Trong bối cảnh khoa học kỹ thuật phát triển mạnh mẽ như hiện nay, Kỹ thuật máy tính đang đóng một vai trò rất quan trọng và cần thiết. Ngành Kỹ thuật máy tính là một lĩnh vực đào tạo về công nghệ thông tin với các chuyên ngành như thiết kế, phát triển, xây dựng và bảo trì các phần mềm, hệ thống mạng và các sản phẩm kỹ thuật liên quan đến máy tính. Đặc biệt, ngành học này còn có vai trò quan trọng trong việc thiết kế hệ thống nhúng sử dụng trong hầu hết các thiết bị điện tử như điện thoại di động, xe hơi, thiết bị điều khiển trong máy móc và robot công nghiệp.
Ngành Kỹ thuật máy tính góp phần tạo ra nhiều sản phẩm có tính ứng dụng cao
Kỹ thuật máy tính đang là một trong những ngành được Nhà nước quan tâm và ưu tiên phát triển để trở thành ngành chủ lực của kinh tế Việt Nam. Bộ Giáo dục và Đào tạo đã thể chế hóa trong Thông tư số 03/2022/TT-BGDĐT ngày 18 tháng 01 năm 2022, trong đó đưa Kỹ thuật máy tính là 1 trong 12 ngành đào tạo trình độ đại học có nhu cầu cao về nhân lực. Do đó đây là ngành học rất cần ưu tiên, khuyến khích trường đại học mở đào tạo và người học đăng ký.
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Tiến sĩ Ngô Minh Trí – Trưởng khoa, Khoa Điện tử Viễn thông, Trường Đại học Bách khoa, Đại học Đà Nẵng chia sẻ, ngành Kỹ thuật máy tính là một lĩnh vực đóng vai trò then chốt trong nền kỹ thuật công nghệ hiện nay, tập trung vào việc thiết kế, phát triển cả phần cứng cũng như phần mềm cho các hệ thống máy tính hiện đại.
Không chỉ dừng lại ở việc phát triển thiết bị điện tử thông thường, ngành Kỹ thuật máy tính còn đóng vai trò tiên phong trong việc kiến tạo các sản phẩm công nghệ hiệu năng cao, phục vụ nhu cầu ngày càng đa dạng và khắt khe của người dùng, từ đó thúc đẩy tiến bộ công nghệ trên nhiều lĩnh vực khác nhau của đời sống và sản xuất. Những thành tựu nổi bật có thể kể đến của ngành này như nhà thông minh hay các thiết bị tích hợp trí tuệ nhân tạo đều là minh chứng rõ nét cho khả năng ứng dụng sâu rộng của lĩnh vực này.
Chia sẻ về mục tiêu của chương trình đào tạo ngành Kỹ thuật máy tính, thầy Trí cho biết, đây là ngành học đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, có kiến thức, kỹ năng thực hành nghề nghiệp, năng lực nghiên cứu và phát triển ứng dụng khoa học công nghệ trong lĩnh vực Kỹ thuật máy tính.
Cụ thể ngành Kỹ thuật máy tính đào tạo các kiến thức liên quan đến nguyên lý, phương pháp thiết kế và phát triển các hệ thống phần cứng và phần mềm phục vụ cho hoạt động của các thiết bị phần cứng.
Sau khi hoàn tất chương trình đào tạo của ngành Kỹ thuật máy tính, người học sẽ có kiến thức và kỹ năng để phân tích, thiết kế, và xây dựng hệ thống phần cứng và phần mềm trong các lĩnh vực: hệ thống nhúng, hệ thống Internet vạn vật (IoT), hệ thống xử lý tín hiệu/hình ảnh, hệ thống sử dụng trí tuệ nhân tạo, hệ thống điện tử tương tự/số, công nghệ thiết kế vi mạch (chip), hệ thống điều khiển tự động,… Đồng thời, quá trình đào tạo cũng sẽ cung cấp cho người học các kỹ năng cần thiết để lập trình trên máy tính, điện thoại di động, vi điều khiển và vi xử lý,…
Có gần 40 năm kinh nghiệm trong công tác đào tạo và nghiên cứu về điện tử và công nghệ máy tính, chương trình đào tạo của ngành này tại Trường Đại học Bách khoa, Đại học Đà Nẵng được xây dựng một cách khoa học và hiệu quả, nhằm trang bị cho sinh viên kiến thức nền tảng vững chắc về Kỹ thuật máy tính, đồng thời cập nhật những tiến bộ công nghệ hiện đại, đáp ứng yêu cầu phát triển không ngừng của lĩnh vực này.
Bên cạnh đó, ngành Kỹ thuật máy tính của Khoa Điện tử Viễn thông còn duy trì mối quan hệ hợp tác tích cực và đa dạng với các doanh nghiệp trong và ngoài nước. Nhờ đó, sinh viên có nhiều cơ hội được thực tập, làm đồ án tốt nghiệp tại các doanh nghiệp, qua đó trực tiếp tiếp cận với môi trường làm việc thực tế và tham gia giải quyết những bài toán kỹ thuật cụ thể mà doanh nghiệp đang quan tâm. Mối liên kết chặt chẽ giữa nhà trường và doanh nghiệp góp phần nâng cao chất lượng đào tạo, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho sinh viên trong việc tìm kiếm việc làm sau khi tốt nghiệp.
Còn theo Phó giáo sư, Tiến sĩ Phạm Quốc Cường - Phó Trưởng khoa, Khoa Khoa học và Kỹ thuật Máy tính, Trường Đại học Bách khoa, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh, ngành Kỹ thuật máy tính giảng dạy sinh viên các vấn đề liên quan đến một hệ thống tính toán hoàn chỉnh gồm phần cứng, phần mềm hệ thống và phần mềm ứng dụng. Từ đó, sinh viên có thể lập trình và phát triển các ứng dụng không chỉ thực thi được trên máy tính cá nhân mà còn trên các board mạch hệ thống nhúng và hệ thống tính toán chuyên biệt như hệ thống đa nhân, GPU...
Phân biệt điểm khác nhau giữa ngành Kỹ thuật máy tính và Khoa học máy tính, thầy Cường cho biết, cả hai ngành học này đều thuộc lĩnh vực máy tính và công nghệ thông tin, cùng hướng đến việc khai thác và ứng dụng các hệ thống tính toán để giải quyết các bài toán trong thực tiễn, từ đơn giản đến phức tạp. Tuy nhiên, mỗi ngành lại có trọng tâm đào tạo và định hướng chuyên môn riêng biệt.
Về Khoa học máy tính, ngành này tập trung phát triển và cải tiến các giải thuật, các mô hình tính toán trí tuệ nhân tạo, các mô hình ngôn ngữ lớn và các phương pháp xử lý dữ liệu nói chung.
Trong khi đó, điểm khác biệt của ngành Kỹ thuật máy tính là sinh viên được trang bị thêm kiến thức liên quan đến các hệ thống tính toán chuyên biệt như hệ thống tính toán hiệu năng cao, hệ thống nhúng, hệ thống điện toán biên nơi các tài nguyên tính toán và cách thức giao tiếp giữa các thành phần trong hệ thống tính toán khác nhau.
Bên cạnh đó, ngành Kỹ thuật máy tính còn trang bị cho sinh viên kiến thức và kỹ năng liên quan đến thiết kế vi mạch nhằm hướng đến việc tạo ra các chip xử lý phục vụ cho nhu cầu tính toán ở các mức khác nhau.
Tại Trường Đại học Bách khoa, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh, chương trình đào tạo sẽ trang bị cho sinh viên kiến thức nền tảng thuộc lĩnh vực Máy tính và Công nghệ thông tin, kiến thức cốt lõi ngành Kỹ thuật máy tính và kiến thức, công nghệ chuyên sâu của ngành như vi xử lý, vi điều khiển, thiết kế vi mạch, phần mềm nhúng, phần mềm cho các thiết bị điều khiển tự động, robot công nghiệp...
Ngoài ra, sinh viên sẽ được đi thực tập tại doanh nghiệp trong ngành ngay trong hè năm học thứ 3. Bên cạnh đó, Bộ môn và Khoa cũng liên tục hợp tác với các doanh nghiệp tổ chức hội thảo, seminar chuyên đề phục vụ cập nhật kiến thức mới về công nghệ và yêu cầu trong công nghiệp cho sinh viên. Các hoạt động như ngày hội việc làm, hội nghị doanh nghiệp và các ngày hội kỹ thuật được tổ chức định kỳ hàng năm cũng tạo cơ hội cho sinh tiếp xúc với doanh nghiệp và các cựu sinh viên của ngành.
Ngoài ra, một xu hướng nổi bật trong những năm gần đây là sinh viên của trường bắt đầu thực hiện công bố khoa học ngay từ khi thực hiện đồ án liên quan đến học phần tốt nghiệp. Sinh viên ngành Kỹ thuật máy tính nói riêng và sinh viên Khoa Khoa học và Kỹ thuật máy tính nói chung luôn được khuyến khích và tạo điều kiện tham gia các hoạt động nghiên cứu khoa học cùng với giảng viên, từ đó từng bước hình thành tư duy nghiên cứu và kỹ năng viết bài báo khoa học.
Nhiều sinh viên đã mạnh dạn thực hiện đề tài nghiên cứu, tích cực tham gia hội thảo chuyên ngành và viết bài đăng trên các tạp chí khoa học. Đặc biệt, trong những năm gần đây, đã có sinh viên đạt được những thành tựu đáng ghi nhận với các công bố uy tín thuộc hệ thống Scopus và ISI, trong đó có trường hợp sinh viên giữ vai trò tác giả đứng đầu. Đây là tín hiệu tích cực, thể hiện chất lượng đào tạo, tinh thần học thuật của sinh viên, và là bước đệm quan trọng giúp các em phát triển theo hướng nghiên cứu chuyên sâu hoặc học tập ở bậc sau đại học trong và ngoài nước.
Ngành Kỹ thuật máy tính phát triển nhanh, cần chú trọng đầu tư trang thiết bị thí nghiệm, thực hành
Theo Phó giáo sư, Tiến sĩ Phạm Quốc Cường, ở thị trường Việt Nam, hiện tại nhu cầu nhân lực liên quan đến công nghệ thông tin và thiết kế chip vẫn đang ở mức cao. Sau khi tốt nghiệp, sinh viên có thể đảm nhiệm nhiều công việc trong lĩnh vực Máy tính và Công nghệ thông tin như: Thiết kế và xây dựng các phầm mềm, phần cứng cho các thiết bị điều khiển tự động như các thiết bị điều khiển trong ô tô, thiết bị điện tử, thiết bị đọc mã vạch, robot công nghiệp, các dây chuyền công nghiệp.
Ngoài ra, sinh viên tốt nghiệp cũng có khả năng làm được nhiều công việc ở các mảng khác nhau hay làm việc tại những công ty liên quan đến bảo mật và an ninh mạng, những công ty liên quan đến các hệ thống tự động hoá trong các lĩnh vực như nông nghiệp thông minh, sản xuất công nghiệp,...
Bên cạnh cơ hội việc làm rộng mở, sinh viên ngành Kỹ thuật máy tính có thể tiếp tục học lên bậc cao học hoặc làm nghiên cứu sinh ở trong và ngoài nước để phát triển sự nghiệp theo con đường nghiên cứu và giảng dạy.
Tại Trường Đại học Bách khoa, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh, sinh viên Kỹ thuật máy tính còn được trang bị kiến thức liên quan đến thiết kế vi mạch để có thể tham gia vào quá trình thiết kế, kiểm thử và chế tạo một chip bán dẫn, từ đó tăng cơ hội việc làm.
Còn theo Tiến sĩ Ngô Minh Trí, trong bối cảnh kỹ thuật và công nghệ đang phát triển mạnh mẽ, ngành Kỹ thuật máy tính ngày càng thể hiện rõ vai trò và đóng góp quan trọng trong việc thúc đẩy chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo và phát triển kinh tế - xã hội.
Chính vì lý do đó, ngành học này đã thu hút được sự quan tâm lớn từ phụ huynh và học sinh, trở thành một trong những lựa chọn hàng đầu khi định hướng nghề nghiệp trong tương lai.
Tại Trường Đại học Bách khoa, Đại học Đà Nẵng, điểm đầu vào của ngành Kỹ thuật máy tính trong nhiều năm qua luôn nằm trong nhóm cao nhất của trường. Điều đó thể hiện sức hút mạnh mẽ của ngành đối với người học ngành Kỹ thuật máy tính trong kỷ nguyên công nghệ số.
Sinh viên tốt nghiệp ngành Kỹ thuật máy tính hiện nay có rất nhiều cơ hội việc làm, nhờ vào nhu cầu ngày càng tăng của thị trường lao động đối với các vị trí liên quan đến công nghệ và kỹ thuật.
Người tốt nghiệp ngành này có thể làm việc tại trong nhiều lĩnh vực đa dạng như thiết kế và phát triển phần cứng, phần mềm, hệ thống nhúng, Internet vạn vật (IoT), thiết kế vi mạch (chip), trí tuệ nhân tạo (AI) với các vị trí như Kỹ sư lập trình ứng dụng trên máy tính; kỹ sư lập trình đa nền tảng; Kỹ sư thiết kế và viết phần mềm cho các thiết bị và hệ thống phần cứng như hệ thống nhúng/IoT, rô-bốt, xe ô-tô, các thiết bị thu phát tín hiệu; Kỹ sư thiết kế vi mạch, kiểm thử vi mạch, kỹ sư làm việc trong lĩnh vực bán dẫn cũng như các công nghệ vật liệu điện tử tiên tiến khác.
Nhờ được trang bị kiến thức chuyên sâu và kỹ năng thực tiễn vững vàng, sinh viên sau khi tốt nghiệp có thể đáp ứng tốt yêu cầu của thị trường lao động hiện đại. Trong những năm qua, sinh viên tốt nghiệp ngành Kỹ thuật máy tính thuộc Khoa Điện tử Viễn thông, Trường Đại học Bách khoa, Đại học Đà Nẵng, đã và đang làm việc tại nhiều doanh nghiệp uy tín, không chỉ ở địa phương mà còn tại các trung tâm công nghệ lớn như Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh hay công ty tập đoàn quốc tế như Intel, Samsung, Renesas, ACV, Synopsys. Điều này thể hiện năng lực của sinh viên cũng như sự phù hợp của chương trình đào tạo với nhu cầu thực tiễn của xã hội và doanh nghiệp.
Để ngành Kỹ thuật máy tính ngày càng phát triển hơn, thầy Trí đề xuất, ngành Kỹ thuật máy tính, cũng như lĩnh vực kỹ thuật – công nghệ nói chung, đang phát triển với tốc độ nhanh chóng, đòi hỏi cơ sở đào tạo phải không ngừng nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập. Trong đó, việc đầu tư vào hệ thống trang thiết bị thí nghiệm, thực hành hiện đại đóng vai trò hết sức quan trọng, góp phần giúp sinh viên củng cố kiến thức lý thuyết thông qua trải nghiệm thực tiễn, nâng cao kỹ năng chuyên môn và khả năng ứng dụng công nghệ vào giải quyết các vấn đề thực tế.
Bên cạnh đó, sự hợp tác chặt chẽ và tích cực với các doanh nghiệp là một yếu tố then chốt trong việc nâng cao chất lượng đào tạo. Thông qua các hoạt động hợp tác này, sinh viên có cơ hội tiếp cận sớm với môi trường làm việc chuyên nghiệp, được tham gia thực tập, làm đồ án tốt nghiệp gắn liền với nhu cầu thực tiễn của doanh nghiệp.
Qua đó, sinh viên không chỉ hiểu rõ hơn về những vấn đề mà doanh nghiệp đang quan tâm mà còn có cơ hội thử nghiệm, đề xuất giải pháp, phát triển tư duy sáng tạo và định hướng nghề nghiệp rõ ràng ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường.
Chị Phạm Song Ngân, cựu sinh viên ngành Kỹ thuật máy tính, Trường Đại học Bách khoa, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh chia sẻ, đây là một ngành học đòi hỏi cao về tư duy logic, khả năng tính toán và đặc biệt là sự chủ động trong việc cập nhật liên tục các xu hướng công nghệ mới trên thế giới. Để theo đuổi thành công ngành Kỹ thuật máy tính, người học cần hội tụ nhiều phẩm chất và kỹ năng quan trọng.
Cụ thể, người học cần có nền tảng tốt về suy luận logic và khả năng tổ chức, sắp xếp công việc theo trình tự rõ ràng, đây là những yếu tố nền tảng của tư duy lập trình. Bên cạnh đó, việc học tốt các môn Khoa học tự nhiên như Toán, Vật lý sẽ hỗ trợ rất nhiều trong quá trình tiếp thu các kiến thức chuyên sâu.
Đặc biệt, tiếng Anh là một kỹ năng thiết yếu, khi có kiến thức tiếng Anh chuyên ngành, sinh viên có thể tìm hiểu trực tuyến hầu hết các tài liệu trên internet với môi trường học tập và tri thức mở
Chị Song Ngân cũng nhấn mạnh rằng hiện nay, số lượng doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực vi mạch bán dẫn đang gia tăng nhanh chóng tại thị trường Việt Nam. Tuy nhiên, điều quan trọng là bạn có thực sự giỏi và chủ động tìm kiếm cơ hội hay không. Trong bối cảnh cạnh tranh khốc liệt về nguồn nhân lực chất lượng cao, các công ty sẵn sàng đưa ra mức lương và đãi ngộ hấp dẫn để thu hút những kỹ sư tài năng, trong đó có kỹ sư ngành Kỹ thuật máy tính. Cơ hội việc làm rộng mở không chỉ trong nước mà còn ở nước ngoài nếu bạn có kỹ năng tốt và biết nắm bắt thời cơ.
Hơn nữa, đây là một ngành học hiện đại, tiên tiến, cần cập nhật thông tin mới của thế giới liên tục nên chương trình học đòi hỏi sinh viên phải thật sự có năng lực, kiên trì và cố gắng không ngừng.
Để nắm bắt được các cơ hội việc làm tốt trong lĩnh vực này, sinh viên cần chuẩn bị nền tảng kiến thức vững chắc về kỹ thuật bán dẫn, kiến trúc vi mạch, quy trình sản xuất, vật liệu bán dẫn, công nghệ tiên tiến, cũng như khả năng ứng dụng các kiến thức đó vào thực tiễn. Ngoài ra, kỹ năng lập trình với nhiều ngôn ngữ khác nhau, sử dụng thành thạo các công cụ thiết kế mạch điện tử (EDA), cùng với kỹ năng mềm như tiếng Anh, làm việc nhóm, tư duy sáng tạo và khả năng tự học cũng là những yếu tố then chốt.
Đồng thời, để có được mức lương cao và trở thành một nhân viên giỏi trong ngành Kỹ thuật máy tính, người học cần có tố chất ham học hỏi, tỉ mỉ, thận trọng trong công việc. Đồng thời, có một tư duy logic và khả năng sáng tạo.
Chính vì vậy, dù là ngành có nhu cầu nhân lực lớn, nhưng để nổi bật giữa hàng ngàn ứng viên, bạn vẫn cần có chiến lược rõ ràng. Trước hết, hãy tận dụng cơ hội thực tập, tham gia các dự án thực tế hoặc các cuộc thi công nghệ ngay từ khi còn đi học. Đây là cách hiệu quả để tích lũy kinh nghiệm, rèn kỹ năng làm việc nhóm và chứng minh năng lực với nhà tuyển dụng.
