Bộ Giáo dục và Đào tạo đã tổ chức nhiều hội thảo ý kiến xây dựng Đề án quốc gia “Đưa tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học giai đoạn 2025 – 2035, tầm nhìn 2045”.
Trong đó, Thứ trưởng Phạm Ngọc Thưởng nhấn mạnh: “Trước đây, dạy, học ngoại ngữ thường tập trung sâu vào ngữ pháp, từ vựng chưa chú trọng nhiều về giao tiếp. Với Đề án này, Bộ Giáo dục và đào tạo mong muốn phát triển khả năng giao tiếp của học sinh ở cả trong trường học và ngoài xã hội, tạo nên hệ sinh thái phát triển ngoại ngữ”.
Lãnh đạo một số trường tiểu học và chuyên gia đã có những chia sẻ về vấn đề này, đặc biệt là triển khai các mô hình trường học ESL (English as a Second Language - tiếng Anh như ngôn ngữ 2) ngay từ tiểu học, tạo điều để học sinh sớm tiếp cận với tiếng Anh.
Chuyển hướng dạy học tăng cường giao tiếp
Bàn luận về mục tiêu đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ 2, trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Thạc sĩ Nguyễn Thị Kim Ngân - Giảng viên Khoa Tiếng Anh, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội cho biết:
"Mục tiêu đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ 2 là cấp thiết trong bối cảnh toàn cầu hóa. Trước đó, chúng ta cũng đã có những bước đệm, sự chuẩn bị để thực hiện mục tiêu này.
Trong 5 năm trở lại đây, mục tiêu, bản chất của việc học tiếng Anh đối với học sinh Việt Nam đã có nhiều đổi khác, học tiếng Anh để thật sự sử dụng, không phải chỉ để phục vụ những bài thi. Do đó, học sinh cũng trở nên chủ động và tích cực hơn, tránh hình thức học lò, luyện thi.
Đề án quốc gia “Đưa tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học giai đoạn 2025 – 2035, tầm nhìn 2045” là bước đi mạnh mẽ, quyết đoán của Nhà nước, hướng đến việc phát huy năng lực sử dụng ngôn ngữ của người học. Tất nhiên, vẫn sẽ có những thách thức nhưng nhìn chung, tôi tin rằng đây là mục tiêu khả thi".
Theo cô Ngân, để học sinh có thể thực sự “tắm” mình trong ngôn ngữ, điều đầu tiên cần làm là phải tạo điều kiện để người học tiếp xúc với ngôn hàng ngày một cách tự nhiên. Mỗi học sinh sẽ có phong cách học tập khác nhau nên khi xây dựng hệ sinh thái phát triển ngoại ngữ phải đảm bảo sự hài hòa của tất cả những yếu tố, phát triển toàn diện kỹ năng nghe - nói - đọc viết.
Chia sẻ về kinh nghiệm giảng dạy của mình, Thạc sĩ Nguyễn Thị Kim Ngân cho biết, tôn chỉ dạy học của cô là “teaching is inspiring” tức là dạy học truyền cảm hứng, giúp người học yêu thích và thực sự muốn học tiếng Anh.
Với vấn đề học liệu, cô Ngân đặc biệt quan tâm đến "authentic materials" - ngữ liệu thực. Thay vì lấy các ví dụ theo định hướng format bài thi, cô Ngân sẽ hướng người học đến các bài báo bằng tiếng Anh để học sinh có thể hiểu cách ngôn ngữ được sử dụng trong thực tế.
Ngoài ra, cô cũng cho học sinh nghe nhạc, đọc truyện, xem phim bằng tiếng Anh, tùy độ tuổi để lựa chọn ngữ liệu phù hợp.
Điều này không chỉ giúp học sinh dễ dàng tiếp thu ngoại ngữ mà còn hình thành “background knowledge” - kiến thức nền. Ngữ liệu phải làm được 2 việc, đầu tiên là thực sự phản ánh cách áp dụng ngôn ngữ trong thực tế. Thứ 2 là tài liệu cần phải được cập nhật nhằm nâng cao kiến thức nền cho học sinh, điều này vô cùng quan trọng khi học sinh viết và đọc.
Với việc dạy từ vựng, ngữ pháp, cô Ngân cũng luôn cố gắng đưa vào ngữ cảnh thực để học sinh có thể hiểu được để có thể sử dụng, giao tiếp.
Ngoài ra, cô Ngân áp dụng phương pháp “communication approach”, chú ý đến việc giao tiếp, xây dựng nền tảng về ngữ pháp, từ vựng và phát âm, sử dụng học liệu thực từ đó đưa cho học sinh các bài tập cụ thể.
Ví dụ như giao học sinh lồng tiếng cho một đoạn phim hoạt hình hoặc làm 1 đoạn phỏng vấn… để tạo hứng thú với tiếng Anh cho học sinh và khuyến khích các em thực sự sử dụng ngôn ngữ trong bối cảnh thực tế.
Triển khai mô hình trường học ESL ngay từ cấp tiểu học
Để thực hiện mục tiêu đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ 2, việc sớm phổ biến đối với học sinh ngay từ cấp tiểu học là cần thiết. Trường Tiểu học Châu Sơn (Ba Vì, Hà Nội) là 1 trong số 3 trường tiểu học ở Ba Vì đang triển khai mô hình trường học ESL (English as a Second Language).
Thầy Nguyễn Mai Lâm - Hiệu trưởng nhà trường chia sẻ: "Mục tiêu đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ 2 là chủ trương phù hợp với xu thế hội nhập toàn cầu và đặc biệt cần cho học sinh sớm làm quen ngay từ bậc tiểu học. Nhà trường đã nắm bắt được tinh thần đó và triển khai chương trình làm quen với tiếng Anh cho học sinh từ lớp 1, lớp 2 và dạy học bổ trợ, tăng cường cho học sinh lớp 3, 4, 5.
Hiện tại, Trường Tiểu học Châu Sơn đang làm quen, từng bước tiếp cận với mô hình trường học ESL. Để nhân rộng mô hình này với các trường ở vùng còn nhiều khó khăn như nhà trường không dễ dàng. Mặc dù vậy, chúng ta vẫn cần bắt tay vào thực hiện, vừa làm vừa rút kinh nghiệm, nếu e dè sẽ rất khó có thể đạt được mục tiêu đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ 2.
Trước hết, chúng tôi tiến hành thay đổi không gian trường học, thêm một số khẩu hiệu, biển lớp song ngữ, trang trí sân trường, không gian phòng ngoại ngữ. Sắp tới nhà trường cũng sẽ triển khai các tiết học thực hành giao tiếp tiếng Anh cho học sinh và các cuộc thi tiếng Anh, hoạt động ngoại khóa tiếng Anh trong nhà trường".
Cùng bàn luận về vấn đế này, cô Hứa Thị Hồng Dung - Hiệu trưởng Trường Tiểu học Cổ Đô (Ba Vì, Hà Nội), nơi cũng đang triển khai mô hình trường học ESL cho biết: "Việc đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ 2 trong các nhà trường tiểu học cần thiết, đặc biệt cho học sinh các vùng nông thôn, ngoại thành như trường chúng tôi.
Học sinh không có quá nhiều điều kiện để học tiếng Anh, số lượng các trung tâm tiếng Anh hạn chế. Các em thường không được rèn kỹ năng nghe, nói nói dù ngữ pháp, từ vựng tương đối tốt.
Khi thực hiện mô hình trường học ESL, chúng tôi cố gắng tạo môi trường sử dụng Tiếng Anh cho học sinh, không bó hẹp trong các giờ giảng khiến ngôn ngữ trở nên khô cứng.
Giáo viên khuyến khích học sinh dùng tiếng Anh trong nhiều hoàn cảnh, xuất phát từ những điều rất quen thuộc như lời chào hay trò chuyện với bạn bè trong giờ ra chơi bằng tiếng Anh. Ngoài ra, hoạt động như "Ngày hội tiếng Anh", "Rung chuông vàng", "Văn nghệ song ngữ"... cũng được thực hiện để hướng học sinh sử dụng Tiếng Anh nhiều hơn trong nhà trường
Với vấn đề đánh giá học sinh, dần dần chúng tôi sẽ đưa thêm phần kiểm tra kỹ năng nghe, nói. Tuy nhiên, điều này sẽ được thực hiện từ từ để tránh bỡ ngỡ cho học sinh".
Nhằm thực hiện tốt mục tiêu đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ 2, cô Dung có đưa ra một số kiến nghị. Đầu tiên là nên quan tâm đến đội ngũ giáo viên, bổ sung thêm nguồn giáo viên, có cơ chế hỗ trợ với các giáo viên dạy thừa số tiết.
Ngoài ra, cần đầu tư thêm cơ sở vật chất, thiết bị, học liệu, xây dựng các góc tiếng Anh trong khuôn viên nhà trường. Bên cạnh đó, khuyến khích sự tham gia của các trung tâm tiếng Anh trong việc tổ chức các sân chơi cho học sinh.
Với các trường ở vùng khó khăn, nên phát triển thêm mô hình giáo viên giúp đỡ giáo viên, chia sẻ kinh nghiệm hay liên kết với các trường đại học, trường phổ thông khác để cùng chung tay thực hiện.
Các nhà trường cũng rất cần sự phối hợp chặt chẽ với phụ huynh, mong nhận được sự ủng hộ từ phía cha mẹ học sinh trong các hoạt động phát triển kỹ năng tiếng Anh cho học sinh. Đồng thời, cũng cần tăng cường kinh phí chi thường xuyên cho các nhà trường, vì không phải ở địa phương nào, phụ huynh cũng có khả năng đóng góp các khoản chi phí này.
