Sáng nay (10/12/2025), trong chương trình làm việc của Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV đã biểu quyết thông qua Luật Giáo dục đại học (sửa đổi) với tỷ lệ 86,89% đại biểu tán thành.
Báo cáo tại phiên họp, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn cho biết, dự thảo luật đã tiếp nhận 336 ý kiến góp ý trực tiếp, trong đó có 244 ý kiến của đại biểu Quốc hội, đồng thời tiếp thu hơn 3.000 ý kiến của Ủy ban Văn hóa và Xã hội. Luật sửa đổi được kỳ vọng tạo đột phá cho hệ thống giáo dục đại học, đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng.
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Tiến Thảo - Vụ trưởng Vụ Giáo dục đại học (Bộ Giáo dục và Đào tạo) cho biết, Luật Giáo dục đại học (sửa đổi) gồm 9 chương, 46 điều. Xuyên suốt 46 điều của dự án Luật lần này là từ khóa “hiện đại hóa giáo dục đại học, gia tăng chất lượng đào tạo đại học”.
Phát huy tự chủ đại học, thoát ly khỏi quan điểm “tự chủ là tự lo” như trước đây
Theo Giáo sư Nguyễn Tiến Thảo, một trong những điểm mới có tính đột phá của luật lần này là việc kiến tạo hành lang pháp lý đủ để các cơ sở giáo dục đại học đột phá, tiên phong trong đổi mới sáng tạo, đào tạo tinh hoa, đào tạo chất lượng cao và cung cấp nguồn nhân lực trình độ cao cho sự phát triển kinh tế - xã hội
Luật sửa đổi thiết lập hệ thống giáo dục đại học thống nhất, quản trị đại học tiên tiến, gia tăng sức mạnh nội sinh; kết thúc hoạt động của Hội đồng trường tại các cơ sở giáo dục đại học công lập, tăng cường vai trò lãnh đạo của tổ chức Đảng trong cơ sở giáo dục đại học.
Đồng thời, bảo đảm tự chủ toàn diện của các trường đại học về không gian học thuật, đội ngũ cán bộ, nghiên cứu khoa học và đổi mới sáng tạo, tài chính và hợp tác quốc tế; tạo đột phá về quản trị và phương thức quản lý nhà nước, hoàn thiện mô hình quản trị ở từng cơ sở giáo dục đại học theo hướng hiện đại, chuyên nghiệp. Quản lý nhà nước chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm, ứng dụng công nghệ số và tiêu chuẩn chất lượng để quản lý toàn hệ thống.
Luật sửa đổi cũng thể hiện sự đột phá trong quản trị cấp cơ sở giáo dục đại học, tạo sự đồng bộ, liên thông giữa các trình độ, các chương trình đào tạo chuyên sâu, đặc thù; quyền tự chủ là quyền pháp định và không phụ thuộc vào mức độ tài chính, tăng tính quyết, tự chịu trách nhiệm gắn với minh bạch và giải trình trong hoạt động giáo dục đại học.
Đồng thời, mở đường cho việc ứng dụng công nghệ thông tin trong phát triển giáo dục số, quản trị hệ thống chất lượng theo chuẩn; chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm chất lượng giáo dục đại học, kèm theo chế tài xử lý các vi phạm.
Theo đó, Luật sửa đổi phát huy tự chủ đại học, trao quyền tự chủ đầy đủ, toàn diện cho các cơ sở giáo dục đại học không phụ thuộc vào mức độ tự chủ tài chính, thoát ly khỏi quan điểm trước đây “tự chủ là tự lo”, chuyển sang cơ chế Nhà nước và cơ sở giáo dục đại học cùng chăm lo phát triển giáo dục đại học.
Tự chủ bao gồm tự chủ học thuật, tổ chức bộ máy, đào tạo, nghiên cứu khoa học, hợp tác quốc tế, nhân sự và tài chính; đồng thời khẳng định trách nhiệm giải trình là nghĩa vụ pháp lý bắt buộc. Tự chủ song hành với cơ chế kiểm soát quyền lực, bảo đảm liêm chính học thuật, minh bạch và chất lượng hoạt động của cơ sở giáo dục đại học.
Đẩy mạnh chuyển đổi số trong giáo dục đại học
Luật cũng nhấn mạnh việc đổi mới hoạt động giáo dục đại học, ứng dụng các mô hình giáo dục số, công nghệ giáo dục hiện đại; thúc đẩy học tập suốt đời; kiểm soát và gia tăng chất lượng đào tạo; hiện đại hóa chương trình, học liệu, công nghệ giáo dục đại học; thu hẹp nhanh khoảng cách với thị trường lao động, lấy các chuẩn làm thước đo, công cụ điều tiết và kiểm soát đầu ra. Việc kiểm soát chặt chẽ các nhóm ngành đào tạo giáo viên, sức khỏe, pháp luật cũng được đặt ra.
Cơ sở giáo dục đại học được xác định là trung tâm của hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia, thúc đẩy liên kết chặt chẽ giữa nhà trường, doanh nghiệp và địa phương trong đào tạo, nghiên cứu và chuyển giao tri thức.
Quy định này nhằm thể chế hóa tinh thần Nghị quyết 57-NQ/TW, gắn đào tạo với nghiên cứu khoa học, đặc biệt là đào tạo gắn với nhu cầu thực tiễn, các ngành khoa học mũi nhọn, công nghệ kỹ thuật then chốt; đồng thời phát huy sức mạnh tập thể của các cơ sở giáo dục đại học trong nghiên cứu, đổi mới sáng tạo và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao phục vụ phát triển kinh tế - xã hội.
Về chính sách đầu tư, Luật quy định đầu tư cho các cơ sở giáo dục đại học đạt chuẩn, nâng chuẩn tiến tới các ngành, lĩnh vực đạt tầm cỡ quốc tế; hình thành các đại học xuất sắc dẫn dắt hệ thống; bảo đảm nguồn lực cho toàn hệ thống giáo dục đại học.
Đồng thời, mở rộng, đa dạng hóa nguồn lực và bảo đảm công bằng giữa các chủ thể tham gia hoạt động giáo dục đại học; tạo cơ chế, chính sách đột phá để huy động mọi nguồn lực, kiến tạo môi trường phát triển, sân chơi cạnh tranh bình đẳng giữa công lập và tư thục.
Luật cũng mở hành lang, cơ chế chính sách thu hút đội ngũ cán bộ, giảng viên giỏi; chính sách hỗ trợ sinh viên từ đại học đến sau đại học; tạo cơ chế chính sách đột phá huy động mọi nguồn lực, khơi dậy tiềm năng, kiến tạo môi trường sáng tạo, sân chơi cạnh tranh bình đẳng cho các bên liên quan tham gia hoạt động giáo dục đại học.
