Trước thềm năm học 2025-2026, nhiều phụ huynh đang chuẩn bị mua sách giáo khoa cho con em của mình. Ai cũng mong muốn mua được những cuốn sách chính thống, có chất lượng tốt.
Tuy nhiên, tình trạng sách giáo khoa giả, sách lậu trên thị trường khiến không ít phụ huynh lo lắng. Điển hình là vụ việc gần đây khi Công an tỉnh Bắc Ninh đã khởi tố 3 người trong đường dây sản xuất, buôn bán sách giáo khoa giả có quy mô liên tỉnh.
Trước thực trạng này, lãnh đạo một số cơ sở giáo dục đã đưa ra lưu ý cho phụ huynh để lựa chọn được những cuốn sách chất lượng, đảm bảo việc học của học sinh.
Mua sách giáo khoa qua nhà sách chính thống để đảm bảo nguồn sách chất lượng
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, thầy Ngô Thanh Xuân - Hiệu trưởng Trường Trung học phổ thông Chuyên Lào Cai (tỉnh Lào Cai) cho biết, hiện nay, nhà trường chưa gặp tình trạng mua phải sách giáo khoa giả, sách in lậu, cũng như chưa nhận được phản hồi tiêu cực về vấn đề này.
Đối với sách giáo khoa, nhà trường sẽ giới thiệu tới phụ huynh, học sinh những nhà sách uy tín và có cam kết về chất lượng, giá cả. Đồng thời, cung cấp đầy đủ thông tin về những đầu sách cần thiết sử dụng trong năm học để phụ huynh có thể thuận tiện và an tâm khi mua sách.
Tuy nhiên, theo thầy Xuân, tình trạng sách giáo khoa giả vẫn còn tồn tại trên thị trường đang là vấn đề đáng lo ngại. Những cuốn sách này được in lậu hoặc sao chép, sản xuất một cách tùy tiện mà không có sự cho phép của nhà xuất bản hay tác giả.
Tuy vậy, nhiều phụ huynh, học sinh vì nhiều lý do khác nhau vẫn mua phải sách giả. Nguyên nhân chính xuất phát từ yếu tố kinh tế, khi giá thành của sách giả rẻ hơn nhiều so với sách thật. Đây là một lợi thế cạnh tranh dù bất hợp pháp nhưng những đối tượng sản xuất sách giả vẫn tận dụng triệt để. Họ có thể né tránh được các chi phí liên quan đến bản quyền, thuế, hay các quy trình xuất bản chính thống. Lợi dụng việc không phải đóng thuế nhà nước và các chi phí bản quyền, các đối tượng làm sách giả chỉ cần đầu tư một khoản tiền rất nhỏ cho việc in ấn.
Ví dụ, một cuốn sách giả được bán ra với giá 30.000 đồng, trong khi các đối tượng sản xuất sách giả chỉ mất 10.000 đồng cho phí in lậu mà không mất thêm bất kì chi phí phát sinh nào khác. Trong khi đó, đối với sách thật, một cuốn sách được xuất bản phải trải qua các quy trình biên soạn, thẩm định, in ấn rất công phu, chất lượng giấy in, mực in cũng được đảm bảo nên giá cả sẽ cao hơn. Sự chênh lệch này tạo ra một khoản lợi nhuận lớn khiến các đối tượng sẵn sàng trục lợi, làm sách giả vẫn xuất hiện tràn lan trên thị trường.
Trong khi đó, nhiều phụ huynh với mong muốn tiết kiệm chi phí học tập cho con em, đã vô tình bị thu hút bởi mức giá rẻ của sách giả, sách lậu mà không biết về nguồn gốc và những hệ lụy đi kèm. Khi đứng trước hai lựa chọn, một cuốn sách giá cao và một cuốn sách có nội dung tương tự với giá rẻ hơn, tâm lý chung của người tiêu dùng là chọn phương án tiết kiệm hơn. Chính điều này đã vô tình tiếp tay cho hành vi trục lợi của những đối tượng in lậu và khiến sách giả, sách lậu có nguy cơ lọt vào trong trường học.
Cùng bàn về vấn đề này, cô Phạm Phương Mai - Hiệu trưởng Trường Tiểu học Cao Văn Ngọc (thành phố Hồ Chí Minh) cho biết, sách giáo khoa tại nhà trường được mua theo hai kênh chính.
Trong đó, ở kênh thứ nhất, đa số phụ huynh chọn đăng ký mua sách qua nhà trường. Sau khi phụ huynh đăng ký sách, thư viện trường sẽ tổng hợp danh sách và đặt mua sách từ một nhà sách uy tín, chính thống nhằm đảm bảo nguồn sách chất lượng cho học sinh. Kênh thứ hai, chỉ số ít phụ huynh chủ động mua sách cho con em mình cũng được nhà trường tư vấn địa chỉ uy tín.
Nhờ đó, cho đến thời điểm hiện tại nhà trường chưa từng phát hiện sách giả, lậu lọt vào trong trường.
Theo cô Mai, việc sử dụng sách giả gây ra nhiều hậu quả, ảnh hưởng trực tiếp đến học sinh và phụ huynh. Trước hết, sách giả thường có nội dung không chính xác, dẫn đến việc học sinh tiếp thu những kiến thức sai lệch so với thực tế.
Bên cạnh đó, chất lượng hoàn thiện kém của sách giả khiến sách dễ bị bong tróc và rách trang chỉ sau một thời gian ngắn sử dụng, gây gián đoạn việc học tập. Những vấn đề này không chỉ gây thiệt hại về kinh tế cho phụ huynh khi phải mua sách mới thay thế, mà còn gây ra những lo lắng về mặt sức khỏe của học sinh. Bởi các em có thể bị ảnh hưởng đến thị giác nếu tiếp xúc với một số loại sách giả có chất lượng in ấn kém.
Song, hiện nay, nhiều phụ huynh mua phải sách giả là do còn thiếu thông tin về sách và "ham" mức giá rẻ. Khi mua sách bên ngoài mà không có địa chỉ tin cậy được nhà trường giới thiệu, phụ huynh dễ bị hấp dẫn bởi sách có giá thành thấp. Họ thường nghĩ đơn giản rằng sách giá rẻ là một món hời, mà không lường trước được hậu quả của sách giả, kém chất lượng. Ngoài ra, với việc sách giả được sản xuất ngày càng tinh vi, phụ huynh cũng ngày càng khó phân biệt được sách thật - giả.
Phụ huynh không nên ham rẻ và cần kiểm tra sách trước khi mua về sử dụng
Theo cô Phạm Phương Mai, trước tình trạng sách giả, sách lậu có nguy cơ len lỏi vào trong trường học, nhà trường đã thực hiện một số giải pháp để ngăn chặn việc này. Cụ thể, nhà trường chú trọng tuyên truyền và cung cấp thông tin cho phụ huynh về các địa chỉ mua sách, nhà sách có uy tín.
Đồng thời, nhà trường cũng nhấn mạnh tác hại, hệ lụy của sách giả, không chỉ gây thiệt hại về kinh tế mà còn ảnh hưởng xấu đến nội dung học tập của học sinh, làm tổn hại đến vấn đề bản quyền của nhà xuất bản và môi trường giáo dục nói chung tới các bậc phụ huynh. Bằng cách định hướng và cảnh báo rõ ràng, nhà trường giúp phụ huynh có đủ thông tin để đưa ra quyết định đúng đắn, tránh mua phải sách giả, sách lậu.
Nữ hiệu trưởng nhấn mạnh, để tránh mua phải sách giả, sách lậu, phụ huynh cần đặc biệt lưu ý khi mua và lựa chọn sách. Phụ huynh nên mua sách tại những nhà sách chính thống hoặc các địa chỉ được nhà trường giới thiệu, thay vì mua ở những nơi không rõ nguồn gốc. Cùng với đó, cần gỡ bỏ tâm lý ham rẻ mà không quan tâm tới chất lượng sách. Khi mua, phụ huynh cũng nên kiểm tra kỹ chất lượng sách như: hình thức in ấn, trang sách, tài liệu hỗ trợ đi kèm qua việc quét mã QR truy cập nguồn học liệu từ nhà xuất bản làm sách...
