặt với nhiều khó khăn.
Một tiết học của học sinh Trường Trung học phổ thông Lê Hồng Phong (Hà Nội). Ảnh: website nhà trường
Hàng năm, nhà trường đều xây dựng kế hoạch tuyển sinh dựa trên năng lực cơ sở vật chất, đội ngũ giáo viên, cũng như định hướng phát triển của nhà trường. Sau đó, nhà trường gửi những thông tin này đến cơ quan quản lý để được phê duyệt chỉ tiêu tuyển sinh. Quy trình này phải chờ đợi nên mất khá nhiều thời gian và ảnh hưởng đến chất lượng tuyển sinh, kế hoạch ban đầu của nhà trường.
Hơn nữa, khi triển khai Chương trình giáo dục phổ thông 2018, nhà trường đã và đang chú trọng việc đầu tư cơ sở vật chất, thiết bị dạy học, đặc biệt là đội ngũ giáo viên. Bên cạnh đó, nhà trường còn thuê chuyên gia về trường để tập huấn cho giáo viên, chia sẻ phương pháp giảng dạy hiện đại để việc triển khai Chương trình giáo dục phổ thông 2018 đạt hiệu quả cao nhất.
Tuy nhiên hiện nay, việc phân bổ chỉ tiêu tuyển sinh vào lớp 10 giữa trường công và trường tư thục có sự thiếu công bằng, gây ra nhiều khó khăn cho trường phổ thông tư thục trong việc thu hút học sinh. Cụ thể, năm nay, nhà trường được giao 450 chỉ tiêu tuyển sinh, nhưng đến thời điểm hiện tại, nhà trường tuyển được khoảng 200 hồ sơ học sinh. Con số này thấp hơn so với kế hoạch, trong khi nhà đầu tư đã bỏ vốn lớn hàng tỷ đồng để xây dựng phòng học, trang thiết bị, ký hợp đồng cơ hữu với giáo viên và phải đảm bảo các khoản chi lương, bảo hiểm,...
Nguyên nhân của khó khăn này được thầy Hiếu cho rằng là do năm nay chỉ tiêu tuyển sinh vào các trường phổ thông công lập trên địa bàn thành phố Hà Nội có xu hướng tăng lên so với năm 2024. Điều này khiến cho trường phổ thông tư thục “ế” chỉ tiêu tuyển sinh, ảnh hưởng nghiêm trọng đến việc ổn định, khó chủ động xây dựng kế hoạch hoạt động của trường, và nhất là trong việc tái đầu tư.
Đồng thời, xung quanh nhà trường xuất hiện thêm một số trường phổ thông công lập mới, trường nào cũng được giao số lượng chỉ tiêu tương đương, hoặc nhiều hơn với nhà trường, khiến cho nguồn tuyển sinh vào trường phổ thông tư thục bị thu hẹp đáng kể.
Tài liệu tham khảo:
[1] https://baodanang.vn/tang-chi-tieu-quang-nam-giam-ap-luc-tuyen-sinh-lop-10-3154414.html
