Nhà báo Nguyễn Hào ra mắt sách Tôi “làm” than thổ phỉ với gần 50 phóng sự điều tra

Sáng ngày 21/8, nhà báo Nguyễn Sỹ Hào (bút danh Nguyễn Hào) - Phó Tổng biên tập Báo Đại biểu Nhân dân chính thức ra mắt cuốn sách Tôi "làm" than thổ phỉ tập hợp gần 50 phóng sự điều tra, ghi dấu hành trình dấn thân vào những điểm nóng để phơi bày sự thật.

Tham gia buổi lễ có đại diện lãnh đạo, nguyên lãnh đạo Đài Tiếng nói Việt Nam, đại diện Báo Đại biểu Nhân dân cùng đông đảo người thân, bạn bè của nhà báo Nguyễn Hào.

Phát biểu khai mạc buổi lễ, nhà báo Nguyễn Hào chia sẻ, ông đã ấp ủ dự định ra mắt cuốn sách này từ lâu nhưng đến thời điểm hiện tại mới thực hiện được. Trong gần 50 tác phẩm in trong sách, nhiều tác phẩm từng đoạt giải cao trong nước và quốc tế. Mỗi bài phóng sự đều gắn với một số phận nhân vật, mỗi số phận có cái tốt, cái xấu, có những đau đớn, bất hạnh… Nhà báo Nguyễn Hào tâm sự, hành trình viết phóng sự, ghi chép có nhiều câu chuyện mà khi thực hiện cuốn sách này khiến ông băn khoăn vì không muốn gợi lại một nỗi buồn đã qua. Nhưng ông quyết định in sách với mong muốn người đọc thấy được những số phận đã đổi thay, những câu chuyện vẫn còn nguyên sức nặng.

"Những tác phẩm của tôi từ năm 2000 vẫn còn được lưu chiểu tại Thư viện Quốc gia. Tôi đã mất 1 tháng để tìm lại các tác phẩm này, giữ lại toàn bộ nội dung nguyên bản không hề sửa chữa từ 25 năm trước tới bây giờ.

Lùi một bước để nhìn xa, tôi muốn viết lại để nghĩ khác, để hiểu hơn. Xã hội đang đổi thay, sự kiện không ngừng chuyển động, biết đâu những chuyện cũ tôi kể lại vẫn có ích trong việc soi rọi hiện tại - như một tấm gương, để người đi sau khỏi giẫm vết xe đổ”, nhà báo Nguyễn Hào chia sẻ.

Gần 50 tác phẩm trong cuốn sách đều là những câu chuyện chân thực về hành trình dấn thân của nhà báo Nguyễn Hào để tìm ra sự thật. Trong đó, ông cũng chia sẻ về 2 tác phẩm mà bản thân rất tâm đắc và mất nhiều thời gian, công sức để hoàn thành là "Tôi làm than "thổ phỉ" và "Đem con đi gửi... xứ người".

Với tác phẩm phóng sự Tôi làm than "thổ phỉ", nhà báo Nguyễn Hào kể lại hành trình dấn thân, thậm chí từng làm cửu vạn vào ban đêm để điều tra sự thật. Sau những ngày thâm nhập vào hang ổ khai thác than lậu, về đến tòa soạn ông miệt mài viết tác phẩm ngay trong đêm. Sau khi đăng tải, tác phẩm này đã tạo tiếng vang lớn thời bấy giờ.

Với tác phẩm "Đem con đi gửi... xứ người", nhà báo Nguyễn Hào phản ánh vấn nạn rất nhiều trẻ em trong gia đình khó khăn ở Bắc Ninh trước đây bị bán đi làm con nuôi cho người nước ngoài. Việc cho và nhận con nuôi được pháp luật nước ta quy định rõ ràng với mục đích nhân đạo, tìm kiếm cho trẻ em một tương lai tốt đẹp hơn. Tuy nhiên, một nhóm người đã lợi dụng sự nghèo túng, sự nhẹ dạ cả tin của một số gia đình để giả dạng là cán bộ Sở Tư pháp tỉnh Bắc Ninh để biến những em nhỏ thành những món hàng nhằm trục lợi bất chính.

Tiến sĩ, Nhà báo Lê Thanh Kim - Phó Tổng biên tập Báo Đại biểu Nhân dân chia sẻ: Thể loại phóng sự điều tra là hồn cốt của một cơ quan báo chí. Tuy nhiên, điều khiến ông trăn trở là hiện nay trên các mặt báo ngày càng thưa vắng, thậm chí không còn các bài phóng sự điều tra mang đậm dấu ấn dấn thân như trước.

Cách đây hơn 20 năm, bạn đọc hăm hở đến sạp báo tìm mua những tờ báo có các phóng sự dài kỳ, những bài ghi chép cảm động… tạo nên đời sống báo chí sôi động, ấn tượng. Đặc biệt đối với các nhà báo khi ấy, nói đến phóng sự là nói đến sự xả thân, dấn thân không ngại gian khó, nguy hiểm…

“Và như nhà báo Nguyễn Sỹ Hào chia sẻ, anh viết ra để nhớ, để biết ơn và để gửi gắm điều gì đó tử tế cho mai sau. Đó cũng là lời nhắc nhở với chính những người làm báo hôm nay, chúng ta phải làm sao làm sống lại những trang phóng sự điều tra hấp dẫn trên mặt báo. Nhiều đơn vị cũng đã tổ chức những buổi tọa đàm để tìm ra lời giải của vấn đề này nhưng gần như không có nhiều sự thay đổi. Chúng ta phải làm sao để giữ được hồn cốt của báo chí qua những trang phóng sự".

Có mặt ủng hộ buổi ra mắt cuốn sách Tôi "làm" than thổ phỉ, nhà báo Nguyễn Thị Kim Cúc, nguyên Phó Tổng Giám đốc Đài Tiếng nói Việt Nam bày tỏ: "Trên sóng Đài tiếng nói Việt Nam những năm sau đổi mới có thể nói có rất nhiều bài viết của Nguyễn Hào được lên sóng và nhận được sự quan tâm, sự ủng hộ của dư luận, thính giả nghe đài. Lúc bấy giờ, mỗi ngày chúng tôi đều nhận được hàng trăm lá thư của thính giả nghe đài bày tỏ sự quan tâm và mến phục những cây bút của Đài Tiếng nói Việt Nam như Nguyễn Hào.

23 năm gắn bó với Đài Tiếng nói Việt Nam, Nguyễn Hào đã có những bài viết rất sâu sắc. Tôi rất ấn tượng với câu mà Hào viết trong sách "tôi viết như lên đồng, viết như dòng suối chảy mạnh mẽ, viết ra để nhớ, để biết ơn, và để gửi gắm điều gì đó tử tế cho mai sau". Tôi cho rằng tình cảm ấy, suy nghĩ ấy đã giúp cho Nguyễn Hào vượt qua rất nhiều khó khăn, thách thức để cho ra đời những trang phóng sự sâu sắc, để lại giá trị đến tận sau này".

Ấn tượng với những trang viết rất đời của nhà báo Nguyễn Hào, Đại tá, nhà báo Nguyễn Như Phong, nguyên Phó Tổng biên tập Báo Công an Nhân dân đánh giá rất cao các trang phóng sự của Nguyễn Hào vì luôn đi thẳng vào vấn đề, không ngại nói ra sự thật.

"Phóng sự là một thể loại báo chí, có nhiệm vụ trước hết là thông tin thời sự về người thật, việc thật trong một quá trình phát triển, đồng thời trả lời những câu hỏi mà hiện thực đề ra, đáp ứng các yêu cầu chung đối với tác phẩm báo chí. Tuy nhiên, tác giả vẫn có thể sử dụng một lối thể hiện kết hợp giữa thông tin thời sự, với bút pháp văn học để nhằm tạo ra giọng điệu phong phú, linh hoạt.

Bút pháp văn học của Nguyễn Hào ở đây không lấy cái bóng bẩy bề ngoài của câu chữ mà tập trung vào nội dung, vào câu chuyện, vào nhân vật. Từ đó, toát lên chất nhân văn, sự dũng cảm của người viết… Tiếc thay, giờ đây các thể loại phóng sự như vậy hầu như biến mất trên các mặt báo”.

Trong khi đó, nhà báo Trần Đức Nuôi, nguyên Trưởng Ban Thư ký biên tập Đài Tiếng nói Việt Nam bày tỏ: "Tôi rất ấn tượng với những trang viết của Nguyễn Hào vì đã dám dấn thân, dám nói ra sự thật những mặt trái trong xã hội. Điều đó có thể khiến nhiều người không thích nhưng nó có ích cho sự phát triển của đất nước.

Việc Nguyễn Hào ghi lại tập sách này không phải để ghi lại tiếng vang cho mình mà để ghi lại những dấu ấn, những giá trị cho thế hệ mai sau. Đây là nguồn cảm hứng lớn cho các phóng viên, nhà báo trẻ học tập, làm sống lại những trang phóng sự chân thực trên mặt báo. Là nhà báo cần ghi nhớ 3 điều cốt lõi. Thứ nhất là truyền tải sự thật, thứ hai là có tình, có nghĩa và thứ ba là để lại cho đời tác phẩm đáng trân trọng".

Cũng trong buổi lễ, nhà báo Trần Nhật Minh, nguyên Trưởng Ban Văn học Nghệ thuật, Đài Tiếng nói Việt Nam cho biết, ông và nhà báo Nguyễn Sỹ Hào có nhiều năm cùng làm việc tại Đài Tiếng nói Việt Nam nhưng theo hai mảng khác nhau, một văn nghệ, một phóng sự điều tra.

"Nguyễn Hào bóng bẩy, ít ai ngờ đã từng lọ mọ đột nhập hang ổ than thổ phỉ lấm lem để bung ra những trang điều tra sắc bén; từng chìa bàn tay cảm thông những gia đình thuyền viên bất hạnh; ém cửa khẩu lật tẩy nạn bảo kê hàng lậu; lăn lộn vùng “trắng” chết chóc ma túy... để những trang báo rung lên hồi chuông cảnh báo".

Theo nhà báo Trần Nhật Minh, hấp dẫn không phải ở câu chữ lấp lánh của dạng phóng sự - bút ký mà đây là sự công phu vượt nguy hiểm, gom lại những tình tiết, số liệu... thuyết phục, ăm ắp hơi thở hiện trường.

"Dân báo điều tra có cái cần giữ mình như mèo dạy hổ không dạy hết đòn, 10 phần tư liệu thu thập được thì viết 5 - 6, còn lại để phòng 'đối tượng' phản đòn. Điều đó cần những trang điều tra logic chặt chẽ không được phép 'trữ tình ngoại đề' như những dạng phóng sự, ký sự, bút ký khác. Điều này Nguyễn Hào nên tự hào vì đã làm được để các phóng sự không bị rơi vào im lặng mà đều có những hồi âm từ các cấp thẩm quyền”, nhà báo Trần Nhật Minh nhận định.

Một số hình ảnh khác tại buổi lễ: